کمان آبششی

کمان‌های آبششی (انگلیسی: Branchial arches) مجموعه‌ای از حلقه‌های استخوانی موجود در ماهی هستند که از آبشش‌ها حمایت می‌کنند. از آنجایی که داشتن آبشش وضعیت اولیه مهره‌داران است، همه جنین‌های مهره‌دار دارای قوس‌های حلقی می‌شوند، اگرچه سرنوشت نهایی این کمان‌ها بین گونه‌های مختلف متفاوت است. در ماهی آرواره‌دار، کمان اول به آرواره و کمان دوم به آرواره زیرین لامی‌شکل تبدیل شده‌است که در آن کمان‌های پسین، از آبشش‌ها پشتیبانی می‌کنند.

در دوزیستان و خزندگان، بسیاری از عناصر از جمله کمان‌های آبششی از میان رفته‌اند و در نتیجه فقط آرواره‌های دهان و یک دستگاه لامی (هیوئید) باقی مانده‌است. در پستانداران و پرندگان، استخوان لامی هنوز ساده‌تر است. همه مهره‌داران پایه با آبشش نفس می‌کشند. آبشش‌ها درست پشت سر حمل می‌شوند و در حاشیه پسینِ (خلفیِ) مجموعه‌ای از روزنه‌ها از مری به سمت بیرونی قرار می‌گیرند. هر آبشش توسط یک کمان غضروفی یا استخوانی نگه داشته می‌شود.

ماهیان استخوانی دارای سه جفت کمان، ماهی‌های غضروفی دارای پنج تا هفت جفت و ماهی‌های بدون آرواره اولیه دارای هفت جفت کمان هستند. نیاکان مهره‌داران بدون شک دارای قوس‌های بیشتری بودند، زیرا برخی از خویشاوندان طنابدار آن‌ها بیش از ۵۰ جفت آبشش دارند.

در دوزیستان و برخی از ماهی‌های استخوانی اولیه، لاروها دارای آبشش‌های بیرونی هستند که از کمان‌های آبشش منشعب می‌شوند. این‌ها در بزرگسالی کاهش می‌یابند و عملکرد آنها توسط آبشش‌های مناسب در ماهی و شش‌ها در بیشتر دوزیستان انجام می‌شود. برخی از دوزیستان آبشش‌های لارو بیرونی را در بزرگسالی حفظ می‌کنند، سامانه پیچیده آبشش درونی همان‌طور که در ماهی دیده می‌شود ظاهراً در اوایل تکامل چهاراندامان به‌طور غیرقابل برگشتی از بین رفته‌است.