وانشانی
زبان مردم وانِشان، که وانِشانی و ونیشونی یا به قول برخی مردم این روستا اونشونی نامیده می‌شود (و در آن واژه‌های اصیل فارسی کم نیست)، جزئی از گویش‌های مرکزی و شمال غربی ایران (از گویش‌های رایج در منطقهٔ کاشان، گلپایگان، اصفهان) است و شباهت بسیاری به زبان خوانساری و میمه‌ای دارد.
این زبان گونه‌ای از زبان فارسی میانه است. آنچه وانشانی‌ها بدان صحبت می‌کنند، یک لهجه یا گویش نیست، بلکه مطابق تعریف زبان‌شناسی، یک زبان است؛ چراکه هم در کلمات، هم در تلفظ، و هم در دستور زبان با فارسی معیار اختلاف بسیار دارد.
زبان وانشانی یا وانشونی یکی از گویش‌های بسیار زیباست که در حال فراموشی است و کمتر کسی با این گویش کاملاً آشناست یا می‌تواند به آن صحبت کند.
نمونهٔ صرف فعل
برای نمونه، فعل مضارع «می‌خواهم» در زبان وانشانی اینگونه صرف می‌شود:
اِمِگُ = می‌خواهم
اِدِگُ = می‌خواهی
اِژِگُ = می‌خواهد
اِموُنِگُ = می‌خواهیم
اِدوُنِگُ = می‌خواهید
اِژوُنِگُ = می‌خواهند.
نمونه شعر وانشانی
«زی بوره»
آسمون تیره و تارو، زی بوره
نِفَسا گرت و غبارو، زی بوره
تو مِث افتوه، امّا زیر ابر
دیم ماهد استتارو، زی بوره
تو همون اکسیره که طلات کره
مس و روحی را که خوارو، زی بوره
تو همون حکیمه که یگ نظرد
دوا و چاره ی کارو، زی بوره
مِردُمی کُ راستی کُ ری زمین؟
آدمی در احتضارو، زی بوره
مین دنیا بیدرمین از ایرون زمین
نابکار سُوار کارو، زی بوره
حرم امن خدا، از ستم سعودیا
تا قیومت به فشارو، زی بوره
نه فقط نائب نابد، بِگوا
عالمی در انتظارو، زی بوره
از فِراقِد چیشی باجون؟ شی و رو
دل «نافذ» بی قرارو، زی بوره
- ↑ «سرگذشت زبان فارسی - دکتر جلال خالقی مطلق». www.iranboom.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ دسامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۳-۱۳.
- ↑ Borjian, Habib. Median Succumbs to Persian after Three Millennia of Coexistence: Language Shift in the Central Iranian Plateau (به انگلیسی).
- ↑ «CENTRAL DIALECTS – Encyclopaedia Iranica». www.iranicaonline.org. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۳-۱۳.
- ↑ «اشعار محمد علی مشایخی (نافذ)». naafez.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۳-۱۳.