کیومرث پوراحمد
کیومرث پوراحمد (۲۵ آذر ۱۳۲۸ – ۱۶ فروردین ۱۴۰۲) فیلمساز و نویسندهٔ ایرانی بود. او یکی از مهم‌ترین فیلم‌سازان نسل بعد از انقلاب ۱۳۵۷ بود که در دهه‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۸۰ چندین فیلم و سریال ساخت. او در اواخر دههٔ ۱۳۶۰، مجموعهٔ تلویزیونی قصه‌های مجید را بر اساس داستانی به همین نام از هوشنگ مرادی کرمانی کارگردانی کرد. او برای خواهران غریب (۱۳۷۴) برندهٔ سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی جشنواره فیلم فجر شد. اتوبوس شب (۱۳۸۵) نیز جوایزی کسب کرد. پوراحمد در ۱۴۰۰ رمانِ همه ما شریک جرم هستیم را نوشت و دو سال بعد، در ۷۳ سالگی، از دنیا رفت.
| کیومرث پوراحمد | |
|---|---|
پوراحمد در جشنوارهٔ فیلم فجر ۱۳۹۴ | |
| زادهٔ | ۲۵ آذر ۱۳۲۸ نجف‌آباد، اصفهان، ایران |
| درگذشت | ۱۶ فروردین ۱۴۰۲ (۷۳ سال) بندر انزلی، گیلان، ایران |
| علت مرگ | مشکوک |
| مدفن | بهشت زهرا، تهران |
| دیگر نام‌ها | حمید حامد |
| پیشه |
|
| سال‌های فعالیت | ۱۳۵۳–۱۴۰۲ |
| همسر(ها) | مهرانه ربّی |
| فرزندان | ۲ |
| والدین | پروین‌دخت یزدانیان (مادر) |
| خویشاوندان | منوچهر پوراحمد (برادر) |
زندگی
کیومرث پوراحمد ۲۵ آذر ۱۳۲۸ در نجف‌آباد اصفهان زاده شد. مادرش پروین‌دخت یزدانیان بود که سال‌ها بعد در مجموعهٔ تلویزیونی پوراحمد، قصه‌های مجید، حضور داشت. او با مهرانه ربّی ازدواج کرد و دخترش، مریم پوراحمد، نیز در فیلم شب یلدا به ایفای نقش پرداخته‌است. پوراحمد زندگی‌نامهٔ خود را در کتابی تحت عنوان کودکی نیمه‌تمام منتشر کرده‌است. فیلم مستندی دربارهٔ زندگی پوراحمد به نام به خاطر کیومرث به کارگردانی مازیار هاشمی در سال ۱۳۹۴ ساخته شد.
فعالیت هنری
دههٔ ۱۳۵۰
پوراحمد فعالیت خود را با نقدنویسی به‌خصوص در ماهنامهٔ فیلم آغاز کرد و از ۱۳۵۳ با دستیاری کارگردان در مجموعهٔ تلویزیونی آتش بدون دود ساختهٔ نادر ابراهیمی وارد فیلم‌سازی حرفه‌ای شد. او در سال ۱۳۵۷ فیلمنامه فیلم قصهٔ خیابان دراز را نوشت که چندان دیده نشد. سال ۱۳۵۵ برای آنکه مجوز ساخت فیلم در کانون را بگیرد فیلم کوتاه هدف را با اقتباس از قصه بهرام صادقی ساخت و توانست سال ۱۳۵۶ فیلم زنگ اول، زنگ دوم را برای کانون پرورش فکری بسازد که جایزه بهترین فیلم کوتاه جشنواره جهانی کودک همان سال را گرفت، وی همان سال دربارهٔ جبار باغچه‌بان فیلم هرگز نمیرد آنکه… و در سال ۱۳۵۷ مستند تلویزیونی خلیج فارس؛ جغرافیای فقر و غنا را ساخت. سال ۱۳۵۸ فیلم آوازه خوان او جایزه بهترین فیلم زنده حرفه‌ای را از جشنواره کودک ایران و دیپلم افتخار دانشکده هنرهای دراماتیک را برای بهترین کارگردانی گرفت و سپس در سال ۱۳۵۹ فیلم کوتاه به ترتیب قد را ساخت.
دههٔ ۱۳۶۰
پوراحمد در دههٔ ۱۳۶۰ ابتدا سریال هفت قسمتی تابستان سال آینده و فیلم یک ساعته باران را در ۱۳۶۱ ساخت که از باران در دومین جشنواره فجر تقدیر شد. او سپس اولین فیلم بلند خود تاتوره را ساخت. داستان این فیلم با بازی داوود رشیدی و پروانه معصومی، دربارهٔ مبارزهٔ کارگران با حکومت پهلوی بود. او سپس با بی‌بی چلچله وارد مسیر ساخت فیلم با محوریت شخصیت‌های کودک و نوجوان شد. این فیلم با نگاهی به رمان درخت پرتقال زیبای من نوشته ژوزه مائورو ده واسکونسلوس ساخته شد. وی همچنین سال ۱۳۶۵ در فیلم خانه دوست کجاست؟ دستیار عباس کیارستمی شد. در نیمهٔ دوم دههٔ ۱۳۶۰ و بعد از موفقیت فیلم‌های لنگرگاه و شکار خاموش در گیشهٔ کارنامه حرفه‌ای او متحول شد.
دهه ۱۳۷۰
پوراحمد که سابقهٔ کار در تلویزیون را داشت، در پایان دههٔ ۱۳۶۰ با قصه‌های مجید یکی از موفق‌ترین سریال‌های تاریخ تلویزیون ایران را ساخت که در ابتدای دهه ۱۳۷۰ پخش شد. قصه‌های مجید نه تنها یکی از پرمخاطب‌ترین مجموعه‌های صدا و سیمای جمهوری اسلامی در دههٔ ۱۳۷۰ بود که با تحسین گستردهٔ منتقدان سینما مواجه شد و به فاصلهٔ کوتاهی دو نسخهٔ سینمایی هم با عنوان شرم و نان و شعر با حضور شخصیت مجید کارگردانی کرد که در اکران موفق بودند.
در این دهه پوراحمد در اوج موفقیت و شهرت بود. او با خواهران غریب یکی از پرمخاطب‌ترین فیلم‌های دهه را ساخت و سپس مجموعه‌ای پلیسی معمایی سرنخ را ساخت. استعداد بازیگری محمدرضا فروتن که در همین دهه به ستارهٔ سینمای ایران تبدیل شد، نخستین بار در یک قسمت همین سریال کشف شد و مورد توجه قرار گرفت. او همچنین مستند به نام مرتضی و ما در ستایش از فیلمساز همکار، سید مرتضی آوینی ساخت.
دههٔ ۱۳۸۰
دههٔ ۱۳۸۰ برای کیومرث پوراحمد با یکی از نقاط اوج کارنامهٔ سینمایی‌اش آغاز شد. شب یلدا که بر اساس تجریبات شخصی خود او در مقطعی از زندگی‌اش ساخته شده بود یکی از موفق‌ترین فیلم‌های او بود. این فیلم نظرات مثبتی از سوی منتقدان دریافت کرد و در اکران نیز نظر تماشاگران را جلب کرد. اما تلاش بعدی پوراحمد برای ساخت گل یخ به‌عنوان فیلمی موزیکال و عامه‌پسند شکست خورد و دورانی در کارنامه‌اش آغاز شد که دیگر موفقیت مداوم نداشت. در همین دهه او چند بار قصد داشت فیلم تاریخی شاه را دربارهٔ دورانی از سلطنت محمدرضا پهلوی بسازد که علی‌رغم تغییر دادن فیلمنامه، به‌دلیل مخالفت برخی نهادها به سرانجام نرسید.
مهم‌ترین فیلم او در این دهه اتوبوس شب محصول ۱۳۸۵ بود؛ فیلمی سیاه‌وسفید دربارهٔ انتقال اسرای عراقی در دوران جنگ ایران و عراق که به‌دلیل بازی قابل‌توجه خسرو شکیبایی در نقش راننده اتوبوس و مایه‌های ضدجنگ، مورد توجه قرار گرفت. سریال پرانتز باز که بعد از انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۸۸ از تلویزیون پخش شد، یک اثر نه‌چندان موفق دیگر پوراحمد بود که به‌گفتهٔ خودش با بی‌میلی ساخت و به‌اندازهٔ سریال‌های قبلی او به‌یادماندنی از کار درنیامد.
دههٔ ۱۳۹۰ و ۱۴۰۰
تلاش پوراحمد در ابتدای دههٔ ۱۳۹۰ برای تجربهٔ متفاوت در یک فیلم جنگی دیگر با پنجاه قدم آخر به‌شدت شکست خورد و در اولین نمایش در جشنوارهٔ فیلم فجر با واکنش منفی منتقدان مواجه شد. در سال ۱۳۹۴ روایت شخصی او از بیماری آلزایمر مادرش در فیلم کفشهایم کو؟ بازگشتی به سینمای دههٔ ۱۳۷۰ خودش به‌شمار رفت که در اکران عمومی به موفقیت چندانی دست نیافت.
در سال ۱۳۹۳ جلسات کارگاه فیلم‌نامه‌نویسی با تدریس پوراحمد با همت مرکز آموزش معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.
پوراحمد در این دهه دو فیلم دیگر ساخت؛ تیغ و ترمه در سال ۱۳۹۷ که تلاشی بود برای نزدیک شدن به دغدغه‌ها و دنیای شخصی جوانان نسل جدید اما ناموفق از آب درآمد و پرونده باز است، داستانی دربارهٔ «قصاص» که هنوز اکران عمومی نداشته‌است.
پوراحمد در سال ۱۴۰۰ کتاب همه ما شریک جرم هستیم را نوشت. در ابتدا نام نویسندهٔ این کتاب حمید حامد معرفی شده بود، اما نشر مهری در ۱۹ فروردین ۱۴۰۲، چند روز پس از درگذشت پوراحمد، او را به‌عنوان نویسنده این رمان معرفی کرد. این اثری صریح و انتقادی علیه انقلابِ ۱۳۵۷ و حاکمانِ نظام جمهوری اسلامی ایران و ستایشی آشکار از زنان و بعضی چهره‌های معاصر سیاسی ایران از جمله فرخ‌رو پارسا و امیرعباس هویدا است.
پرونده باز است آخرین فیلم پوراحمد بود که بدون او در چهل و یکمین دورهٔ جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم فجر حضور پیدا کرد. پوراحمد حتی در نشست خبری فیلم خود در این جشنواره — که بعد از خیزش ۱۴۰۱ ایران برگزار شد — حضور پیدا نکرد و در صفحهٔ اینستاگرام خود نوشت «جشنوارهٔ فیلم فجر دیگر جشن سینمای ایران نیست، جشن دو سه ارگان خاص است، در این چند ساله جشنواره برای من هیچ ارزش و اهمیتی نداشته به‌خصوص در این سال خونبار و دردناک، با این همه داغی که بر دل داریم دیگر چه جشنی چه جشنواره‌ای؟»
دیدگاه سیاسی
پوراحمد در خودزندگی‌نامه‌‌‌اش، کودکی نیمه‌تمام نوشت که در جوانی «آرزوی سقوط شاه» را داشت. او طی انقلابِ ۱۳۵۷ هنگام ورود سید روح‌الله خمینی به ایران، به‌عنوان عکاس در کمیته استقبال از او فعالیت داشت. او گفت برخی آثارش در سال‌های آغاز پس از انقلاب متأثر از این اتفاقات بود. اما او در کتاب همه ما شریک جرم هستیم علیه انقلابِ ۱۳۵۷ و حاکمانِ نظام جمهوری اسلامی ایران انتقاد و برخی چهره‌های سیاسی ایران پهلوی شامل فرخ‌رو پارسا و امیرعباس هویدا را ستایش کرد.
پوراحمد بارها در بیان دیدگاه‌های سیاسی‌اش از جنبش سبز دفاع کرد. او در سال ۱۳۸۸ عکس موسوی را در دست داشت و سال ۱۳۹۶ با حضور در برنامهٔ سی و پنج از برجام دفاع کرد و صدا و سیما را «رسانهٔ میلی» خواند. او در فروردین ۱۳۹۹ در مصاحبه با رادیو فردا خواستار آزادشدن زندانیان سیاسی از جمله زندانیان محیط زیستی شد.
مرگ
پوراحمد ۱۶ فرودین ۱۴۰۲ در بندر انزلی درگذشت. خبرگزاری‌های رسمی به‌نقل از خانواده پوراحمد اعلام کردند که او بر اثر «ایست قلبی» درگذشت، اما مجلهٔ فیلم امروز به سردبیری هوشنگ گلمکانی دلیل مرگ او را «خودکشی» اعلام کرد. همچنین رسانه‌های ایران گزارش دادند پوراحمد پیش از مرگ هشت صفحه یادداشت نوشته که در اختیار نیروی انتظامی است. دادستان عمومی و انقلاب استان گیلان نیز اعلام کرد که براساس بررسی‌های اولیه مرگ وی به‌علت خودکشی بوده‌است. کانون کارگردانان در بیانیه‌ای گفت : « پوراحمد کارگردانی عصیانگر بود نه افسرده، معترض بود نه ناامید و بیش از خویش نگران آینده سینمای ایران بود» گمانه زنی هایی در رابطه با علت مرگ این کارگردان سینما وجود دارد و بعضی رسانه ها از جمله رادیوفردا و دویچه وله مرگ وی را مشکوک میدانند. با توجه به انتقادات صریح و بی پرده پوراحمد از حکومت و همچنین انتشار سه کتاب در خارج از ایران با نام مستعار حمید حامد که در این کتاب ها از نظام جمهوری اسلامی انتقاد شده ، تشکیک در نحوه مرگ او قابل اعتنا است.
مراسم تشییع جنازه پوراحمد در ۱۸ فروردین ۱۴۰۲ در قطعه هنرمندان بهشت زهرا تهران برگزار شد. در این مراسم کتایون ریاحی، گلاب آدینه و فاطمه معتمد آریا، سه بازیگر سرشناس، بدون داشتن حجاب شرکت کردند.
آثار
فیلم‌نامه‌ها
فیلم‌نامه‌های کیومرث پوراحمد عبارت است از:
- قصه خیابان دراز
- سریال میرآب
کتاب
- همه ما شریک جرم هستیم
فیلم
| سال | نام اثر | کارگردان | نویسنده | بازیگر | تهیه‌کننده | توضیحات |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ۱۴۰۱ | پرونده باز است | آری | آری | سینمایی | ||
| ۱۴۰۰ | نگهبان شب | آری | سینمایی | |||
| ۱۳۹۷ | تیغ و ترمه | آری | آری | سینمایی | ||
| ۱۳۹۷ | جمشیدیه | آری | سینمایی | |||
| ۱۳۹۶ | رضا | آری | سینمایی | |||
| ۱۳۹۴ | کفشهایم کو؟ | آری | آری | سینمایی | ||
| ۱۳۹۲ | ۵۰ قدم آخر | آری | آری | سینمایی | ||
| ۱۳۸۸–۸۹ | پرانتز باز | آری | آری | مجموعهٔ تلویزیونی | ||
| ۱۳۸۶ | برج | آری | ||||
| ۱۳۸۵ | اتوبوس شب | آری | آری | سینمایی | ||
| ۱۳۸۴ | نوک برج | آری | ||||
| ۱۳۸۳ | گل یخ | آری | آری | |||
| ۱۳۸۰ | شب یلدا | آری | آری | |||
| ۱۳۷۵–۷۶ | سرنخ | آری | آری | آری | مجموعهٔ تلویزیونی | |
| ۱۳۷۴ | خواهران غریب | آری | آری | آری | سینمایی | |
| ۱۳۷۳ | به خاطر هانیه | آری | آری | |||
| ۱۳۷۲ | نان و شعر | آری | آری | |||
| ۱۳۷۱ | سفرنامهٔ شیراز | آری | آری | آری | ||
| صبح روز بعد | آری | آری | آری | |||
| ۱۳۷۰ | شرم | آری | آری | آری | آری | |
| ۱۳۶۹–۷۰ | قصه‌های مجید | آری | آری | آری | مجموعهٔ تلویزیونی | |
| ۱۳۶۸ | شکار خاموش | آری | آری | سینمایی | ||
| ۱۳۶۷ | لنگرگاه | آری | آری | |||
| ۱۳۶۶ | گاویار | آری | آری | |||
| شکوه زندگی | آری | |||||
| ۱۳۶۵ | آلبوم تمبر | آری | آری | آری | ||
| ۱۳۶۳ | بی‌بی چلچله | آری | آری | |||
| تاتوره | آری | آری | ||||
| ۱۳۶۱ | باران | آری | آری | |||
| ۱۳۶۰ | تابستان سال آینده | آری | مجموعهٔ تلویزیونی | |||
| ۱۳۵۷ | قصه خیابان دراز | آری | سینمایی |
جایزه‌ها
- برندهٔ جایزهٔ ویژه و لوح تقدیر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برای فیلم به خاطر هانیه
- برندهٔ سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی جشنوارهٔ فیلم فجر برای فیلم خواهران غریب
- برندهٔ جایزهٔ بهترین کارگردانی جشنوارهٔ فیلم پنانگ برای فیلم خواهران غریب
- برندهٔ تندیس بهترین فیلم جشن انجمن منتقدان و نویسندگان سینمایی ایران برای فیلم شب یلدا
- برندهٔ تندیس بهترین کارگردانی و تندیس بهترین فیلمنامه جشن خانهٔ سینما برای فیلم اتوبوس شب
- برندهٔ جایزهٔ بزرگ هیئت داوران جوایز آسیا پاسیفیک برای فیلم اتوبوس شب
- نامزد جایزهٔ صفحه نمایش آسیا و اقیانوسیه جوایز آسیا پاسیفیک برای فیلم اتوبوس شب
- نامزد جایزهٔ لینو بروکا جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم مانیل برای فیلم اتوبوس شب
- برندهٔ جایزهٔ پروانهٔ زرین بهترین کارگردانی جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان برای فیلم اتوبوس شب
- برندهٔ جایزهٔ بهترین کارگردانی جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم خروس طلایی برای فیلم اتوبوس شب
- برندهٔ جایزهٔ ویژهٔ بهترین فیلمنامهٔ جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم رشد برای فیلم صبح روز بعد
منابع
- ↑ غفوری آذر، بابک (۲۰ فروردین ۱۴۰۲). «افشای راز کتاب کیومرث پوراحمد علیه انقلاب اسلامی ۱۳۵۷». radiofarda.com. رادیو فردا. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ آوریل ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۲۰ فروردین ۱۴۰۲.
- ↑ «واکنش دختر کیومرث پوراحمد و ابراز تردید در خودکشی پدرش». خبرآنلاین. ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۲۲ مه ۲۰۲۳.
- ↑ «توجیه روشنفکرانه نهیلیسم». فارس. ۱۹ فروردین ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۱۱ آوریل ۲۰۲۳.
- ↑ «کیومرث پوراحمد که بود و برای سینمای ایران چه کرد؟». یوورونیوز فارسی. ۵ آوریل ۲۰۲۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ آوریل ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۵ آوریل ۲۰۲۳.
- ↑ «پیکر کیومرث پوراحمد به سمت خانه ابدی تشییع شد». دانشجو. ۱۸ فروردین ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۱۱ آوریل ۲۰۲۳.
- ↑ «نگاهی به کتاب «کودکی نیمه‌تمام» اثر «کیومرث پوراحمد» / روایت یک زندگی سینمایی». هنردستان. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ آوریل ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۶ آوریل ۲۰۲۳.
- ↑ «نظر کیومرث پوراحمد پیرامون مستندی دربارهٔ زندگی‌اش». خبرآنلاین. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ آوریل ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۶ آوریل ۲۰۲۳.
- ↑ «شب یلدای یک کارگردان». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ نوامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۳ ژانویه ۲۰۱۳.
- ↑ علی مصلح (۵ آوریل ۲۰۲۳). «درگذشت کیومرث پوراحمد؛ پایان تلخ قصه‌گوی سینمای ایران». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ آوریل ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۵ آوریل ۲۰۲۳.
- ↑ «زنگ اول. زنگ دوم | تولیدات کانون». www.kanoontolid.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۴-۱۷.
- ↑ «هرگز نمیرد آنکه… | تولیدات کانون». www.kanoontolid.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۴-۱۷.
- ↑ «پخش مستند کیومرث پوراحمد دربارهٔ خلیج فارس از شبکه مستند- اخبار فرهنگی تسنیم | Tasnim». خبرگزاری تسنیم | Tasnim. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۴-۱۸.
- ↑ «به ترتیب قد | تولیدات کانون». www.kanoontolid.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۴-۱۷.
- ↑ «از مجید تا هانیه کتاب‌هایی که پوراحمد از آنها فیلم ساخت | ایبنا». خبرگزاری کتاب ایران (IBNA). ۲۰۲۳-۰۴-۰۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۴-۱۸.
- ↑ «حالا روایت کیومرث پوراحمد از قصهٔ اصلی که خانه دوست کجاستِ عباس کیارستمی، براساس آن ساخته شد و نامی از نویسنده نیامد، و برخی گله‌های این فیلمساز از کیارستمی: «در تمام سال‌های کارش حاضر نبود، به هر حال هر فیلمی یه افتخاراتی داره دیگه برای خودش، هیچ‌کس رو سهیم کنه تو افتخاراتش» / در روزهای اخیر نیکی کریمی نام کامبوزیا پرتوی را به‌عنوان یکی از نویسندگان فیلمنامهٔ این فیلم آورده بود». کافه‌سینما. ۲۰۲۰-۱۱-۲۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۴-۱۸.
- ↑ «سایت عطنانیوز». ۱۳۹۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ مه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۶ مارس ۲۰۱۷.
- ↑ «کیومرث پوراحمد «کودکی نیمه‌تمام» خود را در ۷۴ سالگی تمام کرد». رادیو فردا. ۱۶ فروردین ۱۴۰۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ آوریل ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۵ آوریل ۲۰۲۳.
- ↑ «کیومرث پوراحمد، کارگردان سرشناس ایرانی به زندگی خود پایان داد». یورونیوز فارسی. ۱۶ فروردین ۱۴۰۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ آوریل ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۵ آوریل ۲۰۲۳.
- ↑ «یک مقام قضایی: بررسی‌های اولیه حکایت از خودکشی کیومرث پوراحمد دارد». ایسنا. ۲۰۲۳-۰۴-۰۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ آوریل ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۴-۰۵.
- ↑ «جزئیات جدید از فوت «کیومرث پوراحمد» در انزلی». خبرگزاری مهر. ۲۰۲۳-۰۴-۰۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ آوریل ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۴-۰۵.
- ↑ «علت وحشتناک و باورنکردنی درگذشت کیومرث پوراحمد مشخص شد». خبرگردون | پایگاه خبری تحلیلی - خبرگردون. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ آوریل ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۴-۰۵.
- ↑ «کانون کارگردانان:پوراحمد کارگردانی معترض بود نه ناامید». اعتمادآنلاین. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۰۹.
- ↑ «مرگ مشکوک کیومرث پوراحمد از زبان ناشر او». دویچه وله. ۲ اردیبهشت ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۹ مه ۲۰۲۳.
- ↑ پیکر خالق «قصه‌های مجید» راهی خانه ابدی شد/مرضیه برومند: پوراحمد عین هوای بهار بود بایگانی‌شده در ۸ آوریل ۲۰۲۳ توسط Wayback Machine ایرنا
- ↑ ««عقب‌نشینی» حکومتی در پی پافشاری بازیگران سرشناس زن بر کنار گذاشتن حجاب». رادیو فردا. ۱۹ فروردین ۱۴۰۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ آوریل ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۸ آوریل ۲۰۲۳.
- ↑ «. : Iranian Movie DataBase کیومرث پوراحمد :». www.sourehcinema.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ ژوئن ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۴-۰۵.
- ↑ «رونمایی از جدیدترین تصاویر «نگهبان شب» رضا میرکریمی». خبرگزاری ایسنا. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ آوریل ۲۰۲۳.