شادیشادی حالت مثبتی است كه در انسان به وجود می‌آید و در مقابل غم و اندوه قرار دارد. در قرآن و روایات به شادی با اهداف الهی سفارش شده است. ۱ - در قرآنآیات قرآن به صورت کلی به شادی پرداخته، اما احادیث به صورت مفصل و جزئی به شادی و اسباب آن اهتمام خاص نشان داده است.؛ لذا آیات قرآن درباره شادی دو دسته‌اند؛ ۱.۱ - دعوتدستهای از آیات، مؤمنین را دعوت به شادی نموده؛ مانند آیه: «قل بفضل الله و برحمته فبذلک فلیفر حوا هو خیر ممّا یجمعون»؛ (ای رسول خدا!) به خلق بگو که شما باید منحصراً به فضل و رحمت خدا شادمان شوید (و به نزول قرآن مسرور باشید) که آن بهتر و مفیدتر از ثروتی است که برای خود اندوخته می‌کنید». همچنین قرآن، زمانی که وعده‌های الهی، مبنی بر نصرت و پیروزی در میان اهل کتاب بر مشرکان مجوس، محقق می‌شود، می‌فرماید: «... و یومئذٍ یفرح المؤمنون بنصرالله»؛ و در آن روز (که رومیان فاتح شدند) مؤمنان شاد می‌شوند به یاری خداوند...». بنابراین شادی‌ها براساس ارزش‌ها و اهداف مقدس قرآن و پیروزی موحدین بر مشرکین است. ۱.۲ - مذمتدسته دیگری از آیات قرآن، شادی را مذمت نموده، مانند: قرآن مجید در داستان قارون که فردی خودخواه و مغرور بود و شادی‌های مستانه داشت. از زبان قومش می‌فرماید: «اذ قال له قومه لاتفرح انّ الله لا یحب الفرحین؛ به خاطر بیاور هنگامی که قوم قارون به او گفتند: این همه شادی مغرورانه مکن که خداوند شادی‌کنندگان مغرور را دوست نمی‌دارد». همچنین در بیان عذاب‌های دوزخیان می‌فرماید: «ذلکم بما کنتم تفرحون فی الارض بغیر الحقّ و بما کنتم تمرحون؛ این (عذاب) به خاطر آن است که به ناحق در زمین شادی می‌کردید و از روی غرور و مستی به خوشحالی می‌پرداختید». ۲ - در احادیثاحادیث معصومین که مفسر و مبین آیات الهی می‌باشد، معیار و ملاک شادی‌ها را بیان کرده است؛ مانند: حضرت علی (علیه‌السلام) می‌فرماید: «سرور المومن بطاعة ربّه و حزنه علی ذنبه»؛ شادی مؤمن به طاعت پروردگار می‌باشد و حزنش بر گناه و عصیان است. از پیامبر اسلام (صلي‌الله‌عليه‌وآله) سؤال شد: بهترین بندگان خدا چه کسانی هستند؟ فرمود: آن‌هایی هستند که وقتی نیکی می‌کنند، خوشحال می‌شوند و زمانی که بدی کردند، ناراحت هستند و طلب استغفار می‌کنند». [۷]
محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، ج۲، ص۴۳۹.
امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: «شادی به سه خصلت است: وفاداری، رعایت حقوق دیگران، ایستادگی در گرفتاری‌ها و مشکلات». حضرت علی (علیه‌السلام) در نامه‌ای به عبدالله بن عباس می‌فرماید: شادی تو به خاطر احیای حق یا نابودی باطل باشد. همچنین در روایات شرایط و آداب شادی را بیان کردند. برای مثال آمده است: شادی همراه گناه و معصیت نباشد، همراه با اذیت و آزار نباشد، لهو نباشد و.... ۳ - کاربرد فقهیاحکام شادی به مناسبت در باب‌های امر به معروف، قضاء و شهادات آمده است. از رسول خدا (صلی‌اللَّه‌علیه‌وآله) نقل شده که فرمود: «هر کس مؤمنی را خوشحال کند، مرا خوشحال کرده است و هر کس مرا خوشحال کند، خدا را خوشحال نموده است». و نیز در سخنی دیگر فرمود: «محبوب‌ترین اعمال نزد خداوند (عزوجل)، شاد کردن مؤمنان است». همچنین از امام عسکری (علیه‌السّلام) نقل شده که فرمود: «اظهار سرور و شادمانی نزد فرد غمگین خلاف ادب است». شاد کردن مؤمن، مستحب است. قضاوت‌کردن در حالت دل‌مشغولی به چیزی که مانع تمرکز فکر و پراکندگی حواس می‌گردد، مانند خوشحالی از رخداد مشغول کننده دل، مکروه است. از جمله گناهان، اظهار شادی از اندوه مؤمن و ابراز ناراحتی از خوشحالی او است. ۴ - معیارحاصل اینکه، اسلام اهمیت خاصی به شادی و نشاط داده است؛ اما برای آن معیار و ملاکی نیز تعیین کرده است، شادی‌هایی که در راستای اهداف مقدس اسلام و احیای ارزش‌های انسانی باشد؛ ممدوح و پسندیده است؛ هم‌چنان که از حضرت علی (علیه‌السلام) روایت شده که: «السرور، یبسط النفس و یثیر النشاط»؛ شادمانی، موجب انبساط روح و مایه وجد و نشاط می‌شود. ۵ - پانویس۶ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۵۸۵. سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «شادی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۱/۲۸. |