ابولبابه انصاری
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | بشیر بن عبدالمنذر بن رفاعه |
| کنیه | ابولبابه |
| مهاجر/انصار | انصاری |
| نسب/قبیله | اوس |
| درگذشت | اختلافی: بین ۳۵ تا ۵۰ ق |
| مشخصات دینی | |
| حضور در جنگ‌ها | به جز جنگ بدر، غزوه سویق و غزوه بنی قینقاع |
| دیگر فعالیت‌ها | جانشین پیامبر(ص) که در غزوات بدر، سویق و بنی قینقاع در مدینه؛ نزول آیات ۲۷ از انفال و ۱۰۲ از توبه در حق وی؛ راوی |
بشیر بن عبدالمنذر بن رفاعه مشهور به اَبولُبابه انصاری، صحابی پیامبر(ص) که در جنگ بدر، غزوه سویق و غزوه بنی قینقاع جانشین حضرت در مدینه بود و در دیگر غزوات در رکاب پیامبر(ص) پیکار کرد. در اثنای غزوه بنی قریظه مرتکب خطایی شد لذا برای توبه از این اشتباه در کنار ستونی در مسجدالنبی بست نشست تا اینکه آیه ۲۷ از سوره انفال و ۱۰۲ از سوره توبه در حق وی نازل شد و توبه او را مورد پذیرش قرار داد.
معرفی
نام وی بشیر است. برخی رفاعه هم گفته اند. کنیه‌اش ابولُبابه است چه دختری به نام لُبابه داشت. او از تیره بنی عمرو بن عوف قبیله اوس بود. گفته‌اند وی پس از هجرت پیامبر به مدینه و دیدن معجزات او اسلام آورد.
نباید ابولبابه انصاری را با ابولبابه دیگری که مروان نام داشت، اشتباه کرد.
برادران
ابولبابه، دو برادر هم داشت، در برخی مآخذ، میان آنان خلطی رخ داده است:
- مبشر بن عبدالمنذر که در غزوه بدر به شهادت رسید.
- رفاعة ابن عبدالمنذر که از شرکت کنندگان در بیعت دوم عقبه بود و در بدر و احد شرکت کرد و در غزوه اخیر به شهادت رسید و به قولی یکی از نقیبان انصار بود و در مآخذی از او نیز به عنوان ابولبابه یاد کرده‌اند.
همراهی با پیامبر(ص)
ابولبابه انصاری به هنگام وقوع جنگ بدر نخست با دیگر لشکریان همراه شد، ولی پیامبر(ص) او را به عنوان جانشین خود در مدینه، از میانه راه بازگرداند و سپس از غنائم جنگی هم بهره او را پرداخت.
در غزوه سویق و نیز در غزوه بنی قینقاع و فتح مکه هم جانشین پیامبر(ص) در مدینه بود.
ابولبابه در دیگر غزوات در رکاب پیامبر(ص) پیکار کرد. برخی گفته‌اند در فتح مکه پرچمدار بنی عمرو بن عوف بود.
ماجرای خیانت ابولبابه
چون یهودیان بنی‌قریظه در جنگ احزاب به پیامبر خیانت کردند٬ پس از هزیمت مشرکان مکه٬ پیامبر قلعه آنان را در محاصره گرفت. در این غزوه (غزوه بنی قریظه)، ابولبابه فرمانده جنگ بود. یهودیان کسی را نزد پیامبر(ص) فرستادند و تقاضا کردند وی را که از هم پیمانان آنان نیز بود، پیش ایشان بفرستد.
ابولبابه به قلعه رفت٬ اهالی قلعه از وی پرسیدند که آیا تسلیم پیامبر (ص) بشوند؟ وی گفت. بلی. اما با اشاره دست به گلوی خویش٬ فهماند که اگر تسلیم شوند، کشته می‌گردند. او با این اشاره، آنان را از تسلیم به پیامبر(ص) بازداشت. اما اندکی بعد چندان از کار خود پشیمان شد که به مسجد رفت و خود را به ستونی از ستون‌های مسجد پیامبر(ص) بست و سوگند خورد که تا حق تعالی توبه وی قبول نکند، خود را از ستون باز نگشاید.
گفته‌اند به همین سبب آیه «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَخُونُوا اللَّهَ وَالرَّسُولَ وَتَخُونُوا أَمَانَاتِكُمْ وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ» (ترجمه: اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، به خدا و پيامبر او خيانت مكنيد و [نيز] در امانت‌هاى خود خيانت نورزيد و خود مى‌دانيد [كه نبايد خيانت كرد]) و «وَآخَرُونَ اعْتَرَفُوا بِذُنُوبِهِمْ خَلَطُوا عَمَلًا صَالِحًا وَآخَرَ سَيِّئًا عَسَى اللَّهُ أَنْ يَتُوبَ عَلَيْهِمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ» (ترجمه: و ديگرانى هستند كه به گناهان خود اعتراف كرده و كار شايسته را با [كارى] ديگر كه بد است درآميخته‌اند. اميد است خدا توبه آنان را بپذيرد، كه خدا آمرزنده مهربان است)٬ در حق وی نازل شد.
امّ سلمه، همسر رسول خدا، نقل کرده روزی پیامبر را خندان دیده و چون علت آن را پرسید آن حضرت از پذیرش توبه ابولبابه خبر داد. امّ سلمه این خبر را با اجازه پیامبر(ص) به ابولبابه داد. مردم آمدند تا وی را از ستون باز کنند. اما او خواست خود پیامبر این کار را بکند٬ پس آن حضرت او را از ستون باز کرد.
روایت‌های دیگری نشان می‌دهد که سبب این کار، خودداری او از حضور در غزوه تبوک بوده است.
فاطمه(س) پاره تن پیامبر
برخی مورخین گزارش کرده‌اند که چون حضرت زهرا(س) خبر پذیرش توبه ابولبابه را شنید به مسجد رفت و خواست او را از ستون باز کند٬ اما وی مانع شد و گفت: من قسم خورده‌ام که کسی جز رسول خدا(ص) مرا باز نکند. چون پیامبر آمد و طناب را باز کرد فرمود: «انما فاطمة بضعة منی».
ستون ابولبابه
ستونی که ابولبابه خود را به آن بست ٬بعدها به ستون توبه یا ابولبابه مشهور شد. گاه آن را ستون مُخَلَّقه می‌گویند زیرا همانند ستون مخلقه، خوشبو می‌شد. این ستون از مکان‌های بافضیلت مسجدالنبی است. به روایتی، پیامبر(ص) برخی از نمازهای مستحبی خود را کنار این ستون به جا می‌آورد.
درگذشت
در تاریخ مرگ او اختلاف است: به روایتی پیش از قتل عثمان یا در دوران خلافت امام علی(ع) درگذشت. به روایت دیگری وی تا پس از ۵۰ق زنده بود.
روایت ابولبابه
ابولبابه احادیثی از پیامبر(ص) نقل کرده است. دو پسرش سائب و عبدالرحمن و نیز عبدالله بن عمر و عبدالله بن کعب قرظی از او حدیث نقل کرده‌اند.
پانویس
- ↑ ابن سعد٬ الطبقات الکبری٬ ۱۳۷۴ش٬ ج۴، ص۳۸۳
- ↑ ابن معین٬ تاریخ یحیی بن معین، دارالقلم٬ ج۱، ص۱۰۸.
- ↑ ابن سعد٬ الطبقات الکبری٬ ۱۳۷۴ش٬ ج۴، ص۳۸۳
- ↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ۱۲۸۰ق٬ ج۱، ص۱۹۵
- ↑ تفسیر منسوب به امام عسکری(ع)، ۱۴۰۹ق٬ ص۹۲-۹۶.
- ↑ نک: یحیی بن معین، تاریخ، ج ۲، ص ۵۵۷؛ ابن حجر، تقریب التهذیب، ۱۳۹۵ق٬ ج۲، ص۴۶۷؛ قس: نووی، تفسیر النووی، ج ۱، ص ۳۵۳؛ ابن حجر، تهذیب التهذیب، ۱۳۲۷ق٬ ج۱۲، ص۲۱۴
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج ۳، ص ۴۵۶؛ قس: مقریزی، امتاع الاسماع ج ۱، ص ۳۷
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج ۳، ص ۴۵۶- ۴۵۷؛ قس: بلاذری، انساب الاشراف، ج ۱، ص ۲۴۱
- ↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ۱۲۸۰ق٬ ج۵، ص ۲۸۴
- ↑ نک: ابن معین، التاریخ، ج ۲، ص ۷۲۳؛ ابن حجاج، الکنی و الاسماء، ۱۴۰۴ق٬ ص ۱۷۰؛ ابن قیسرانی، الجمع بین کتابی...، ج ۱، ص ۱۳۸؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ۱۲۸۰ق٬ ج۵، ص۲۸۴
- ↑ ابن سعد، اسد الغابه، ۱۲۸۰ق٬ ج۳، ص۴۵۷؛ الطبري٬ تاريخ الأمم و الملوك، ۱۳۷۸ق، ج ۲، ص ۴۷۸؛ ابونعیم، معرة الصحابه، ج ۳، ص۱۰۹
- ↑ ابن هشام، سیرة النبویة، ج ۳، ص ۴۸؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م٬ ج ۱، ص ۳۱۰
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م٬ ج۱، ص۳۰۹؛ الطبري٬ تاريخ الأمم و الملوك، ۱۳۷۸ق، ج ۲، ص ۴۸۱
- ↑ ابن واضح٬ تاریخ یعقوبی، ۱۴۱۵ق٬ ج۲، ص۵۸.
- ↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ۱۲۸۰ق٬ ج۵، ص۲۸۴
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۹۶۰م٬ ج۳، ص ۴۵۷؛ قس: ابن واضح٬ تاریخ یعقوبی، ۱۴۱۵ق٬ ج ۲، ص ۵۸
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۹۶۶م٬ ج ۲، ص ۵۰۷
- ↑ ابن زبیر، مغازی رسول الله٬ ۱۴۰۱ق٬ ص۱۸۷؛ واقدی، المغازی، ۱۹۶۶م٬ ج ۲، ص ۵۰۵- ۵۰۷؛ ابن هشام، سیرة النبویة، داراحیاء التراث العربی٬ ج۳، ص۲۴۷- ۲۴۸
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۹۶۶م٬ ج ۲، ص ۵۰۹؛ ابن هشام، سیرة النبویة، داراحیاء التراث العربی٬ ج۳، ص۲۴۸- ۲۴۹
- ↑ ابن سید الناس٬ عیون الاثر، ۱۴۰۶ق٬ ج۲، ص۵۱
- ↑ نک: زهری، المغازی النبویة، ۱۴۰۱ق٬ ص ۱۱۱- ۱۱۲
- ↑ مقريزي، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱۰، ص۲۷۳ ؛ الحلبی، السیرة الحلبیة فی سیرة الامین المامون،۱۴۰۰ق٬ ج۲، ص۶۷۴.
- ↑ ابن خزیمه٬ صحیح ابن خزیمه، ج۳، ص۳۵۰
- ↑ الصالحی٬ سبل الهدی، ۱۴۱۴ق٬ ج۱۲، ص۳۹۲
- ↑ زکی یمانی٬ موسوعة مکة المکرمه، ۱۴۲۹ق٬ ج۲، ص۴۲۳.
- ↑ السمهودی٬ وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م٬ ج۲، ص۴۲.
- ↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ۱۲۸۰ق٬ ج۱، ص۱۹۶ و ج۵، ص۲۸۵ ؛ ابن حجر، الاصابة، ۱۳۲۸ق٬ ج۴، ص۱۶۸
- ↑ ابن حجر، الاصابة، ۱۳۲۸ق٬ ج۴، ص۱۶۸
- ↑ نک: احمدبن حنبل، مسند،۱۳۱۳ق٬ ج ۳، ص ۴۵۲- ۴۵۳؛ مزی، تحفة الاشراف، ج ۹، ص ۲۷۵- ۲۷۸
- ↑ نک: ابن حنبل، مسند، ۱۳۱۳ق٬ ج ۶، ص ۳۲۸؛ ابن حجر، تهذیب التهذیب، ۱۳۲۷ق٬ ج ۱۲، ص ۲۱۴
منابع
- ابن اثیر، علی بن محمد، اسدالغابه، قاهره، ۱۲۸۰ق.
- ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه، قاهره، ۱۳۲۸ق.
- ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، تقریب التهذیب، به کوشش عبدالوهاب عبداللطیف، بیروت، ۱۳۹۵ق/۱۹۷۵م.
- الحلبی، علی بن برهان الدین ، السیرة الحلبیة فی سیرة الامین المامون، بیروت، دار المعرفة٬ ۱۴۰۰ق.
- مقريزی، احمذ بن علی٬ إمتاع الأسماع، بیروت٬ دارالكتب العلمية، ۱۴۲۰ق.
- ابن سید الناس٬ محمد بن محمد٬ عیون الاثر٬ بیروت، مؤسسة عزالدین، ۱۴۰۶ق.
- السمهودی٬ ابوالحسن٬ وفاء الوفاء، بیروت،دار الکتب العلمیه، ۲۰۰۶م.
- زکی یمانی، احمد٬ موسوعة مکة المکرمه و المدینة المنوره٬ مصر، مؤسسة الفرقان، ۱۴۲۹ق.
- الصالحی٬ محمد بن یوسف٬ سبل الهدی، به کوشش عادل احمد و علی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق
- ابن خزیمه٬ ابوبکر٬ صحیح ابن خزیمه٬ به کوشش محمد مصطفی، المکتب الاسلامی، ۱۴۱۲ق.
- ابن واضح٬ احمد٬ تاریخ الیعقوبی، بیروت،دار صادر، ۱۴۱۵ق.
- ابن معین البغدادی، یحیی٬ تاریخ یحیی بن معین٬ به کوشش عبدالله احمد، بیروت، دار القلم.
- ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۷ق.
- ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، ۱۹۶۰م.
- ابن سعد، محمد بن سعد٬ طبقات کبری، ترجمه محمود مهدوى دامغانى، تهران، انتشارات فرهنگ و انديشه، ۱۳۷۴ش.
- ابن قیسرانی، محمدبن نصر، الجمع بین کتابی…، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۳ق.
- ابن هشام، عبدالملک، سیره النبوبه به کوشش مصطفی سقا و دیگران، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
- ابونعیم اصفهانی، احمدبن عبدالله، معرفه الصحابه، به کوشش محمد راضی عثمان، مدینه / ریاض، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
- ابن حنبل، احمد٬ مسند، قاهره، ۱۳۱۳ق.
- بلاذری، احمدبن یحیی، انساب الاشراف، به کوشش محمد حمیدالله، قاهره، ۱۹۵۹م.
- زهری، محمد بن مسلم، المغازی النبوبه، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
- الطبري٬ أبو جعفر محمد بن جرير٬ تاريخ الأمم و الملوك ، تحقيق محمد أبو الفضل ابراهيم ، بيروت، دار التراث ، ط الثانية، ۱۳۷۸ق.
- ابن زبیر، عروه٬ مغازی رسول الله(ص)، به کوشش محمد مصطفی اعظمی، ریاض، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
- مزی، یوسف بن عبدالرحمن، تحفه الاشراف، به کوشش عبدالصمد شرف الدین، بمبئی، ۱۳۹۷ق/۱۹۷۷م.
- ابن حجاج، مسلم٬ الکنی و الاسماء، به کوشش مطاع طابیشی، دمشق، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
- مقریزی، احمدبن علی، امتاع الاسماع، به کوشش محمود محمد شاکر، قاهره، ۱۹۴۱م.
- النووی، محمدبن عمر، تفسیر النووی، بیروت، ۱۳۹۸ق/۱۹۷۸م.
- واقدی، محمدبن عمر، المغازی، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.
- ابن معین، یحیی٬ التاریخ، به کوشش احمد محمد نورسیف، مکه، ۱۳۹۹ق/۱۹۷۹م.
- التفسیر المنسوب الی الامام العسکری٬ به کوشش ابطحی، قم، مدرسه امام مهدی(عج)، ۱۴۰۹ق.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: