ملا علی تهرانی
| فقیه، محدّث و رجالی امامی | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نسب | از نسل شیخ صدوق |
| تاریخ تولد | ۱۲۲۶ قمری |
| زادگاه | نجف |
| تاریخ وفات | ماه صفر سال ۱۲۹۷ قمری |
| شهر وفات | نجف |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | محمدشریف مازندرانی • محمدسعید بارفروشی مازندرانی • محمدجعفر شریعتمدار استرآبادی • محمدحسین حائری اصفهانی • محمدحسن نجفی و ... |
| شاگردان | محمدحسن مامقانی • سید حسن صدر • میرزا حسین نوری و ... |
| تألیفات | خزائن الاحکام • الفوائد الرجالیة • غصون الاَیکَة الغرویة فی الاصول الفقهیة و ... |
ملاعلی تهرانی (۱۲۲۶ـ۱۲۹۷ق) فقیه، محدّث و رجالی امامی قرن سیزدهم و از خاندان خلیلی است. او از محضر علمایی همچون صاحب فصول، کاشف الغطاء و صاحب جواهر بهره برد و در علوم دینی صاحب‌نظر شد. برخی وی را پس از وفات شیخ انصاری، اعلم می‌دانستند. ملا محمد باقر تستری و شیخ علی بن حسین خاقانی از جمله شاگردان او به شمار می‌روند.
زندگی‌نامه
تهرانی در سال ۱۲۲۶ق در نجف به دنیا آمد. وی در صفر ۱۲۹۷ق در نجف وفات یافت. در سوک او مجالس متعددی برگزار و در رثایش اشعار بسیاری سروده شد.
تبار و خویشاوندان
این تبار اصالتا قمی هستند و جد اعلای خاندان خلیلی تهرانی شیخ صدوق می باشد. پدر ملا علی، حاج میرزا خلیل تهرانی (۱۱۸۰- ۱۲۸۰)، بزرگ خاندان خلیلی بود. او پزشکی مشهور بود اما در علوم دینی نیز تحصیل کرده بود و نزد علمایی چون شیخ جعفر کاشف الغطا و سید محمد مجاهد، احترام داشت. از برادران ملاعلی، میرزا حسین فقیه مشهور دوره مشروطه است و میرزا حسن، میرزا محمد و میرزا باقر از پزشکان مشهور نجف دیگر برادران وی بودند. از نسل ملا علی و برادرانش علما، اطبا، ادیبان و نویسندگان بسیاری در ایران، عراق و اروپا برخاسته اند.
بازماندگان
از نسل ملا علی خلیلی عالمان، طبیبان، شاعران و سیاستمداران بسیاری برخاسته اند که در نجف، حله، کوفه، تهران، پاریس، بغداد و... ساکن بوده اند. مانند شیخ اسدالله خلیلی، عباس الخلیلی، سیمین بهبهانی و...
تحصیلات
حاج ملاعلی تهرانی علم اصول را نزد محمدحسین حائری اصفهانی (صاحب فصول) ، شریف العلماء مازندرانی ، میرزا جعفر تویسرکانی و سعید العلماء مازندرانی، علم رجال را نزد محمدجعفر استرآبادی، و ریاضیات را نزد شیخ اسماعیل بروجردی ، ابوتراب همدانی و محمدتقی خراسانی فراگرفت. در فقه از محضر صاحب فصول، شیخ علی کاشف الغطاء و محمدحسن نجفی (صاحب جواهر) بهره برد. همچنین حکمت را نزد ملااسماعیل اردکانی، ملاکریم کرمانی و ملاعبدالعظیم تهرانی آموخت.
اساتید و شاگردان
تهرانی از علمایی چون صاحب جواهر، ملااحمد نراقی و سیدجواد حسینی عاملی اجازه روایت داشت و برادرش (میرزا حسین) و شیخ محمدحسن مامقانی و سیدحسن صدر و میرزا حسین نوری (صاحب مستدرک) از او اجازه روایت داشتند.
شاگردان متعددی در محضر او تربیت شدند، از جمله ملامحمدباقر تُستَری، شیخ علی بن حسین خاقانی، و عبدالحسین حرزالدین. مقام علمی تهرانی را ستوده‌اند تا جایی که یکی از فقهای مشهور، پس از وفات شیخ انصاری، او را اعلم می‌دانست. مؤلف مستدرک الوسائل او را «فخر شیعه» و «ذخیره شریعت» خوانده و آقابزرگ تهرانی او را شیخ المشایخِ اجازه متأخران نامیده است.
خصوصیات
تهرانی دارای مجالس وعظ و اندرز بود و هفته‌ای دو روز در صحن حرم حضرت علی(ع) به منبر می‌رفت و در باب مواعظ اخلاقی و فضائل اهل بیت(ع) سخن می‌گفت.
در منابع، درباره تقوا و زهد او ماجراهایی نقل شده و از تواضع و حسن اخلاق او یاد شده و درباره تقید وی به زیارت امام حسین علیه السلام و کرامات او مطالبی آمده است.
تهرانی، با علوم غریبه نیز آشنا بود، به تاریخ و اخبار پیشینیان احاطه داشت، حافظ قرآن و بسیاری از دعاها بود و گفته‌اند که تورات و انجیل را از حفظ می‌خواند و به زبان عبری نیز آشنا بود.
آثار
آثار مهم تهرانی، که بیشتر در فقه و حدیث است، عبارت‌اند از:
- خزائن الاحکام که شرح تلخیص المرامِ علامه حلّی است
- تلخیص هدایة الناسکین من الحجاجِ و المعتمرین تألیف محمدحسن نجفی و ترجمه آن به فارسی به درخواست مؤلف
- غصون الاَیکَة الغرویة فی الاصول الفقهیة
- شرح مبحث وصیت شرایع الاسلام محقق حلّی
- رساله عملیه با عنوان النَبْذَة من الاحکام الشرعیة، از باب طهارت تا آخر نماز جماعت
- الفوائد الرجالیة که درباره علم حدیث و رجال است و محمدباقر تستری بر آن حاشیه نوشته است
- سُبُل الهدایة فی علم الدرایة
- حساب العقود در شرح حدیث ایمان حضرت ابوطالب
- شرح و حاشیه بر التعلیقة البهبهانیة اثر وحید بهبهانی
- حاشیه بر منتهی المقال ابوعلی حائری (متوفی ۱۲۱۶) در علم رجال
پانویس
- ↑ آل محبوبه، ج ۲، ص۲۴۲ـ۲۴۳؛ حرزالدین، ج ۲، ص۱۰۶
- ↑ حرزالدین، ج ۱، ص۳۰۰ـ۳۰۱
- ↑ آل محبوبه، ج ۲، ص۲۳۰ـ۲۳۲؛ آقابزرگ طهرانی، طبقات : الکرام البررة، جزء ۲، قسم ۲، ص۵۰۸
- ↑ رجوع کنید به تهرانی، حاج میرزا حسین خلیلی
- ↑ آل محبوبه، ج ۲، ص۲۳۲؛آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، جزء ۲، قسم ۲، ص۵۰۸
- ↑ امینی، ج ۲، ص۵۱۷؛ حرزالدین، ج ۲، ص۱۰۳ـ۱۰۴؛ آل محبوبه، ج ۲، ص۲۴۰ـ۲۴۱؛ نیز رجوع کنید به آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ج ۱۳، ص۳۲۲، ۳۲۵
- ↑ حِرزِالدین، ج ۲، ص۱۰۵؛ آل محبوبه، ج ۲، ص۲۴۱؛ آقابزرگ طهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، ستون ۳۱۹
- ↑ حرزالدین، ج ۲، ص۱۰۵؛ آقابزرگ طهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، ستون ۳۱۷، برای دیگر شاگردان رجوع کنید به آقابزرگ تهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، ستون ۲۰۷، ۳۱۴، ۳۲۲، ۳۲۷
- ↑ رجوع کنید به اعتمادالسلطنه، ج ۱، ص۲۰۰
- ↑ ج ۳، ص۴۰۱
- ↑ الذریعة، ج ۱۶، ص۵۸
- ↑ حرزالدین، ج ۲، ص۱۰۳؛ آل محبوبه، ج ۲، ص۲۴۰
- ↑ آل محبوبه، ج ۲، ص۲۳۹ـ۲۴۰؛قمی، ص۲۹۶
- ↑ رجوع کنید به نوری، ج ۳، ص۴۰۲؛قمی، ج ۱، ص۲۹۴ـ۲۹۶
- ↑ آل محبوبه، ج ۲، ص۲۴۰، ۲۴۲
- ↑ آقابزرگ طهرانی. الذریعة، ج ۷، ص۱۵۲ـ۱۵۳، ج ۱۳، ص۳۷۷
- ↑ آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ج ۲۵، ص۱۹۸، ج ۴، ص۱۴۶
- ↑ آقابزرگ طهرانی، ج ۱۶، ص۵۸
- ↑ آقابزرگ طهرانی،الذریعة، ج ۱۳، ص۳۲۶
- ↑ آقابزرگ طهرانی،الذریعة، ج ۱۱، ص۲۱۶، ج ۲۴، ص۳۷
- ↑ آقابزرگ طهرانی، ج ۱۶، ص۳۳۸
- ↑ آقابزرگ طهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، ستون ۸۹ ـ۹۰
- ↑ آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ج ۱۲، ص۱۳۵
- ↑ آقابزرگ طهرانی، ج ۷، ص۱۱
- ↑ آقابزرگ طهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، ستون ۸۷؛آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ج ۶، ص۳۹، ج ۱۲، ص۱۳۵
- ↑ آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ج ۱۶، ص۵۸؛آقابزرگ طهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، ستون ۳۲۰، ۳۹۴
منابع
- محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
- محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، جزء ۲، الکرام البررة، مشهد ۱۴۰۴.
- محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، چاپ احمد منزوی، تهران ۱۳۳۷ ش.
- جعفربن باقر آل محبوبه، ماضی النجف و حاضرها، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
- محمدحسن بن علی اعتمادالسلطنه، المآثر و الا´ثار، در چهل سال تاریخ ایران، چاپ ایرج افشار، ج ۱، تهران : اساطیر ۱۳۶۳ ش.
- محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، نجف ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
- محمدبن علی حرزالدین، معارف الرجال فی تراجم العلماء و الادباء، قم ۱۴۰۵.
- عباس قمی، فوائد الرضویة: زندگانی علمای مذهب شیعه، تهران، ۱۳۲۷ ش.
- حسین بن محمدتقی نوری، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم ۱۴۰۷ـ ۱۴۰۸.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: