گرده

دانهٔ گرده گیاهان گل‌دار شامل سه قسمت مجزا است:

۱. بخش مرکزی سیتوپلاسمی که منبع هسته‌های مسئول لقاح است.

۲. دیواره درونی (intine) که دست‌کم تا حدی از سلولز تشکیل شده‌است.

۳. دیواره بادوام بیرونی (extine) که بسیار در برابر ازهم‌پاشش مقاوم‌است. گرمای شدید، اسیدها و بازهای قوی، اثری کم بر آن دارند. ترکیب این لایه دقیقاً مشخص نیست. اجزای آن sporopollenins نامیده می‌شوند. بخش‌های درونی دانهٔ گرده به‌سادگی تخریب می‌شوند، درحالی‌که این لایه و درنتیجه شکل کلی دانهٔ گرده در رسوب‌های گوناگون به‌سادگی حفظ می‌شود. بااین‌حال چگونگی این حفظ‌شدن در محیط‌های گوناگون متفاوت است.

به‌دلیل ساختار متقارن و الگوهای سطحی، دانه‌های گرده در زیر میکروسکوپ به‌آسانی قابل تشخیص‌اند. ساختار دیواره دانه‌های گرده آن‌قدر ویژه است که در مواردی گونهٔ گیاه تنها توسط دانهٔ گرده آن قابل تشخیص است. از سوی دیگر، مواردی هم وجود دارند که دانه‌های گرده با ساختاری بسیار مشابه در خانواده‌های گیاهی کاملاً نامربوط اتفاق می‌افتند.

به‌دلیل مقاومت بالا دربرابر پوسیدگی، پراکندگی گسترده با باد و آب، و تولید فراوان توسط گیاهان، دانه‌های گرده ترکیبات بسیار معمولی در رسوب‌های زمین‌شناسی، چه در دوران باستان و چه امروزه محسوب می‌شوند. به‌دلیل این ویژگی‌ها، دانه‌های گرده اطلاعات بسیاری دربارهٔ سرچشمه و تاریخ زمین‌شناختی زندگی گیاهی زمینی فراهم آورده‌اند.

گرده در چنان مقادیری تولید می‌شود که جزئی چشمگیر از اجزای تشکیل‌دهندهٔ اتمسفر زمین به‌ویژه در بالای قاره‌ها محسوب می‌شود. ماده proteinaceous در بسیاری از دانه‌های گرده (مانند ابروسیا و بسیاری از چمن‌ها) واکنش‌های آلرژیک که معمولاً به عنوان تب یونجه شناخته شده‌است، پدیدمی‌آورند. در بسیاری از کشورها، مقام‌های محلی دولتی هرساله با سنجش گرده‌ها، غلظت دانه‌های گرده را در هوا تخمین می‌زنند، تا ناراحتی نسبیی را که ممکن است افراد مبتلا به تب یونجه و حساسیت‌های مشابه تجربه کنند، اندازه بگیرند.

• گرده‌افشانی