میرزا محمد فیض قمی

میرزا محمد فیض قمی
اطلاعات فردی
نام کامل	میرزا محمد فیض قمی
تاریخ تولد	سال ۱۲۹۲ق
محل زندگی	قم، تهران، نجف
تاریخ وفات	جمادی الاولی سال ۱۳۷۰ق
محل دفن	حرم حضرت معصومه(س)
شهر وفات	قم
اطلاعات علمی
استادان	میرزا محمد ارباب قمی • ابوالقاسم کبیر قمی • محمدحسن آشتیانی • شیخ علی رشتی • میرزا حسین نوری • میرزا محمد تقی شیرازی • سیدمحمدکاظم یزدی • میرزا محمود قمی
شاگردان	سید رضا بهاءالدینی • حسین غفاری • عبد الرحیم مدرس تبریزی
تألیفات	مناسک الحج • حاشیه بر العروة الوثقی • کتاب الفیض • حاشیه بر وسیلة النجاة • حاشیه بر کفایة الاصول و...
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
اجتماعی	احیاء مدرسه فیضیه و دارالشفاء ؛ دعوت از شیخ عبدالکریم حائری

میرزا محمد فیض قمی (۱۲۹۲-۱۳۷۰ق) از مراجع تقلید شیعه و از نسل ملا محسن فیض کاشانی است. او در قم، تهران و نجف اشرف نزد فقهای عصرش علم دین آموخت و به زادگاهش بازگشت. وی به احیا مدرسه فیضیه و دارالشفاء اقدام کرد و کلاس‌های درسی را رونق بخشید و با دعوت از شیخ عبدالکریم حائری در تاسیس حوزه علمیه قم نقش مهمی ایفا کرد. فیض قمی عمر خود صرف تدریس و انسجام بخشی به حوزه و نیز تالیف کتاب نمود. حاشیة علی العروة الوثقی، مناسک الحج و کتاب الفیض از کتاب‌های او هستند. چهار فرزند دارد: میرزا عباس فیض مولف گنجینه آثار قم؛ شیخ مهدی مولف کتاب جواهر فیض؛ دکتر علیرضا فیض مولف مبادی فقه و اصول؛ محمد تقی معروف به میرزا آقا. میرزا محمد فیض قمی در سال ۱۳۷۰ق درگذشت. پیکرش در ایوان طلایی حرم حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.

ولادت و خاندان

محمد فیض قمی فرزند میرزا علی اکبر معروف به فیض کبیر یا اکبر در قم متولد شد. او از نوادگان ملا محسن فیض کاشانی است. میرزا علی اکبر از خطاطان و شعرای شهیر قم در دوره ناصر الدین شاه قاجار بود. کتیبه‌هایی به خط ثلث او در آستانه مقدسه حضرت معصومه و دیگر بناهای شهر به یادگار مانده است. وی تالیفاتی نیز دارد از جمله:

ترجمه فارسی لهوف سید بن طاووس؛
تذکرة الشّعرای قم.

فیض قمی در ۲۵ جمادی‌الاول سال ۱۳۷۰ق‌ برابربا ۱۳ اسفند ۱۳۲۹ش دار فانی را وداع گفت. پیکرش در ایوان طلای صحن عتیق حرم حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد. در مجلس ترحیم او بزرگان و دولتمردان شرکت کردند. در این مجلس علی رزم آرا نخست وزیر وقت رژیم پهلوی توسط خلیل طهماسبی عضو گروه فدائیان اسلام کشته شد.

زیست علمی

تحصیلات

فیض قمی تحصیل علم را در نزد پدرش آغاز کرد. وی در سال ۱۳۱۲ق پس از اخذ اجازه روایت از اساتیدش به تهران رفت. در آنجا به تحصیل علوم عقلی و حکمت مشغول شد.پنج سال بعد به نجف اشرف هجرت کرد و به محضر علمای زمانه‌اش رسید. سپس برای بهره گیری از میرزا محمدتقی شیرازی راهی سامراء گردید. وی در آنجا به تدریس دروس سطوح و نیز خارج فقه و اصول پرداخت.
قمی در سال ۱۳۳۳ق با درخواست پدرش به قم بازگشت. وی تا آخر عمر در آن شهر به تدریس و تالیف پرداخت.

اساتید

اساتید قم:

میرزا محمد ارباب قمی (درگذشت۱۳۴۱ق)؛
شیخ ابوالقاسم کبیر قمی (درگذشت۱۳۵۳ق)؛
سید احمد طباطبائی قمی (درگذشت۱۳۳۴ق)؛

اساتید تهران:

میرزا محمد حسن آشتیانی (درگذشت۱۳۱۹ق)؛
میرزا محمود قمی متخلص به رضوان؛
حکیم حسن جلوه؛

اساتید نجف و سامراء:

میرزا محمد تقی شیرازی (درگذشت۱۳۳۸ق)؛
سید محمدکاظم طباطبایی یزدی (درگذشت۱۳۳۷ق)؛
میرزا حسین نوری (درگذشت۱۳۲۰ق)؛

شاگردان

شاگردان متعددی از فیض قمی کسب علم کرده‌اند. از جمله آنها می‌توان به این اشخاص اشاره کرد: آیت الله سید رضا بهاءالدینی؛ مهدی منصوری قمی؛ عبد الرحیم مدرس تبریزی؛ حسین غفاری؛ شهاب الدین مصطفوی همدانی و عباس مستقیم قمی داماد فیض قمی.

آثار

حاشیه بر العروة الوثقی
مناسک الحج؛
حاشیه بر وسیلة النجاة
شرح منظومه سید بحر العلوم در فقه؛
کتاب الفیض؛ در طهارت آب قلیل و عدم تنجیس متنجس. این کتاب چاپ شده است.
حاشیه بر کفایة الاصول؛
حاشیه بر المکاسب المحرمة؛

احیاء و مرمت مدرسه فیضیه و تاسیس حوزه

با آمدن فیض قمی به قم، آیت الله سید احمد قمی اقامه نماز در صحن بزرگ حرم حضرت معصومه(س) را بدو سپرد. قمی کرسی تدریس دایر کرد و برای بازپس‌گیری مدرسه فیضیه و دارالشفاء و مرمت آنها که تبدیل به انبار کسبه محل شده بودند، اقدام نمود. او حجره‌های مدرسه را بازسازی کرد و طلاب و برخی از علما چون محمدرضا شریعتمدار ساوجی(درگذشت ۱۳۶۳ق) را در آنجا سکنی داد. با این اقدام، مدرسه و کلاس‌های درس که پس از رحلت میرزای قمی بی‌رمق شده بود، رونق گرفت.

دعوت از شیخ عبدالکریم حائری

در آن زمان شیخ عبدالکریم حائری (درگذشت ۱۳۵۵ق) مدیر حوزه علمیه اراک بود. قمی که با توانمندی وی آشنا بود، با اعزام هیئتی از او دعوت کرد به قم هجرت کند. حائری به قم آمد و به تاسیس حوزه پرداخت. از این رو علی اکبر دهخدا تاسیس حوزه علمیه قم را در سال ۱۳۳۶ق به فیض قمی نسبت داده است. زمانی که حائری درگذشت قمی به مدیریت حوزه ادامه داد و حتی به طلاب کمک هزینه تحصیلی داد تا به جهت تنگدستی به دیار خود باز نگردند. او در این زمان از مراجع تقلید شیعه بود و رساله عملیه‌اش همراه با رساله آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی(درگذشت۱۳۶۵ ق) چاپ می‌شد. اصفهانی در موارد احتیاط، مقلدینش را به فیض قمی ارجاع می‌داد.

فرزندان

میرزا عباس فیض؛ او تالیفاتی دارد. از جمله: گنجینه آثار قم؛ انجم فروزان؛ بدر فروزان.
مهدی فیض: مولف جواهر فیض در احادیث اهل بیت(ع).
علیرضا فیض: او استاد دانشگاه و مولف کتاب‌هایی چون مبادی فقه و اصول؛ ترجمه لمعه دمشقیه و حقوق جزای عمومی است.
محمدتقی فیض معروف به میرزا آقا.

جستارهای وابسته

پانویس

↑ فاطمی موحد، رسالة فی حکم الماء القلیل، ۱۴۳۱ق، ص۳۵۹.
↑ ریحان یزدی، آینه دانشوران، ۱۳۷۲ش، ص۱۴۶
↑ فیض قمی، خاندان فیض قمی، ص۵۷
↑ برقعی، سخنوران نامی معاصر ایران، ۱۳۷۳ش، ج۸، ص۳۷۷.
↑ ریحان یزدی، آینه دانشوران، ۱۳۷۲ش، ص۱۴۷
↑ فاطمی موحد، رسالة فی حکم الماء القلیل، ۱۴۳۱ق، ص۳۵۹.
↑ شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۱، ص۳۴۱
↑ حضرت آیت الله آقای آقا میرزا محمد فیض قمی، ص۵.
↑ فاطمی موحد، رسالة فی حکم الماء القلیل، ۱۴۳۱ق، ص۳۵۹.
↑ فاطمی موحد، رسالة فی حکم الماء القلیل، ۱۴۳۱ق، ص۳۵۹.
↑ واعظ خیابانی، علمای معاصر، ۱۳۸۲ش، ص۴۶۲.
↑ واعظ خیابانی، علمای معاصر، ۱۳۸۲ش، ص۴۶۲.
↑ حضرت آیت الله آقای آقا میرزا محمد فیض قمی، ص۵.
↑ واعظ خیابانی، علمای معاصر، ۱۳۸۲ش، ص۴۶۲.
↑ واعظ خیابانی، علمای معاصر، ۱۳۸۲ش، ص۴۶۲.
↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۴، ص۵۴۳.
↑ جواهرکلام، تربت پاکان قم، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۷۱۷.
↑ شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۶، ص۶۸
↑ شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۲، ص۱۰۷
↑ شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۸، ص۲۲۰
↑ شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۷، ص۲۱۶
↑ شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۲، ص۲۶۱
↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج۲۲، ص۲۷۲.
↑ فاطمی موحد، رسالة فی حکم الماء القلیل، ۱۴۳۱ق، ص۳۵۹.
↑ ریحان یزدی، آینه دانشوران، ۱۳۷۲ش، ص۱۴۷
↑ لغت‌نامه، علی‌اکبر دهخدا، ذیل واژه فیض.
↑ عقیقی بخشایشی، فقهای نامدار شیعه، ۱۳۶۴ش، ص۴۰۶.
↑ لغت نامه، علی اکبر دهخدا، ذیل واژه فیض.
↑ شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۱، ص۳۴۲
↑ حضرت آیت الله آقای آقا میرزا محمد فیض قمی، ص۶.
↑ مشار، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی از آغاز چاپ تاکنون، ۱۳۴۰ش، ج ۳، ص۶۷۰.
↑ جواهرکلام، تربت پاکان قم، ۱۴۲۴ق، ج۱۷، ص۸۹.
↑ جواهرکلام، تربت پاکان قم، ۱۴۲۴ق، ج۱۷، ص۸۹.
↑ جواهرکلام، تربت پاکان قم، ۱۴۲۴ق، ج۱۷، ص۸۹.

منابع

آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات أعلام الشیعة، بیروت،‌دار إحیاء التراث العربی، چ۱، ۱۴۳۰ق.
برقعی، محمد باقر، سخنوران نامی معاصر ایران، قم، نشر خرم، چاپ۱، ۱۳۷۳ش.
جواهر کلام، عبد الحسین، تربت پاکان قم، قم، انصاریان، چ۱، ۱۴۲۴ق.
ریحان یزدی، سید علیرضا، آینه دانشوران، قم، کتابخانه عمومی آیت الله مرعشی نجفی، ۱۳۷۲ش.
شریف رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، تهران، کتاب فروشی اسلامیه، ۱۳۵۲ش.
عقیقی‌بخشایشی، عبدالرحیم و دیگران، فقهای نامدار شیعه، قم، کتابخانه عمومی آیه الله مرعشی نجفی، چ اول، ۱۳۶۴ش.
فاطمی موحد، سید حسن، رسالة فی حکم الماء القلیل، در نشریه فقه اهل البیت(ع)، ۱۴۳۱ق، السنة ۱۵، الرقم ۵۹۶۰.
فیض قمی، علی اکبر، خاندان فیض قمی، در نشریه میراث شهاب، سال دهم،ش اول، بهار و تابستان ۱۳۸۳ش.
مشار، خان بابا، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی از آغاز چاپ تاکنون، [بی نا] - [بی جا]، چ۱، ۱۳۴۰ش.
هیئت تحریریه، حضرت آیت الله آقای آقا میرزا محمد فیض قمی، در نشریه آئین اسلام، ۴ اردیبهشت۱۳۲۶، شماره۱۵۶.
واعظ خیابانی، میرزا علی، علمای معاصر، به کوشش دکتر عقیقی بخشایشی، قم، نوید اسلام، چ اول، ۱۳۸۲ش.

[1] فاطمی موحد، رسالة فی حکم الماء القلیل، ۱۴۳۱ق، ص۳۵۹.

[2] ریحان یزدی، آینه دانشوران، ۱۳۷۲ش، ص۱۴۶

[3] فیض قمی، خاندان فیض قمی، ص۵۷

[4] برقعی، سخنوران نامی معاصر ایران، ۱۳۷۳ش، ج۸، ص۳۷۷.

[5] ریحان یزدی، آینه دانشوران، ۱۳۷۲ش، ص۱۴۷

[6] فاطمی موحد، رسالة فی حکم الماء القلیل، ۱۴۳۱ق، ص۳۵۹.

[7] شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۱، ص۳۴۱

[8] حضرت آیت الله آقای آقا میرزا محمد فیض قمی، ص۵.

[9] فاطمی موحد، رسالة فی حکم الماء القلیل، ۱۴۳۱ق، ص۳۵۹.

[10] فاطمی موحد، رسالة فی حکم الماء القلیل، ۱۴۳۱ق، ص۳۵۹.

[11] واعظ خیابانی، علمای معاصر، ۱۳۸۲ش، ص۴۶۲.

[12] واعظ خیابانی، علمای معاصر، ۱۳۸۲ش، ص۴۶۲.

[13] حضرت آیت الله آقای آقا میرزا محمد فیض قمی، ص۵.

[14] واعظ خیابانی، علمای معاصر، ۱۳۸۲ش، ص۴۶۲.

[15] واعظ خیابانی، علمای معاصر، ۱۳۸۲ش، ص۴۶۲.

[16] آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۴، ص۵۴۳.

[17] جواهرکلام، تربت پاکان قم، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۷۱۷.

[18] شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۶، ص۶۸

[19] شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۲، ص۱۰۷

[20] شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۸، ص۲۲۰

[21] شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۷، ص۲۱۶

[22] شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۲، ص۲۶۱

[23] آقابزرگ تهرانی، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج۲۲، ص۲۷۲.

[24] فاطمی موحد، رسالة فی حکم الماء القلیل، ۱۴۳۱ق، ص۳۵۹.

[25] ریحان یزدی، آینه دانشوران، ۱۳۷۲ش، ص۱۴۷

[26] لغت‌نامه، علی‌اکبر دهخدا، ذیل واژه فیض.

[27] عقیقی بخشایشی، فقهای نامدار شیعه، ۱۳۶۴ش، ص۴۰۶.

[28] لغت نامه، علی اکبر دهخدا، ذیل واژه فیض.

[29] شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۱، ص۳۴۲

[30] حضرت آیت الله آقای آقا میرزا محمد فیض قمی، ص۶.

[31] مشار، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی از آغاز چاپ تاکنون، ۱۳۴۰ش، ج ۳، ص۶۷۰.

[32] جواهرکلام، تربت پاکان قم، ۱۴۲۴ق، ج۱۷، ص۸۹.

[33] جواهرکلام، تربت پاکان قم، ۱۴۲۴ق، ج۱۷، ص۸۹.

[34] جواهرکلام، تربت پاکان قم، ۱۴۲۴ق، ج۱۷، ص۸۹.