یشت

یَشت از نظر لغوی هم ریشه با کلمهٔ یسن است و معنی تحت‌اللفظی آن نیز پرستش و نیایش است. یشت‌ها سرودهایی هستند که عموماً به ستایش خدایان قدیم ایرانی مانند مهر، ناهید و تیشتر و غیره اختصاص دارند. همهٔ یشت‌ها از نظر قدمت یکسان نیستند.

در اوستا یشت، نام بخشی از کتابِ اوستا، کتاب دینی زرتشتیان است. یشتن در زبانِ پهلوی، بمعنای ستودن و عبادت کردن است. در اوستا، ۲۱ یشت و به نام‌های گونه‌گون وجود دارد و در آن‌ها عناصرِ مهم از دیدگاهِ مزدیسنا ستوده می‌شوند.

هر یک از یشت‌های بزرگ در نسخه‌های خطی به بخش‌هایی تقسیم می‌گردد که اصطلاحاً کرده نامیده می‌شوند. لازم به تذکر است که تقسیم‌بندی هر یشت به بندها که در چاپ‌های کنونی اوستا معمول است، در نسخه‌های خطی دیده نمی‌شود و یک روش ابداعی است که توسط دانشمندان اوستاشناس عصر حاضر و به منظور سهولت استفاده و ارجاع به وجود آمده‌است. گرشویچ تاریخ سرایش آن‌ها را حدود سال‌های ۴۳۰ تا ۴۲۰ پ.م می‌داند.

بویس دربارۀ جایگاه چنین ایزدهایی گفته است: «از آن جا که آفرینش او (اهورامزدا) در برگیرنده همۀ خدایان بخشندۀ دون پایه تر است، آنان، یَزَتَه‌های دین زرتشتی، را احتمالاً نمی توان به درستی «خدا» دانست؛ زیرا این واژه موجودات آسمانی و مستقل مشرکان را تداعی می‌کند.... از سوی دیگر، منشأ بیشتر یزته‌ها در مقام خدایان مشرکان و جایگاه آن‌ها در مقام موجوداتی که بشخصه شایان پرستش هستند، آنان را فراتر از فرشتگان قرار می‌دهد که در ادیان یک خدایی واسطۀ بین انسان و خدا به‌شمار می روند.»

نام یشت در کتاب اوستا به صورت «یشتی» (yasti (همریشه و هم معنای «یسنه» به معنای پرستش ایزدان با خواندن نیایش‌ها و برگزار کردن آیین فدیه آمده‌است. بخشی از اوستا که در ستایش ایزدان است یشت‌ها نامیده می‌شود. یشت‌ها را به دو دسته: یشت‌های بزرگ و کوچک تقسیم می‌کنند. هر یک از یشت‌های بزرگ دارای چندین فصل است که آنها را «کرده» می‌گویند. از میان یشت‌های ۲۱ گانه، یشت‌های زیر در زمرهٔ گروه یشت‌های بزرگ: ۱۶ ،۱۵ ،۱۴ ،۱۳ ،۱۱ ،۱۰ ،۹ ،۸ ،۵ ،۱۹ و آنچه می‌ماند، در شمار یشت‌های کوچک قرار دارند.

کهنگی یشت‌های ۲۱ گانه یاد شده، با هم یکسان نیست.

• یشت‌های ۱ تا ۴ و یشت ۱۸ ،۱۲ ،۲۰ جدیدتر هستند.
• یشت‌های ۵ ،۸ ،۱۰ ،۱۹ ،۱۷ ،۱۳ یشت‌های کهن هستند.
• و سرانجام یشت‌های ۹ ،۱۶ ،۱۵ ،۱۴ ،۱۱ در مواردی، ویژگی‌های یشت‌های کهن را دارند.