میزاب (کعبه)
میزاب کعبه (به عربی: ميزاب الكعبة) یا میزاب مهر (به عربی: ميزاب الرحمة)، ابزاری کار گذاشته شده بر گوشهٔ شمالی بام خانه است و از کعبه به سوی حجر اسماعیل بیرون زده.
واژهٔ میزاب ریشه‌ای فارسی دارد که به زبان عربی راه یافته‌است.این ناودان آب جمع شده به هنگام شست‌وشو یا بارندگی را به بیرون از بام ترابری می‌نماید.
نخستین میزاب، در سی و پنج سالگی پیامبر اسلام به دست قریشیان ساخته و کار گذاشته شد.
در سال ۶۳ ه.خ هنگامی که عبدالله پسر زبیر کعبه را بازسازی می‌کرد میزاب دیگری به همان ویژگی پیشین کار گذاشت و در سال ۷۱ ه.خ حجاج پسر یوسف ثقفی آن را پیراست و دوباره بر بام کعبه جای داد.
در سال ۵۲۱ ه. خ یک ایرانی صوفی به نام شیخ ابوالقاسم رامِشت، همراه با دیگر بازسازی‌هایش، میزاب را نیز از نو ساخت.
در سال ۵۲۵ ه. خ مقتفی، خلیفهٔ عباسی دستور داد میزاب بازسازی شود. میزابی که در روزگار ناصر، خلیفهٔ عباسی ساخته شده بود در سال ۷۵۸ ه. خ بر بام کعبه کار گذاشته شد.
در سال ۹۳۰ ه. خ سلطان سلیمان میزابی برای کعبه ساخت؛ سه سال بعد میزابی دیگر از مصر آورده شد.
احمد یکم نیز در سال ۹۹۰ ه. خ میزابی برای کعبه ساخت.
اما میزاب کنونی کعبه در رخ همان میزابی است که عبدالمجید یکم آن را در سال ۱۲۳۵ ه. خ درست کرد و در سال ۱۲۳۸ ه. خ به همراه حاجی رضا پاشا به مکه فرستاد.
در سال ۱۳۳۶ ه. خ، شاه سعود، میزاب را نوسازی کرد و در سال ۱۳۷۵ ه. خ شاه فهد میزابی نو در رخ همان میزابی که سلطان عبدالمجید ساخته بود ساخت که همچنان بر بام کعبه است.
درازای میزاب ۲ متر و ۵۸ سانتی‌متر و پهنای آن ۲۵ سانتی‌متر است؛ پیرامون میزاب را چوب ساج با روکش زرین فراگرفته است.
در ادب پارسی
| ” | علم تو خود بام عقل و کعبهٔ نفْس است و طبع
من چو حج گولان به زیر ناودان چون خوانمت | “ |
—سنایی، دیوان سنایی | ||
| ” | ای تشنهٔ ابر رحمت تو
چون من، لبِ ناودان کعبه جوید به تبرک آب دستت چون حاج، ز ناودان کعبه | “ |
—خاقانی، دیوان خاقانی شروانی | ||
| ” | از نمِ میزاب و تارِ سُبحه حاجت خواستم
قرعه بر شطِ شراب و بر خُم کافر زدند | “ |
—نظیری، دیوان نظیری نیشابوری | ||
منابع
- ↑ زبیدی، مرتضی، تاج العروس، ج۲، ب۲۳.
- ↑ «واژه‌نامهٔ عربی به فارسی المعانی» (به عربی).
- ↑ «درگاه دو حرم گرامی» (به عربی).
- ↑ ازرقی، ابوالولید، اخبار مکه، ج۱ ب۲۰۹.
- ↑ باسلامه، حسین عبدالله، تاریخ مکه، ب۱۹۱.
- ↑ عمر پسر فهد، النجم، اتحاف‌الوری باخبار ام‌القری، ج۲، ب۵۰۵.
- ↑ تقی‌الدین محمد، ابوالخطیب، شفاءالغرام باخبار بلد الحرام، ج۱ب۱۶۷.
- ↑ صباغ، محمد پسر احمد مکی، تحصیل المرام، ب۶۲.
- ↑ کردی، محمد طاهر مکی، تاریخ قویم، ج۵، ب۴۹.
- ↑ طبری، علی عبدالقادر، الارج المسکی، ۱۵۱.
- ↑ باسلامه، حسین عبدالله، تاریخ مکه، ب۱۹۳.
- ↑ «درگاه دو حرم گرامی، بخش میزاب» (به عربی).