مواد مغذی
مواد مغذی (به انگلیسی: Nutrient)، به اجزای مفید در غذای مصرفی یک موجود زنده (ارگانیسم) گفته می‌شود که آن موجود برای زنده ماندن و رشد خود به آن مواد نیازمند است. «درشت مغذی‌ها» حجمِ اصلیِ انرژیِ موردِ نیازِ سیستمِ سوخت‌وسازِ بدنِ موجودِ زنده را، برای ادامهٔ امور زندگیش فراهم می‌کنند، در حالی که عناصری که مصرف کم‌تری دارند: «ریز مغذی‌ها»، ارائهٔ کوفاکتورهای فرعی ضروری را که برای سوخت‌وساز بدن اجرا می‌شود بر عهده دارند. هر دو نوع از مواد مغذی را می‌توان از محیط زیست به دست آورد. میکرو المان‌ها برای ساخت و ترمیم بافت‌ها و تنظیم فرایندهای بدن به کار می‌روند، در حالی که درشت مغذی‌ها به انرژی تبدیل می‌شوند و این‌گونه از آن‌ها استفاده می‌گردد؛ مورد استفادهٔ آن‌ها انرژی است.
روش مصرف مواد مغذی برای گیاهان و حیوانات متفاوت است. گیاهان مواد مغذی مورد نیاز خود را به‌طور مستقیم توسط ریشه‌ها از خاک، و از طریق برگ‌های خود از جوّ می‌گیرند. حیوانات و آغازیان سیستم گوارشی ویژه‌ای دارند که کار شکستن درشت مغذّی‌ها را برای تولید انرژی، و عناصر کم‌مصرف را برای هر دوی؛ سوخت‌وساز بدن و آنابولیسم (سنتز سازنده) در بدن، انجام می‌دهد.
موادآلی مغذی از کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها و پروتئین (یا بلوک‌های ساختمانی آن، اسیدهای آمینه)، و ویتامین تشکیل یافته‌اند. ترکیبات شیمیایی آلی مانند مواد معدنی در مواد مغذی معدنی، آب (H2O) و اکسیژن نیز ممکن است مواد مغذی در نظر گرفته شوند. یک مادهٔ مغذی زمانی که «ضروری» در نظر گرفته شود، لازم است که از یک منبع خارجی تأمین شود، زیرا که؛ یا ارگانیسم نمی‌تواند آن را سنتز کند، یا مقداری که می‌سازد کافی نیست. مواد مغذی مورد نیاز در اندازه‌های بسیار ناچیز؛ همان عناصر با مصرف کم یا «ریزمغذی» ها هستند، در حالی که مواد مغذی مورد نیاز در مقدار بالا «درشت مغذی» ها نامیده می‌شوند. تأثیر مواد مغذی به دُز آن مواد وابسته است. «کمبود» نارسایی و ناکافی بودنِ مواد مغذی در ارگانیسم است.
انواع مواد مغذی
درشت مغذی‌ها را از راه‌های مختلفی می‌توان تعریف کرد.
- عناصر شیمیایی: بیشترین اندازهٔ مصرف برای انسان از این گروه، کربن، هیدروژن، نیتروژن، اکسیژن، فسفر و سولفور است که به این شش عنصر «CHNOPS» هم گفته می‌شود.
- در میان ترکیبات شیمیایی انسان بزرگترین مقدار مصرف را برای تأمین انرژی فله کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها و چربی‌ها هستند. آب و اکسیژن اتمسفری نیز باید به خاطر میزان مصرف زیادی که دارند در همین رده گروه‌بندی شوند، اما همیشه «مواد غذایی» یا «مواد مغذی» در نظر گرفته نمی‌شوند.
- کلسیم، نمک (سدیم و کلرید)، منیزیم و پتاسیم (همراه با فسفر و گوگرد) هم گاهی به لیست درشت مغذی‌ها اضافه می‌شوند زیرا آن‌ها در مقادیر زیاد در مقایسه با سایر ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز هستند. آن‌ها گاهی اوقات به عنوان مواد مغذی معدنی اشاره می‌شود
مواد تامین‌کنندهٔ انرژی
موادی که سوخت و ساز بدن را پشتیبانی می‌کنند
مواد مغذی ضروری و غیرضروری
مواد مغذی را غالباً به صورت ضروری و غیرضروری دسته‌بندی کرده‌اند:
مواد مغذی ضروری
مواد مغذی ضروری نمی‌توانند در درون ارگانیسم (به کلی، یا به مقدار کافی) سنتز شوند، و بنابراین باید نیاز مصرفی آن‌ها توسط یک ارگانیسم از محیط زیست تأمین شود. مواد مغذی غیرضروری آن دسته از مواد مغذی هستند که می‌توانند توسط ارگانیسم ساخته شوند؛ اغلب نیز ممکن است که آن‌ها از مواد غذایی مصرف شده جذب شوند. بیشتر حیوانات در نهایت مواد مغذی ضروری خود را از گیاهان تأمین می‌کنند، هر چند برخی از آن‌ها ممکن است به عنوان مکمل از خاک‌هایی با منشائ مواد معدنی در رژیم غذایی خود استفاده کنند.
برای انسان، این شامل اسیدهای چرب ضروری، اسیدهای آمینه ضروری، ویتامین‌ها، و برخی مواد مغذی معدنی در رژیم غذایی‌است. اکسیژن و آب نیز برای بقای انسان ضروری‌است، اما به‌طور کلی وقتی که به تنهایی مصرف می‌شوند «مواد غذایی» در نظر گرفته نشده‌اند. هیچ «مواد قندی ضروری» وجود ندارد، حیوانات می‌توانند همه نوع از کربوهیدرات‌های مورد نیاز برای رشد سنتز کنند.
انسان می‌تواند انرژی مورد نیاز را از طیف گسترده‌ای از چربی‌ها، کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها، و مواد شیمیایی ساده مانند اتانول و اسید استیک به دست آورَد.
مواد مغذی غیرضروری
مواد مغذی غیرضروری موادی در غذاها هستند که هنوز هم می‌توانند تأثیر قابل توجهی بر سلامت داشته‌باشند، چه سودمند و چه سمی و زیان‌آور. به عنوان مثال، بسیاری از فیبرهای غذایی در رژیم غذایی به وسیلهٔ دستگاه گوارش انسان جذب نمی‌شوند، ولی در نگهداری از بخش عمده‌ای از دستگاه گوارش جانوران و جلوگیری از یبوست تأثیر قابل توجهی دارند.
به تازگی علاقه و توجه به مواد شیمیایی گیاهی (فیتوکمیکال)، که شامل مواد غیرضروری بسیاری که ممکن است فوایدی برای سلامتی داشته یا نداشته‌باشند افزایش یافته‌است.
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ ^ Jump up to: a b Whitney, Elanor and Sharon Rolfes. 2005. Understanding Nutrition, 10th edition, p 6. Thomson-Wadsworth.
- ↑ https://books.google.co.uk/books?id=mDhMU0Sv6asC&pg=PT26&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false ^ FRANCES SIZER; ELLIE WHITNEY (12 November 2007). NUTRITION: CONCEPTS AND CONTROVERSIES. Cengage Learning. pp. 26–. ISBN 978-0-495-39065-7. Retrieved 12 October 2010.
- ↑ https://books.google.co.uk/books?id=XMA9gYIj-C4C&pg=PA527&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false ^ Jump up to: a b c Audrey H. Ensminger (1994). Foods & nutrition encyclopedia. CRC Press. pp. 527–. ISBN 978-0-8493-8980-1. Retrieved 12 October 2010.
- ↑ https://books.google.co.uk/books?id=uOYqeeXWomwC&pg=PA117&redir_esc=y Mark Kern (12 May 2005). CRC desk reference on sports nutrition. CRC Press. pp. 117–. ISBN 978-0-8493-2273-0. Retrieved 12 October 2010.
- ↑ John Griffith Vaughan; Catherine Geissler; Barbara Nicholson; Elisabeth Dowle; Elizabeth Rice (2009). The new Oxford book of food plants. Oxford University Press US. pp. 212–. ISBN 978-0-19-954946-7. Retrieved 13 October 2010.
پیوند به بیرون
- USDA. Dietary Reference Intakes مرجع مصرف رژیم غذایی وزارت کشاورزی ایالات متحده آمریکا