امام‌شناسی (کتاب)

امام‌شناسی کتابی نوشته سید محمدحسین حسینی تهرانی (وفات: ۱۴۱۶ق) در موضوع امامت و ولایت. این کتاب مجموعه‌ای ۱۸ جلدی است و بخشی از آن سخنرانی و درس‌های نویسنده است.

نویسنده

سید محمدحسین حسینی تهرانی (۱۴۱۶-۱۳۴۵ق) معروف به علامه تهرانی از شاگردان علامه طباطبایی و از عالمان شیعه در قرن چهاردهم و پانزدهم هجری قمری است. وی در عرفان نزد سید هاشم حداد و شیخ عباس قوچانی شاگردی کرد.

معرفی اثر

این مجموعه ۱۸جلدی که با عنوان «امام شناسی» از دوره علوم و معارف اسلام، نام‌گذاری شده است.شامل مباحث تفسیری، فلسفی، روایی، تاریخی و اجتماعی پیرامون مسائل کلی امامت و ولایت، نظیر ویژگی‌های امام، شرایط امامت مانند عصمت و مطالب خاص امامت و ولایت امیرالمومنین(ع) و ائمه اطهار(ع) است. همچنین به مباحثی مانند شرایط نبوت و لزوم عصمت انبیا و آثار و خواص پیامبران در این کتاب اشاره شده که نبوت عامه را شامل گشته پرداخته شده است. روح حاکم در این اثر دلیل‌های علمی، برگرفته از قرآن و روایات شیعه و سنی و پاسخ به اشکالات حلی و نقدی پیرامون ولایت و امامت است.

انگیزه تالیف

نویسنده اعتقاد دارد مهم‌ترین موضوع، امامت است که دارای آثار وبرکات فراوان است. همچنین اختلاف شیعه و سنّی به امامت برمی‌گردد؛ شیعه می‌گوید: امام باید معصوم باشد و از جانب خدا منصوب گردد، اهل سنت می‌گویند: عصمت از شرائط امام نیست و مردم می‌توانند برای خود امامی را اختیار کنند و از او پیروی نمایند. بقیه مسائلی که مورد اختلاف بین این دو گروه است همه تابع این مسأله بوده و از فروعات این اصل به شمار می‌رود، و بر اساس این اختلاف، فروعات اختلافی دیگر پیدا شده است، به طوری که اگر در این اصل اختلاف از بین رود،این دو فرقه دارای مشترکات فراوانی می‌شوند و اختلافات رنگ می‌بازد. لذا برای روشن شدن حقیقت امامت این اثر را ازخود به یادگار نهاده است.

در بخشی از مقدمه جلد اول آمده است: از آنجائی ‌که مسئله امامت و ولایت از مهم‌ترین مسائل حیاتی است، و با شناخت این واقعیت، تمام جهات استعدادیه انسان در مدارج و معارج کمال رشد و نموّ می‌کند، و با عدم شناخت و پیروی نکردن از این حقیقت استعدادها و قابلیت‌ها همه در مسیر انحراف قرار گرفته، و در لجن‌زار عفن مادیات و شهوات مضمحلّ و منعدم می‌شود، لذا خداوند تبارک و تعالی بر این حقیر منّت گذارد تا در روزهای ماه مبارک رمضان یک هزار و سیصد و نود و یک هجریه قمریه، با جمعی از اخلاّء روحانی و برادران ایمانی، بحث و گفتار در پیرامون مسئله امامت و ولایت قرار گیرد. و بنابراین شد که مبنای بحث آیات قرآن بوده، و برای اهمیت موضوع نسبت به برادران عامّه مسلک، از فنّ جدل استفاده نموده، از روایات و تواریخ عامّه نقل شود و نیز روایات خاصّه نیز اجمالا مورد استفاده قرار گیرد.

ساختار و محتوا

هر جلد این اثر شامل بحث‌های بسیاری از مطالب گوناگون است. عناوین کلی این مجموعه ۱۸جلدی عبارتست از:

• جلد اول: عصمت انبیا و ائمه اطهار(ع)، معنای امام، شرائط امامت و ولایت امام علی و برخی از احوالات آن حضرت و علل مخالفت معاندین با خلافت او.
• جلد دوم: تفسیر آیه اولی الأمر، وصایت امیرالمؤمنین و ائمه اطهار(ع) از سوی پیامبر، اخوت امام علی با رسول خدا.
• جلد سوم: شناخت شیعه، پیدایش تشیع، صفات و نشانه‌های آن، برخی بدعت‌های عمر، تفسیر آیه تطهیر.
• جلد چهارم: فضائل امام علی(ع)، تفسیر آیه «و من عنده علم الکتاب»، میزان علم ائمه اطهار(ع).
• جلد پنجم: ولایت تشریعی و تکوینی، کلمات عرفا و فلاسفه درباره انسان کامل، تحقیق پیرامون حدیث سلسله الذهب، تفسیر آیه ولایت.
• جلد ششم: غدیر و واقعه حجة الوداع، بحث درباره بناء اسلام بر سال و ماه قمری، تفسیر آیه «ان عدة الشهور....».
• جلد هفتم: آیه تبلیغ، حدیث ولایت، اثبات حقانیت امام علی(ع) در طول تاریخ.
• جلد هشتم: تفسیر آیه اکمال، غصب خلافت، لقب امیرالمومنین، اعتراف عمر به حق بودن امام علی(ع).
• جلد نهم: احتجاج‌ها به حدیث غدیر، روز عید غدیر و فضیلت آن، تأسی به رسول الله در همه جهات.
• جلد دهم: حدیث منزلت، حدیث عشیره، اوضاع شهر مدینه در اواخر عمر رسول الله و خطبه‌های امام علی(ع) بعد از رحلت پیامبر، غزوه تبوک، داستان مسجد ضرار.
• جلد یازدهم: اعلمیت امیرالمومنین، قضاوت‌های امام علی، جهالت مدعیان دروغین خلافت، انکار فضایل اهل بیت توسط وهابیت
• جلد دوازدهم: علم غیب حضرت علی(ع) و جمله «سلونی قبل ان تفقدونی».
• جلد سیزدهم: جنگ احد و تفسیر آیه «و ما محمدالا رسول»، ندای آسمانی «لا فتی الا علی»، آخرین روزهای حیات رسول اله و امر به آوردن قلم و منع عمر، حدیث ثقلین.
• جلد چهادهم: سیر کتابت حدیث، تقدم شیعه در تالیف، معرفی مصحف امام علی(ع) و فاطمه زهرا، پیدایش اسرائیلیات و سستی روایات ابوهریره.
• جلد پانزدهم: صحیفه سجادیه، تعصب سنیان و تحریف آنان در روایات، زید بن علی و قیام او.
• جلد شانزدهم تقدم و تاسیس شیعه در جمیع علوم و سیر علوم از زمان امام باقر(ع) تا امام یازدهم.
• جلد هفدهم دوران امام صادق(ع) و مذهب جعفری، شرح احوال منصور دوانیقی، مأمون، ابوحنیفه، مالک بن انس، شافعی، احمدبن حنبل.
• جلد هجدهم: علوم لدنیه متنوعه حضرت امام جعفر صادق(ع)؛ بدعت معاویه.

لازم به ذکر است سه جلد آخر گویا اجازه چاپ دریافت نکرده و در بازار یافت نمی‌شود..

ترجمه و خلاصه

کتاب امام‌شناسی با عنوان «معرفة الامام» توسط سید محمدمسعود حسینی مرندی به زبان عربی برگردانده شده و دارالمحجه بیروت آن را چاپ نموده است. همچنین این اثر توسط محسن دریابیگی خلاصه شده و با همکاری معاونت پژوهشی وآموزشی سازمان تبلیغات اسلامی، توسط انتشارات سوره مهر به چاپ پنجم رسیده است. این کتاب از چهار فصل تشکیل شده که عبارتند از: شیعه و ویژگی‌های آن، مسئله عصمت در قرآن کریم، مقامات اهل بیت(ع) در قرآن کریم و فصل چهارم که مقامات اهل بیت(ع) در احادیث نبوی را در برمی‌گیرد.

پانویس‌

منابع

• علامه طهرانی، سید محمدحسین، امام‌شناسی، مشهد، انتشارات علامه طباطبایی، ۱۴۲۱ق.
• زندگی‌نامه آیت‌الله حسینی طهران، یسایت نور مجرد.
• کتاب امام‌شناسی، پایگاه علوم و معارف اسلام.
• علامه تهرانی، سایت شخصیت‌نگار.
• تأسیس مؤسسه ترجمه و نشر علوم و معارف اسلام، سایت نور مجرد.
• آثار حاج سید محمدحسین حسینی طهرانی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.