آبان‌یشت

آبان‌یشت یکی از یشت‌ها یا قصاید بسیار بلند اوستا که دارای ۳۰ کرده و ۱۳۳ بند است. آبان‌یشت از نظر ترتیب یشت پنجم و از لحاظ تفصیل پس از فروردین‌یشت و مهریشت قرار دارد و سومین یشت بزرگ به شمار می‌آید.

• در بند ۱–۱۵ در مدح و ثنای ناهید سخن رفته‌است.
• در بند ۱۶–۸۳ از پادشاهان و نامدارانی که پیش از زرتشت ناهید را ستودند، یاد می‌کند.
• در بند ۸۴–۹۶ از مینوی نژاد بودن ناهید، و نزول وی از کره ستارگان به طرف زمین صحبت می‌دارد و حاوی دستوری است که خود ناهید به زرتشت می‌دهد از آنکه چگونه مردم او را بستایند.
• در بند ۹۷–۱۱۸ دگرباره از ستایش پادشاهان و نامدارانی صحبت می‌دارد که معاصر زرتشت بودند.
• در بند ۱۱۹–۱۳۲ در تعریف و توصیف ناهید است.

در آبان یشت نیز همانند یشت‌های دیگر اعتقادات پیش از زرتشت با عقاید زرتشتی درآمیخته‌است. در بندهای ۳ تا ۵ و ۹۶ و ۱۳۲ مشخصات پیش زرتشتی (Pre-Zoroastrian) ایزدبانوی آناهیتا و نیروی حیات بخشی او دیده‌می‌شود. در بندهای دیگر خصوصیت زرتشتی شدهٔ او آشکار است و به گونه‌ای اهورامزدا به او حیات بخشیده‌است تا در ستیز آفریدگان نیک با بدی یاور آنان باشد، مانند بندهای ۱، ۶، ۷، ۹۴، ۹۵، ۱۰۴ و ۱۱۸. این بندها همه قدیمی است و احتمالاً به دوره‌های پیش از هخامنشیان تعلق دارد. کریستن سن ذکر نام بابل را در این یشت (بند ۲۹) قرینه‌ای می‌داند که این یشت در دروهٔ هخامنشی تدوین نهایی یافته‌است.

در بند ۱۰۴ نام ایرانویج آمده است: «او را بستود زرتشت پاک در آریاویچ در کنار رود دائیتیا با هوم آمیخته به شیر با برسم با زبان خرد با پندار و گفتار و کردار نیک با زَور و با کلام بلیغ»

• ابراهیم پورداوود؛ یشت‌ها، جلد اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۵۶.

تفضلی، احمد. تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. چاپ اول، تهران: انتشارات سخن، ۱۳۷۶