روضة الشهدا (کتاب)

«روضة الشهداء» تألیف ملا حسین کاشفى (متوفى ۹۱۰ هجرى) به زبان فارسی پیرامون وقایع ‌کربلا، که آن را با بیانی ادیبانه و داستانی به تصویر کشیده است. عباراتى زیبا دارد و در گذشته واعظان و مرثیه خوانان در منابر و مجالس به عنوان مقتل از روى آن مصیبت مى‌خواندند و به همین جهت، مرثیه خوانان را «روضه خوان‌» مى گویند. این کتاب به اجمال زندگی معصومین (علیهم السلام) را دربردارد، ولی هدف اصلی نویسنده، پرداختن به زندگی امام حسین (علیه السلام) و مصائب آن حضرت است.

محتوای کتاب

کتاب روضة الشهداء شامل ۱۰ باب و یک خاتمه به شرح زیر است:

• باب اول: در ابتلای جمعی از انبیاء علیهم التحیة و الثناء
• باب دوم: در جفای قریش و سایر کفّار با حضرت سید ابرار
• باب سوم: در رحلت حضرت سید المرسلین
• باب چهارم: در بعضی از احوال سیدة النّساء فاطمه زهرا(س)
• باب پنجم: در بعضی از اخبار و حالات علی(ع) از ولادت تا هنگام شهادت
• باب ششم: در بیان فضایل و حالات امام حسن (ع) از ولادت تا شهادت
• باب هفتم: در مناقب و فضایل امام حسین(ع) از ولادت تا شهادت
• باب هشتم: در شهادت مسلم بن عقیل بن ابی طالب و بعضی از فرزندان او
• باب نهم: در رسیدن امام حسین (ع) به کربلا و محاربه شدید او با اعداء
• باب دهم: در وقایعی که به اهل بیت عصمت (ع) بعد از واقعه کربلا پیش آمده است
• خاتمه: پیرامون اعقاب و اخلاف پیشوایان معصوم (ع).

منابع کتاب‏

اگرچه کاشفی به منابع روضه الشهدا تصریح نکرده، اما با تحلیل کتاب می‌توان دریافت کتاب‌هایی که او از آنها نقل کرده، عبارتند از:

الفتوح ابن اعثم کوفی، روضة الاحباب، شواهد النبوة، عیون اخبار الرضا، کنز الغرائب، مصابیح القلوب، مقتل الشهداء و نور الائمة.

او از بسیاری منابع شناخته نشده، مجهول و غیرمعتبر دیگر هم استفاده کرده است. گرایش به داستان‌سرایی و قصه‌گویی مؤلف، بیش از وفاداری به لزوم نقل صحیح بوده است.

نقدهای کتاب

روضة الشهدا به رغم شهرت فراوان، به دلیل ضعف‌های محتوایی، مورد مخالفت عالمان و محققان قرار گرفته و اعتراضات جدی به آن وارد شده است. از دیدگاه منتقدان، مهمترین اشکالات روضة الشهدا نگاه صوفیانه، نقل‏‌های نادرست و قصه‌گویی‏‌های کاشفی است.

همچنین گفته شده که روضة الشهداء پیش از آنکه کتابی تاریخی باشد، داستان پردازی تاریخی است و چون داستان‌ پردازی است، تخیلی هم هست و چون نویسنده آن ادیب و انشاء نویس است، داستان آفرینی هم در آن مشاهده می‌شود.

ابوالحسن شعرانی در این رابطه می گوید: از نقل ضعیف در روضه الشهداء عجب نباید داشت، چون در ادای مقصودِ واعظ، قوی است؛ اگر چه برای مقصود مورخ کافی نیست.

میرزا عبدالله افندی نیز معتقد است اکثر روایات این کتاب ماخوذ از کتب غیر مشهور و غیر قابل اعتماد است، و به نظر سید محسن امین، روایات این کتاب غیر مستند و با واقعیات تاریخی تطبیق ندارد.

منابع

• جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، نشر معروف.
• ویکی شیعه، روضة الشهداء.