میدان نفتی دورود

میدان نفتی دورود در جزیره خارک و در شمال‌غربی خلیج فارس واقع شده‌است.

این میدان نفتی در منطقه‌ای با گسترش تقریبیِ ۵ کیلومتر مربع در ۲۵ کیلومتر مربع، در حوزه‌ی جزیره خارک و شمال‌غربی خلیج فارس واقع شده و یکی از بزرگ‌ترین میدان‌های نفتی ایران به‌شمار می‌رود.

از ۴۰ سال گذشته تاکنون، دو مرحله‌ی توسعه‌ای در میدان نفتی دورود انجام شده و هم‌اکنون نیز مرحله‌ی سوم توسعه‌ی میدان دورود نزدیک به پایان است.

ظرفیت مخزن دورود حدود ۶/۷ میلیارد بشکه تخمین زده می‌شود که به‌علت بهره‌برداری ۳۳ساله (از سال ۱۳۴۳ تا ۱۳۷۶) و عدم تزریق به‌موقعِ آب و گاز با حفظ روند تولید در گذشته ۵/۱ میلیارد بشکه‌ی آن قابل استحصال بود، اما با آغاز فعالیت‌های توسعه‌ای در این میدان از سال ۱۳۷۹، این میزان قرار است به ۵/۲ میلیارد بشکه افزایش یابد.

بر اساس آخرین گزارش‌ها، هم‌اکنون به‌طور متوسط روزانه ۱۵٬۴۳۱ بشکه نفت از چاه‌های دریایی و ۳۶٬۵۰۰ بشکه از چاه‌های خشکی میدان نفتی دورود (۳)، تولید می‌شود.

در سال ۱۳۷۶ تعداد ۴۲ حلقه چاه دراین حوزه‌ی نفتی حفر شد که ۱۸ حلقه در دریا تحت عنوان میدان دورود (۱) و ۲۴ حلقه در جزیره خارک تحت عنوان میدان دورود (۲)، حفاری شد و مورد بهره‌برداری قرار گرفت.

تأسیسات فرآورش نفت خام در جزیره‌ی خارگ نیز با عنوان‌های تأسیسات دورود (۱) و دورود (۲)، به ترتیب با ظرفیت‌های ۱۰۰ هزار بشکه و ۱۱۰ هزار بشکه در روز طراحی و اجرا شده‌است.

ازسال ۱۳۴۳، یعنی ظرف مدت ۴۰ سال، برابرِ آمارهای موجود، در حدود یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون بشکه نفت خام از این حوضه استحصال شده‌است. در طول جنگ ایران و عراق، تولید از این میدان متوقف شد.

تولید نفت از این میدان از پاییز سال ۱۳۴۳ آغاز و از زمان شروع اکتشاف تا سال ۱۳۷۶ تعداد ۴۲ حلقه چاه در این حوزه نفتی حفر شد که ۱۸ حلقه در دریا تحت عنوان میدان دورود(۱) و ۲۴ حلقه در جزیره خارک تحت عنوان میدان دورود(۲)، حفاری و مورد بهره‌برداری قرار گرفت.

همچنین تأسیسات فرآوری نفت خام در جزیره خارک نیز متناسب با عنوان‌های تأسیسات دورود(۱) و دورود(۲) به ترتیب با ظرفیت‌های ۱۰۰ هزار بشکه و ۱۱۰ هزار بشکه در روز طراحی و اجرا شد.

شروع نخستین افزایش تولید نفت در میدان دورود در تاریخ ۱۰ آوریل ۲۰۰۲ برابر با ۲۱ فروردین سال ۱۳۸۱ با ظرفیت روزانه ۱۵ هزار تا ۱۶ هزار بشکه نفت، در قالب طرح توسعه آن محقق شد و در سال‌های بعد، مرحله به مرحله با ورود چاه‌های جدید به این میدان نفتی، تولید افزایش یافت و هم‌اکنون تولید از میدان‌های دورود ۱، ۲ و ۳ به ترتیب به ۴۳، ۵۲ و ۵۷ هزار بشکه در روز رسیده‌است.

در زمان امضای قرارداد توسعه میدان دورود با شرکت توتال فرانسه در سال ۱۹۹۹ میلادی، قیمت هر بشکه نفت حدود ۲۰ دلار بود و شرکت توتال با خرید سهم شرکت فرانسوی «الف» به همراه شرکت «آجیپ»، اجرای طرح توسعه میدان دورود را با سرمایه‌گذاری مناسبی در ایران بر عهده گرفت که در آن زمان در نوع خود حرکتی بزرگ در جذب سرمایه‌های خارجی صورت گرفت.

شرکت توتال فرانسه نتوانست مطابق با زمان توافق شده در قرارداد با ایران، بخش تزریق گاز میدان دورود را تحویل دهد و در نیمه راه متوقف شد اما نباید فراموش کرد که با توجه به حجم مناسب تولید از این میدان توسط کارکنان شرکت نفت فلات قاره ایران در سال‌های اخیر و با احتساب قیمت متوسط هر بشکه نفت ۴۰ دلاری این طرح نه تنها سودآوری زیادی برای ایران به دنبال داشته بلکه در همان سال‌های اول افزایش تولید توانست سرمایه اولیه خود را بازگرداند.

تعهد شرکت فرانسوی توتال در میدان دورود (۳) تولید ۸۳ هزار بشکه بود، اما به دلیل به تولید نرسیدن مورد انتظار برخی چاه‌های نفتی، ظرفیت تولید در این میدان به کمتر از تعهد توتال رسید که طبق قرارداد در این باره عمل خواهد شد.

پیش از راه‌اندازی بخش تزریق گاز میدان نفتی دورود در جزیره خارک، بسیاری از کارشناسان صنعت نفت ایران اعتقاد داشتند احتمال دارد به دلیل بی‌سابقه بودن تزریق گاز با فشار بالا (۶ هزار پی.اس. آی) به این میدان نفتی و وجود پیامدهای ناشناخته در این سیستم بخش تزریق گاز دیرتر از دو بخش (تزریق آب و تولید نفت) از توتال تحویل گرفته شود.

از سوی دیگر وجود ساختار پیچیده زمین‌شناسی میدان دورود و قرارگیری این میدان نفتی در زیر جزیره خارک سبب شد در سال‌های اول توسعه این میدان، مراحل حفاری به کندی پیش رود، زیرا کار همزمان در خشکی و دریا دشوار بود.

پیش‌بینی اولیه از مقدار برداشت از میدان نفتی دورود (۳) ۲۱ درصد بود که با تزریق همزمان آب و گاز به این میدان، ضریب برداشت از این میدان به حدود ۳۱ درصد افزایش یافته‌است و هم‌اکنون ۵۳ هزار تا ۵۷ هزار بشکه نفت در بخش تأسیساتی میدان نفتی دورود (۳) فرآورش و برای جلوگیری از افت طبیعی تولید در این میدان، همزمان روزانه بیش از ۱۲۰ میلیون فوت مکعب گاز و بیش از ۲۰۰ هزار بشکه آب تزریق می‌شود.

در میدان دورود، ۱۲ حلقه چاه تزریق آب، دو حلقه چاه تزریق گاز و ۱۵ حلقه چاه نفت برای توسعه وجود دارد و در کل هم‌اکنون ۴۰ چاه در این منطقه موجود است که ۲۵ درصد از این چاه‌ها در دریا قرار دارد.

مقایسه تأسیسات دورود (۲) و دورود (۳)، نشان می‌دهد، میدان نفتی دورود (۲) دارای یک واحد دریافت نفت خام و فرآورش برای صادرات و فاقد تأسیسات جانبی مانند تزریق گاز و آب است.

اما در کارخانه دورود (۳)، شبکه تزریق گاز و آب، بخش وسیعی از پروژه را تشیکل می‌دهد و در این بخش، گاز با فشار ۴۰۰ بار (نزدیک به ۶ هزار پی.اس. آی) به میدان تزریق می‌شود که این مقدار فشار گاز در صنعت نفت کشور، تا کنون بی‌سابقه بوده و برای نخستین بار، در کارخانه دورود (۳)، به کار گرفته شده‌است.