تخته‌پوستان

سر و سینه‌گاه تخته‌پوستان با صفحه‌های لوح‌مانند (تخته‌مانند) زره‌داری پوشیده شده بود و بقیه بدن آن‌ها فلس‌دار یا عریان بود که میزان این پوشیدگی‌ها از یک گونه تا گونه دیگر تفاوت داشت. تخته‌پوستان از نخستین ماهیان آرواره‌دار بودند؛ آرواره آن‌ها احتمالاً از نخستین کمان آبششی آن‌ها تکامل یافته است. قدیمی‌ترین سنگواره شناخته‌شده تخته‌پوستان مربوط به ۴۳۰ میلیون سال پیش است. بیشتر تخته‌پوستان شکارچی و کف‌زی بودند. تخته‌پوستان راسته بندی‌گردنان البته در بخش‌های میانی و بالایی آب دریا زندگی می‌کردند. دندان‌ها و آرواره‌های تخته‌پوستان به یک‌پارچگی آرواره‌داران امروزی نبود. پیش از این دانشمندان بر این باور بودند که تخته‌پوستان (نام دیگر: پَلمه‌پوستان) و ماهی استخوانی هیچ نسبت خویشاوندی با یکدیگر ندارند و ماهی استخوانی به ناگهان صاحب استخوان صورت شده است. اما با کشف تازه سنگواره‌ای متعلق به حدود ۴۱۹ میلیون سال پیش، در چین، معلوم شده که ماهی استخوانی قالب جمجمه خود را از اجداد تخته‌پوست به ارث برده است. سنگواره کشف شده در کشور چین ویژگی‌های خاص دو نوع ماهی قدیمی را هم‌زمان نشان می‌دهد: اولی ماهیان زره دار که امروزه منقرض شده اند و دومی ماهیان استخوانی که در واقع نیای اولیه بیشتر مهره‌داران امروزی هستند که شامل پرتوبالگان ، گوشتی بالگان و چهاراندامان است.

در گذشته تصور بر آن بود که با ظهور گروه های جدیدتری از ماهی ها همچون کوسه که به نسبت ماهیان زره دار سریع تر و انعطاف پذیر تر بودند و توانایی بیشتری در انطباق با محیط داشتند باعث شده که ماهیان زره دار به دلیل عدم توانایی رقابت با آنان منقرض شوند اما امروزه بیشتر دانشمندان رویداد انقراض دونین پسین عامل اصلی نابودی این ماهیان می دانند.