کوه ناخ

ارتفاع کوه ناخ از سطح دریا ۵۰۰۰ پا است. در قله این کوه چُک بلندی وجود دارد که بنام «چُک تُرُه» معروف است و از دور نمایان است، این کوه در مشرق هم ادامه پیدا کرده تا اینکه رسیده به کوه لاور و با هم رشته‌کوه‌های جنوبی دهستان گوده را تشکیل داده و به سمت مغرب ادامه دارد.

در سَرگرد تنگه شمو یک زمین جوکاری بوده که بنام «دُوکُنِه شمو» معروف بوده که تا حالا قسمتی از آن متروک ومخروبه دیده می‌شود، از طرف شمال زمین جوکار یک درخت نخل بزرگی بوده که بنام «لِشتِ خُوَشکار» معروف بوده‌است، این درخت خرما به (حاجی جعفر گَپ) بن محمد بن احمد آل جعفر تعلق داشته‌است، بعد از لِشتِ خُوَشکار یک چشمه کوچکی و گریوه تنگی وجود دارد که بنام گری چَپان معروف است، ازسمت قبله‌گری چَپان یک کوه بلندی است که بنام (پَرِ توصیله) معروف است، قلعه تاریخی که به قلعه توصیله معروف است برقله این کوه قرار داشته‌است که اکنون قسمتی از قلعه برجای مانده وآثارش باقی است، در ۲۰ متری‌گری چَپان از طرف شمال یک چشمه تلخ کوچکی است که در حدود ۵ اصله نخل را آبیاری می‌کند، از طرف شمال چشمه و نخل‌ها یک کوهی مُجَزا وجود دارد بطول هزار متر، قسمت شرقی این کوه بنام «پَرِ زُخِر» معروف است، اما قسمت غربی آن «پَرِ گری زامِردان» می‌نامند، یک تنگه عمیقی وسط این کوه‌است که کوه را به دوقسمت تقسیم کرده‌است، در وسط این تنگه یک سنگ بزرگی وجود دارد که سرتاسر دهانه تنگه را گرفته‌است وعبور از تنگه دشوار کرده‌است وجایی سخت‌گذر است، به این سنگ به لهجه محلی «سنگ بند بن» می‌گویند، در زمان قدیم کُوخِردیها از بالای این سنگ طناب زنجیری بسته بودند وبه‌وسیله این طناب از سنگ و تنگه عبور می‌کردند به همین جهت سنگ بُند بنِ نامیده شده‌است.

پس از گذر از سنگ بند بن این راه سخت‌گذر واردگری زامِردان می‌شود، گری زامِردان یک محوطه‌ای کاملاً شبه بسته‌است فقط یک راه خروج از آن وجود دارد که بنام «چَک چَربَه» معروف است، در محوطه‌گری زامردان در حدود ۱۰۰ بوته درخت کُنار وجود دارد، از بس این درخت‌ها بزرگ و شاخه‌هایش توی هم رفته‌است محوطه‌گری زامردان همیشه سایه بندان است، در سمت مشرق‌گری زامردان یک درخت سمری وجود دارد، زیر این درخت یک گورستان کوچکی وجود که شامل (۱۱) قبر است، آثار این گورستان و قبرها به‌وضوح دیده می‌شود، می‌گویند این قبرها تعلق به مردانی دارد که در زمان تسخیر شدن قلعه سیبه بدست صادق خان به‌گری زامردان پناه آورده بودند.

در طرف شمال محوطه‌گری زامردان یک چشمه کوچکی است بنام آب قبرستان، در پشت محوطه‌گری زامردان دو چشمه وجود دارد یکی بنام «چشمه آب چَربَه» ودیگری بنام «چشمه آب لِشت»، این دوچشمه در حدود ۳۰اصله نخل آبیاری می‌کنند، از طرف مشرق‌گری زامردان یک تخته سنگی نمایان است که طول آن در حدود ۳۰۰ متر است وبنام «تَختَه تَنگیرد» معروف است، ازسمت مشرق این تخته روی به طرف شمال چُک بلندی است بنام «چُک فلکنازی» و همچنین در پائین این چُک أودون بزرگی وجود دارد بنام «آودون فلکنازی» (آبدان فلکنازی).

در جنوب این تخته سنگ یک تنگه عمیقی و تاریکی وجود دارد بنام «تنگیرد»، ورود بداخل تنگیرد بسیار دشوار و خطرناک است. اگر کسی بخواهد وارد تنگیرد بشود باید در اختیار وقت دقت کند، چون صبح و عصر به‌هیچ وجه نمی‌شود وارد تنگیرد شد، فقط تنها وقتی که برای ورود به تنگیرد مناسب است ساعت ۱۲ ظهر است که آفتاب در وسط آسمان است، البته در روزهای آفتابی، به غیر از این وقت مطلقاً نمی‌شود وارد به تنگیرد شد، چون خیلی تاریک و خطرناک است. داخل تنگیرد آب فراوانی وچشمه‌های شیرین وجود دارد و درخت زار است و درختهایی مانند انجیر، بنه، بادام و کِتُه کِرت و کُوهِنگ و نادر وجود دارد، و مارهای خطرناک و مارمولکها در آن وجود دارند. از قدیمی‌ها روایت است که رنگ این مارمولک‌ها سفید است و به اندازه گوسفندی بزرگی دارند.

ازسمت مشرق «تَپَه رَه» به اندازه ۱۰۰۰ متر دره‌ای وجود دارد که معروف به «درواه ناخ» ازسمت شمال دره تپه‌ای وجود دارد بنام «پَس پَل»، در پُشت این تَپَه برکه‌ای است بنام (برکه پَس پَل) از طرف برکه به مسافت ۵۰۰ متر یک چشمه‌ای است و چند اصله نخل خرما واحشمی که به «قاسم اربابی» تعلق دارد، درواه ادامه دارد به طرف شمال (بالا) در مسافت ۱۰۰۰ متر چند اصله دیم و بلند وجود دارد همینطور که معلوم است این نخل‌ها در زمانی خیلی قدیم کاشته شده‌است، از سمت شمال این نخل‌ها یک احشمی و لاور کوچکی است که بنام «بُوخِن» معروف است.

در شمال بُوخِن بیشه‌زاری وجود داردکه تمام درخت‌هایش انجیر است، این منطقه بنام «انجیردان» معروف است، ازسمت غربی انجیردان به‌طرف شمال یک چشمه‌ای است بنام «تَزگُو» ازسمت مشرق تَزگُو راه پرپیچ و خمی وجود دارد که بنام «گردَنهِ بَردِ نمک» معروف است، این گردَنهَ راه مالرو و کاروان‌هاست، از این راه مردم به «قله کوه ناخ» می‌روند، در قله کوه ناخ اگر رو به طرف شمال ایستادی «چُک تُرُه» پشت سرت است. وگری زامردان زیر چُک تُرُه قرار دارد و دهستان کوخرد در پشت سر قرار دارد از طرف جنوب کوه ناخ، و أما طرف شمال بیخه گوده در روبرو از طرف شمال کوه قرار دارد، و رو بروی صورتت روستای زنگارد است، زیر پایت دقیقاً در کمر کوه ودرست مقابل روستای زنگارد یک غار بزرگی وجود دارد که بنام «غار ذنب لاور» معروف است، می‌گویند قرن‌ها پیش شخصی یا پهلوانی به نام ذنب لاور با زنجیر وبند می‌رفته در آنجا ته غار سکونت می‌گزیده‌است.

در پیرامون کوه ناخ جانوران وپرندگان مختلفی زندگی می‌کرده‌اند که شامل :آهو، بز کوهی، روباه، خوک، کفتار، شغال، جوجه‌تیغی و خرگوش بوده‌است. همچنین پرندگان مانند: کبک، عقاب، شاهین، بادخور، قُمری، تیهو، فاخته و بلبل ، سبزقبا (کراشکین)، چکاوک (بُوکلُو)، چکاوک هدهد، و «مرغ سلیمان» یا هدهد، گنجشک، دم جنبانک وصدها پرنده مختلف دیگر زندگی می‌کرده‌اند و به علت وجود درخت‌های گوناگون و تنومند مانند: کُنار، و سمر سَلَم، کُور، کِرت و کُوهِنگ زیستگاه پرندگان گوناگونی بوده‌است. و نزدیک بودن به آبدان‌ها، و آب و سایه، در فصل‌های گوناگون پرندگان روی شاخه‌های آن درخت‌ها لانه می‌ساخته أند، مخصوصاً در فصل‌های زمستان و بهار. ولی متأسفانه امروزه به دلیل نبود نظارت کافی و شکار بی رویه و غیر مجاز، نسل اکثر این حیوانات و پرندگان در حال انقراض می‌باشد. گفتاره‌است که در دوران گذشته جانوارنی مانند: گرگ، پلنگ، یوزپلنگ و خرس نیز در این کوه دیده شده‌است، اما در حال حاضر دیگه از اینگونه حیوانات هیچ اثری نیست. همچنین گیاهان دارویی ماننند: أنغوزه.، بنه، آویشن، مرو تلخ، پونه، اسطوقدوس (گیاهی خوشبو که با چای مصرف می‌شود). خاکشیر، مرو تلخ، مرو خوش می‌روید.

• محمدیان، کوخردی، محمد، “ «به یاد کوخرد» “، ج۲. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.
• نگاره‌ها از: عبدالغفار علیرضائی و محمد محمدیان.
• محمد، صدیق «تارخ فارس» صفحه‌های (۵۰ ـ ۵۱ ـ ۵۲ ـ ۵۳)، چاپ سال ۱۹۹۳ میلادی.
• الکوخردی، محمد، بن یوسف، (کُوخِرد حَاضِرَة اِسلامِیةَ عَلی ضِفافِ نَهر مِهران Kookherd, an Islamic District on the bank of Mehran River) الطبعة الثالثة، دبی: سنة ۱۹۹۷ للمیلاد.
• محمدیان، کوخردی، محمد، (شهرستان بستک و بخش کوخرد) ، ج۱. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۵ میلادی.