شاهین

• دلیجه مالاگاسی، Falco newtoni
• دلیجه سیشلی، Falco araea
• دلیجه موریسی، Falco punctatus
• دلیجه رئونیون، Falco duboisi – انقراض هولوسن (حدود ۱۷۰۰)
• دلیجه خال‌دار، Falco moluccensis
• دلیجه استرالیایی Falco cenchroides
• دلیجه معمولی، Falco tinnunculus
• دلیجه بزرگ، Falco rupicoloides
• دلیجه روباهی, Falco alopex
• دلیجه کوچک، Falco naumanni
• دلیجه خاکستری، Falco ardosiaceus
• دلیجه دیکینسون, Falco dickinsoni
• شاهین نواری, Falco zoniventris
• شاهین سرحنایی، Falco chicquera
  • شاهین گردن‌سرخ آفریقایی، Falco (chicquera) ruficollis
• شاهین پاسرخ، Falco vespertinus
• شاهین آمور، Falco amurensis
• شاهین الئونورا، Falco eleonorae
• شاهین دودی، Falco concolor
• دلیجه آمریکایی or "sparrow hawk", Falco sparverius
• Aplomado falcon, Falco femoralis
• ترم‌تای، Falco columbarius
  • ترم‌تای اوراسیایی، Falco (columbarius) aesalon
• شاهین خفاشی، Falco rufigularis
• شاهین سینه‌نارنجی، Falco deiroleucus
• لیل اوراسیایی، Falco subbuteo
• لیل آفریقایی، Falco cuvierii
• لیل خاوری، Falco severus
• لیل استرالیایی or little falcon, Falco longipennis
• شاهین نیوزیلند یا kārearea, Falco novaeseelandiae
• شاهین قهوه‌ای، Falco berigora
• شاهین خاکستری، Falco hypoleucos
• شاهین سیاه، Falco subniger
• لاچین (پرنده), Falco biarmicus
• شاهین بلوچی، Falco jugger
• بالابان (پرنده), Falco cherrug
  • بالابان آلتایی، Falco cherrug altaicus (status unclear)
• شنقار، Falco rusticolus
• شاهین دشتی، Falco mexicanus
• شاهین بحری، Falco peregrinus
  • Peale's falcon, Falco peregrinus pealei
  • Pallid falcon, Falco peregrinus cassini var. kreyenborgi
  • شاهین معمولی، Falco (peregrinus) pelegrinoides
• شاهین تایتا، Falco fasciinucha
• شاهین پشت گردن سرخ، Red naped shaheen

شاهین در پارسی یعنی منسوب به «شاه» یا به گفته دیگر «شاهانه»، چنین ترکیبی را در واژگان همسان دیگر همچون آهنین (منسوب به آهن)، آتشین (منسوب به آتش)، سنگین (منسوب به سنگ) و رنگین (منسوب به رنگ) می‌بینیم. با آنکه پیشینه شکار با شاهین به دوره پادشاهی آشور بازمی‌گردد، گمان می‌رود در دوره ساسانی ورزش شاهان بوده چرا که در دوره اسلامی گسترش یافت. شکار با شاهین پس از آن به اروپا گسترش پیدا کرد. نام شاهین می‌تواند از شکار کردن شاه با پرنده شکاری ریشه گرفته باشد.

در اوستا دو بار از این مرغ با نام «سئن» (Saena) یاد شده‌است و اوستاشناسان اروپایی آن را به معنی عقاب برگردانده‌اند؛ گرچه تردیدی نیست که سئن همان شاهین (عقاب) است. در بسیاری از گویش‌های کنونی ایران نیز چنین آمده‌است و از جمله نامی به صورت «شائین» (Shain) به جای مانده‌است. (حاشیهٔ برهان چ معین)

ابوریحان بیرونی درکتاب «التفهیم» می‌گوید:

عقاب زرین نشان پرچم ایران باستان بوده‌است، نقش شاهین بر درفش هخامنشی نشانه‌ای از پیروزی و نمادی از اهورامزدا در پرندگان می‌باشد. (نام این پرنده شهباز است که بسیار کمیاب و زیبا بوده)

صفت شاهین از واژهٔ شاه درآمده و این پرنده به واسطه شکوه، توانایی، سپنتایی و تقدس خود «شاه مرغان» نامیده شده‌است.

شاهین زرین علامت و نشانی بود روی درفش سپاه ایران، در سر لشکریان در روزگار هخامنشیان شاهین شهپر گشوده در سر نیزهٔ بلندی برافراشته به همه نمودار بود. پس از سپری شدن شاهنشاهی و دست یافتن اسکندر در پایان سدهٔ چهارم پیش از میلاد، اسکندر آن را نقش سکهٔ پادشاهی خود قرار داد

از شاهین در دروران ساسانی و مزدیسنا به نیکی یاد نمی‌شود و در بندهش بیان شده‌است که «هرمزد چون مرغ شاهین را آفرید گفت که تو مرغ شاهین را آفریدم که از تو مرا رنج بیش باشد که خشنودی زیرا کام اهریمن بیش ورزی که آن من. بمانند مردم دروند که از خواسته سیر نشوند، تو نیز از کشتن مرغ، سیر نشوی. اما اگر تو را نمی‌آفریدم، آنگاه اهریمن گرگ پردار را بسان تن تو می‌آفرید و نمی‌گذاشت آفریدگان زیست کنند»

شاهین پرنده‌ای است فرخنده و خجسته و در توانایی و شکوه سرآمد پرندگان است این پرنده هوشیار و چالاک در بیشه زارها و مناطق کوهستانی دیده می‌شود و ایران هم نشیمنگاه این مرغ بوده و هست.

نام بعضی از مکان‌ها از این پرنده‌گرفته شده‌است، مانند: شاهین‌دژ، سنندج (سائین دژ)، سیندخت (سائین دخت) و سناباد (نام کهن مشهد) و صایین قلعه و نیز شهرها و بخش‌ها و روستاهایی چون شاهین‌شهر، شاهین‌آباد، شاهین‌تپه، شاهین‌دشت، شاهین‌ویلا و جز آن.

شاهین جایگاه والایی در ادبسار ایران زمین داشته‌است. در سروده‌های بسیاری از سرایندگان پارسی‌گوی، «شاهین» به نماد دلیری و چالاکی یاد شده‌است. این پرنده با آنکه از قوش و عقاب کوچکتر است، به پشتوانه گستاخی و دلیری که دارد گاهی به عقاب و قوش می‌تازد.

نمونه‌هایی از یادکرد «شاهین» در ادبسار پارسی:

نگاره این پرنده در کنده‌کاری‌های بناهای باستانی ایران دیده می‌شود. همچنین بر روی درفش هخامنشیان نگاره ای از این پرنده شکل گرفته بود. در نشان باشگاه فوتبال شاهین تهران هم نمادی از این پرنده به کار گرفته شده‌است.

• دلیجه بزرگ

• نوعی از شاهین به نام شاهین قهوه‌ای

• عقاب
• قوش
• باشگاه فوتبال شاهین
• نام پسران در ایران و عراق و عربستان و فلسطین و لبنان مثال : شاهین نجفی ، شاهین آزادی فر و...

• کتاب: ایران در زمان ساسانیان، نوشته آرتورکریستنسن.
• دکتر:، العلوی، هادی، «(عالم الطیور والحیوانات) »، دارالعودة، بیروت، لبنان، چاپ پنجم سال ۱۹۹۸ میلادی به (عربی).
• عطاءالله، سمیر، (موسوعة المعلومات العامة) . دار عطاءالله للنشر والتوزیع، بیروت، لبنان، چاپ هشتم، سال انتشار ۱۹۸۴ میلادی به (عربی).
• "منبع جعبه‌زیست" (به انگلیسی). ویکی‌پدیای انگلیسی. Retrieved 17 November 2008.