حدیث اربعمأة‌

«حدیث اربعمأة» حدیثی از امیرمؤمنان امام على علیه‌السلام است که آن حضرت در مجلسى چهارصد مطلب از مطالب مورد نیاز مسلمانان را که براى اصلاح امور دین و دنیاى خود بدان‌ها نیازمندند به اصحابش آموخت. فقها به مناسبت در باب‌هاى مختلف به مضامین این حدیث استناد کرده‌اند.

فرازهایی از حدیث اربعمأة

بخشی از ابتدای حدیث اربعمأة در کتاب «خصال» شیخ صدوق چنین است: محمد بن مسلم از امام صادق‌ علیه‌السلام از پدر بزرگوارش از جدش نقل مى کند که امیرمؤمنان على علیه‌السلام در یک مجلس چهارصد درس از مواردى که کار دین و دنیاى یک مسلمان را اصلاح مى کند به یارانش آموخت؛ فرمود:

حجامت بدن را تندرست و عقل را نیرومند مى کند،
عطر زدن به شارب از اخلاق پیامبر صلی الله علیه و آله و گرامى داشت دو فرشته نویسنده اعمال است.
مسواک کردن از کارهایى است که موجب خشنودى خدا و سنت پیامبر است و دهان را پاکیزه مى کند
و روغن مالیدن، پوست بدن را نرم مى کند و قدرت مغز را مى افزاید و مجارى آب را در بدن آسان مى سازد و خشکى پوست را از بین مى برد و رنگ پوست را روشن مى سازد
و شستن سر چرک و گرد و خاشاک را از بین مى برد،
مضمضه یعنى آب در دهان گرداندن و استنشاق یعنى آب به بینى کشیدن، سنت و پاک کننده دهان و بینى است.
انفیه در بینى کردن مایه سلامتى سر و تنقیه بدن و از بین برنده دردهاى سر است.
استعمال نوره موجب نشاط و پاکیزگى تن است.
کفش نیکو به پا کردن مایه نگهدارى بدن و یارى به پاکیزگى و نماز است.
چیدن ناخن جلوگیرى از درد بزرگ است و روزى را زیاد نموده و آن را جلب مى کند.
ستردن موى زیر بغل بوى بد را نابود مى نماید و آن پاکیزگى و سنت و از جمله مواردى است که پیامبر پاکیزه صلی الله علیه و آله بدان دستور داده است.
شستن دست ها پیش از غذا و پس از آن موجب افزایش روزى و زدودن چربى از لباس است و دیده را روشن مى گرداند.
شب زنده دارى موجب سلامتى تن و خشنودى پروردگار متعال و خود را در معرض رحمت الهى قرار دادن و چنگ زدن به اخلاق پیامبران است.
خوردن سیب موجب پیراستگى معده است.
جویدن کندر دندان ها را نیرومند مى کند و بلغم را نابود و بوى دهان را از بین مى برد.
نشستن در مسجد پس از طلوع فجر تا طلوع خورشید سریع ترین وسیله در طلب روزى از کوشش در زمین است.
خوردن بِه، موجب تقویت قلب ناتوان است و هم او معده را پاکیزه و نیروى دل را مى افزاید و ترسو را شجاع کرده و فرزند را نیکو مى کند.
خوردن هر روز ناشتا بیست و یک عدد مویز جز درد مرگ، همه بیمارى ها را درمان مى کند.
آمیزش هر مرد مسلمان با همسرش در شب اول ماه رمضان مستحب است؛ زیرا خداوند مى فرماید: «در شب روزه آمیزش با همسرانتان بر شما حلال شده است».
به جز انگشتر نقره، انگشتر دیگر به دست نکنید که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «دستى که در آن انگشتر آهن است پاک نمى شود.
و هر که بر انگشترش اسم خدا نقش کرده به هنگام دستشویى رفتن بایستى آن را از دستى که با آن خود را مى شوید، درآورد.
هرگاه یکى از شما در آینه مى نگرد بگوید: «سپاس خدایى را که مرا آفرید و نیکو آفرید و به من صورت بخشید و زیبا نگارش کرد و آنچه از دیگران نکوهیده بود در من آراسته داشت و مرا به اسلام گرامى داشت».
وقتى یکى از شما با برادر مسلمانش روبرو مى شود براى او خود را بیاراید آن گونه که براى بیگانه خود را آرایش مى کنید و دوست دارید او شما را در بهترین قیافه ببیند.
روزه سه روز از هر ماه که یک چهارشنبه میان دو پنجشنبه باشد و روزه ماه شعبان، وسوسه سینه و پریشانى قلب را از بین مى برد.
شستن و تمیزکردن محل مدفوع با آب سرد بواسیر را قطع مى کند.
شستن لباس، اندوه و حزن را از بین برده و همان پاک کننده براى نماز است.
هرگز موى سفید را نکنید که آن نور مسلمان است و هر که در اسلام از جوانى به پیرى رسیده (و مویش سفید شود) روز رستاخیز براى او نور مى گردد.
مسلمان در حال جنابت نخوابد و جز با وضو نخوابد، اگر آبى نیافت با خاک تیمم کند زیرا که روح مؤمن به سوى خداى متعال بالا مى رود و خداوند او را پذیرفته و مبارک قرار مى دهد و اگر هنگام مرگش فرارسیده باشد او را در گنجینه رحمتش قرار مى دهد و اگر هنگام مرگش فرانرسیده باشد او را با فرشتگان امینش مى فرستد تا او را به تنش بازگردانند.
مؤمن به سمت قبله تف نکند که اگر از روى فراموشى چنین کرد از خداوند متعال آمرزش بخواهد.
مرد در محل سجده فوت نکند و غذایش را فوت نکند و آشامیدنى خود را فوت نکند و نیز در تعویذ (دعاى بازوبند) خود فوت نکند.
مرد در وسط راه نخوابد و از پشت بام در هوا ادرار نکند و در آب گرم ادرار نکند. اگر چنین کرد و مشکلى براى او پیش آمد جز خودش را سرزنش نکند؛ زیرا که آب و هوا اهلى دارند.
مرد به رو نخوابد و اگر کسى را دیدید که به رو خوابیده بیدارش کنید و نگذارید.
و هیچ یک از شما با حالت کسالت و چُرت به نماز نایستد و در نماز به خود نیندیشد که در پیشگاه خداى بزرگ خود است و تنها براى بنده آن نمازش پذیرفته است که با حضور قلبش اقامه کند.
آنچه را که از سفره بیرون مى افتد بخورید که شفاى هر دردى به اذن خداست براى هر کسى که بدان شفا جوید.
هرگاه یکى از شما غذایى بخورد و انگشتانى که بدان غذا خورده بلیسد، خداوند بزرگ مى فرماید: خدا تو را برکت دهد.
لباس پنبه اى بپوشید که همان لباس پیامبر خدا صلی الله علیه و آله بود که لباس ما نیز هست و ما لباس مو و پشم نمى پوشیم مگر آن که علتى داشته باشد و فرمود: خداوند زیباست و زیبایى را دوست مى دارد و دوست دارد که اثر نعمت خود را در بنده اش ببیند.
با خویشان خود پیوند داشته باشید گرچه به سلام کردن باشد، خداوند متعال مى فرماید: «از خدایى که مورد بازخواست از او و خویشان هستید، بیم داشته باشید که به راستى خداوند بر شما رقیب و دیده بان است».
روز خود را با گفتار چنین و چنان کردیم نگذرانید، چرا که به همراه شما نگهبانانى است که شما و ما را نگهبانند.
خدا را در همه جا به یاد آورید که او با شماست.
بر محمد و خاندان او صلوات بفرستید؛ چرا که خداوند متعال به هنگام یاد محمد و دعاى بر او و رعایت او دعاى شما را مى پذیرد.
غذاى گرم را بگذارید تا خنک شود؛ چرا که چون غذاى گرمى به پیامبر خدا صلی الله علیه و آله تعارف کردند، فرمود: «بگذارید تا خنک شود و بشود آن را خورد، خداوند آتش را غذاى ما قرار نداده و برکت در غذاى خنک است».
به هنگام دفع ادرار به سمت هوا و رو به باد ادرار نکنید.
به کودکانتان چیزى بیاموزید که خدا به وسیله آن به آن‌ها سود دهد، نکند که مرجئه عقاید خود را بدان ها تحمیل کنند.
زبان خود را نگهدارید و سلام کنید تا سود ببرید.
کسانى که شما را امین دانسته و امانت سپردند، امانتشان را برگردانید گرچه کشندگان فرزندان پیامبر باشند.
آنگاه که وارد بازار شدید و به هنگام اشتغال مردم خدا را بسیار یاد کنید، زیرا که کفاره گناهان شماست و موجب زیادتى حسنات مى شود و در زمره غافلان نوشته نشوید... .

منابع

فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام‌، زیر نظر سید محمود هاشمى‌ شاهرودى، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى، ۱۴۲۶ ه‍ـ.ق‌، چاپ اول‌، قم، ج‌۳، ص۲۵۹.

الخصال، شیخ صدوق، ترجمه سید احمد فهرى زنجانى؛ انتشارات علمیه اسلامیه، تهران، چاپ اول، ج۲، ص۴۴۱.