ولسوالی کهمرد

آب ولسوالی کهمرد از درهٔ آجر سرچشمه می‌گیرد و در محل روستای دوآب میخ زرین، به رودخانه بامیان پیوسته و سپس مسیر دره را به سوی تاله‌برفک می‌پیماید سرانجام با رود اندراب یکی شده و به رودخانه آمو می‌ریزد.

قریه دوشاخ

اولاً دوشاخ دو وجه دارد یکی در مسیر دو جری (دو دره) واقع است و ثانیاً زیارت خواجه سبز یک درخت ارچه بزرگ دارد و آن دو شاخ دارد یکی بطرف کوه شرقی رفته و دیگری بطرف کوه غربی ازین دو جهت قریه را دو شاخ نامیده‌اند. مردم ابتدایی که در قریه دوشاخ آمده‌اند، یکی قوم بیگ بای و دیگری بنام کلانتر که در ابتدا در قریه دو شاخ آمده قدامت اولی دارد، بعداً قوم بنام میرا و بعداً یک قوم بنام گل محمد از غندک آمده و یک قوم بنام ایشانها یعنی خواجه‌های سیغان آمده‌اند ویک قوم بنام آهنگر از بالای کهمرد آمده که جمله ۷ قوم موجود است.

قریه سرگلی

قریه‌ای بوده که ازطرف شمال با ولسوالی روی دوآب ولایت سمنگان از طرف شرق با ولسوالی تاله و برفک ولایت بغلان از طرف جنوب با کوه هندوکش و از طرف غرب با قریه دشت سفید محدود است. دارای جمعیت ۱۰۰۰ می‌باشند. قریه سرگلی یک قریه سرسبز و دارای فضای کاملاً گوارا می‌باشد.

آب‌وهوا

براساس آمار ریاست معارف کهمرد، ۳۲ نهاد آموزشی در این ولسوالی فعال هستند که شامل ۱۰ مکتب لیسه، ۱۳ مکتب متوسطه، ۶ مکتب ابتداییه، ۳ مدرسه و یک دارالمعلمین می‌شود. در این مکاتب ۱۰۶۷۱ دانش آموز تحت آموزش قرار دارند. تعداد کارمندان ریاست معارف کهمرد ۳۷۰ نفر است که ۳۱ آموزگار زن را نیز شامل می‌شود.

جمعیت این ولسوالی ۳۱٬۰۴۲ نفر است.

از روستاهای مهم آن می‌توان به آجر، بنق، روی سنگ، دودَری، پایان باغ، مَدَر، دُرو، دوشاخ، باجگاه، انداب، دشت سفید، کِلیچ، دوآب، و میخ زرین می‌باشند.

در حدود ۹۰ درصد باشندگان این ولسوالی مصروف زراعت و مالداری اند و اکثری آنان معیشت زندگی شان را از طریق فروش میوه جات تأمین می‌کنند. مساحت باغ‌های ولسوالی کهمرد به هزاران جریب زمین می‌رسد که ۲۰ نوع میوه چون زردآلو، سیب، چهارمغز، بادام، انگور، انار، سنجد و توت را تشکیل می‌دهد.

• زردالوی بخارا

بر بنیاد گفته‌های باشندگان ولسوالی کهمرد، زردآلوی ساقی پیشینه تاریخی ۵۰۰ ساله دارد که برای نخستین بار در زمان ظهیرالدین بابرشاه از بخارا به ولسوالی کهمرد آورده شده‌است.

• چپه نمک

از میوه درخت زردآلو چپه نمک، کشته و خلونیج به دست می‌آید و چپه نمک که شکل لوله ای را دارد، از مرغوبترین انواع کشته در سطح افغانستان می‌باشد و هر سیر (هفت کیلو) آن ۲۵۰۰ الی ۳۰۰۰ افغانی در بازار آزاد به فروش می‌رسد.

برای اولین بار جشنواره گل زردآلو با برنامه‌های متنوع فرهنگی و هنری در ولسوالی کهمرد ولایت بامیان با اشتراک صدها نفر از باغداران، دهاقین، باشندگان محل و مسئولان حکومتی، دایر شد.

بامیانی، بسم‌الله خان، «نگاهی به تاریخ و فرهنگ باشندگان بامیان»، پیشاور، ۱۳۸۰ خورشیدی/ ۲۰۰۱ میلادی. صص۱۵۸–۱۸۱.