اتحاف السائل بما لفاطمة من المناقب و الفضائل (کتاب)

إتْحافُ السّائل بِما لِفاطمة مِنَ المَناقب وَ الفَضائل رساله‌ای کوتاه درباره زندگی، مناقب و فضایل حضرت فاطمه(س)، اثر محمد بن عبدالله اکراوی قَلقَشندی (متوفای ۱۰۳۵ق) عالم دینی اهل سنت است. قلقشندی در این کتاب به ولادت، ازدواج، ویژگی‌ها و شرح حال حضرت فاطمه زهرا(س) و برخی روایات و اخبار وارده درباره آن حضرت پرداخته است.

درباره مؤلف

قلقشندی از عالمان شافعی است که در سال ۹۷۵ق در اکرا منطقه‌ای در حجاز متولد شد و در قلقشنده از روستاهای قاهره سکونت داشت. او را واعظ و از علمای آشنا به تفسیر و حدیث وصف کرده‌اند. قلقشندی از حدود ۳۰ استاد بهره برد و آثار زیادی از جمله شرح جامع صغیر سیوطی، شرح الفیه و اتحاف السائل را بر جای گذاشت.

انتساب کتاب

مصحح کتاب در مقدمه تصریح می‌کند که انتساب کتاب به مؤلف صحیح بوده و انتساب آن به شخص دیگری با عنوان محمد بن عبدالرؤوف مناوی درست نیست. فهرست نویسانی چون کحاله در معجم المؤلفین، محبی در خلاصة الاثر، بغدادی در ایضاح المکنون و هدیة العارفین و کسانی که شرح حال قلقشندی را نوشته‌اند اتحاف السائل را از آن وی می‌دانند.

روش تألیف

مؤلف در بیان احادیث، تنها به راوی آخر اشاره کرده و سلسله اسناد را حذف کرده است. وی معمولا از منابع خود هم نام نمی‌برد هر چند مصحح در پاورقی‌ها به تفصیل از آنها یاد کرده است. وی از شهادت حضرت فاطمه(س) یادی نکرده است.

محتوا

کتاب از پنج باب تشکیل شده و در این ابواب به طور اجمال از زندگی شخصی و مناقب و آثار آن حضرت سخن به میان آمده است.

• باب اول؛ درباره ولادت و وجه تسمیه نام‌های حضرت زهرا(س) و محبت پیامبر اسلام(ص).
• باب دوم؛ در خصوص ازدواج حضرت زهرا(س) با امام علی(ع) و جهیزیه حضرت فاطمه(س).
• باب سوم؛ درباره مناقب و فضایل حضرت فاطمه(س) است که پنجاه حدیث در این باره ذکر شده است.
• باب چهارم؛ ویژگی‌ها و فضیلت‌های ایشان نسبت به دیگران.
• باب پنجم؛ اخبار و اشعار روایت شده از ایشان.

نخستین منقبت نقل شده برای حضرت فاطمه (س) نامگذاری او به این نام است که با الهام الهی بوده است. امیرالمؤمنین در روایتی فرموده به این سبب فاطمه نامیده شده زیرا خداوند او و دوستانش را از آتش(دوزخ) جدا ساخته است. آخرین مطلب کتاب در ارتباط با بیماری حسنین(ع) و نذر سه روز روزه امیرالمؤمنین و فاطمه (ع) با پیشنهاد پیامبر خدا برای شفای آنها و قرض گرفتن مقدرای گندم توسط امام علی (ع) از یهودی و انفاق افطاری خود به مسکین و یتیم و اسیر ونزول آیاتی از سوره انسان در شأن آنان

نسخ و چاپ

در مقدمه کتاب ازسه نسخه یاد شده است:

1. نسخه‌ای با تحقیق عبداللطیف عاشور که کتاب را منتسب به عبدالرؤوف مناوی می‌داند.
2. نسخه کتابخانه احمدیه در دانشگاه زیتونه تونس.
3. نسخه دارالکتب المصریة.

این کتاب با تحقیق محمدکاظم موسوی در ۱۵۰ صفحه از سوی انتشارات مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی چاپ شده است.

پانویس

منابع

• قلقشندی، محمد بن عبدالله، اتحاف السائل بما لفاطمة من المناقب و الفضائل، تحقیق محمدکاظم موسوی، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، ۱۴۲۷ق.
• اتحاف السائل بما لفاطمة من المناقب و الفضائل، کتابخانه دیجیتال نور.