مشگین‌شهر

جمعیت این شهر بر اساس سرشماری سال ١٤٠٠، برابر با ١٢٠٠٠٠ تن است. تقریباً همه مردم این شهر آذربایجانی، مسلمان و شیعه دوازده‌امامی هستند و به زبان ترکی آذربایجانی سخن می‌گویند..

شهر مشگین‌شهردر ۹۲ کیلومتری اردبیل و ۱۸۶ کیلومتری پارس آباد در استان اردبیل و ۶۵ کیلومتری اهر و ۱۵۰ کیلومتری تبریز در استان آذربایجانشرقی بوده و دومین مسیر اصلی از استان اردبیل به تبریز از مسیر مشگین به اهر و اهر به تبریز است و در ارتفاع ۱۴۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد.

نام قدیمی و اصلی این شهر خیاو است. نام خی او به معنی مشک آب برگرفته از زبان پهلوی پارتی است. شهر خیاو (خیوو=Xiyov یا خیاو=Xiyav) در دوره‌هایی در تاریخ اسلام، میمند نام داشته. در روزگار سلجوقیان و اتابکان آذربایجان آن را وراوی می‌نامیدند. در سال ۱۰۶۴ میلادی بعد از حمله سلطان آلپ‌ارسلان به گرجستان و تسلیم شدن حاکم آنجا، بعضی امرای گرجستانی اسیر و سپس مسلمان شدند. یکی از این امرا بیشکین بود که سلطان آلپ‌ارسلان این شهر را به وی بخشید و بعد از آن به نام وی خوانده شد. این نام بعدها توسط مردم محل به صورت میشگین تلفظ شد. در دوره حکومت رضاشاه، در سال ۱۳۱۶ خورشیدی، به فرمان وی نام خیاو به مشگین‌شهر تغییر یافت. ریزآبه‌های سبلان به سوی خیاو می‌آیند و این منطقه سفره‌های زیرزمینی خوبی دارد. واژه خیاو در زبان‌های ایرانی حالت محل پرآب و پردرخت و محل گذر از میان آب و درخت را تداعی می‌کند. رودخانهٔ مشگین‌شهر که امروزه قره سو نام دارد نیز در قدیم اندرآب نام داشته.

در پیرامون مشگین‌شهر سنگ‌نبشته‌ای منسوب به شاپور دوم ساسانی وجود دارد. سنگ‌نبشته مشگین‌شهر در ۱۵۰ متری غرب کهنه قلعه در کمرکش ارتفاع غربی درهٔ نوروز یاماجی در درون باغ نوروز قرار دارد. این سنگ‌نبشته امروزه به خاطر ویرانگری گنج‌جویان تقریباً از میان رفته‌است ولی نوشته‌های آن بررسی و ترجمه شده‌است. مضمون این نوشته در مورد فرمان و تاریخ ساخت کهنه قالا (کهنه قلعه) است که به فرمان نرسه‌هرمزد نوشته شده‌است.

سکه‌های به دست آمده از منطقه، متعلق به چند دوره تاریخی و بیشتر مربوط به زمان اتابکان آذربایجان است.

حمدالله مستوفی در سال ۷۴۰ هجری خیاو را این‌گونه ذکر کرده‌است: خیاو قصبه‌ای است در قیلی کوه سبلان افتاده‌است و چون سبلان در جنوب اوست هوایش رو به سردی مایل است. آبش از کوه جاری است. باغستان اندک دارد حاصلش غله بیشتر بوده، مردمش اکثراً موزه دوز و چوخاگر هستند حقوق دیوانی اش دو هزار دینار است.

خیاو در دوره صفویه گرفته به گونه‌ای که، یکی از اولاد شیخ صفی شیخ حیدر حاکم و والی منطقه مشگین و برزند مغان در یکی از دره‌ها به دست مردی به اسم شیروان شاه باغی کشته شد.

در زمان ناصرالدین شاه، حاکمی به نام حسنعلی خان وارد مشگین‌شهر شد و به شرارت‌ها پایان داد. با آغاز مبارزات مردم در راه کسب مشروطیت، روسیه تزاری هرج و مرج طایفه‌های شاهسون را به صلاح و صرفه خود ندید و به درخواست حکومت استبدادی وقت، در صدد سرکوب طایفه‌های شاهسون برآمد. چهار لشکر روسی از چهار طرف به سوی خیاو حرکت کردند. ژنرال مدداوف از اردبیل و دالماچوف از تبریز، طوایف شاهسون را محاصره و پس از زد و خوردها و مقاومت شدید، آن‌ها را وادار به تسلیم کردند. سپس همه دارایی شاهسون‌ها تقسیم شد. این سال را ایلات، مبدأ و مأخذ تاریخی قرار می‌دهند که در میان آواره‌ها و چادرنشین‌ها به بولگی ایلی یا سال تقسیم مشهور است.

بر اساس آمار کلی تا سال ۱۳۹۲ در شهرستان مشگین‌شهر بیش از ۵٩۵ اثر یادمانی و تاریخی به ثبت رسیده‌است.

از مبارزان معروف راه مشروطیت ایران در خیاو، می‌توان به آقا مهدی گل محمدخان اشاره کرد که به دار آویخته شد. او با جلوگیری از یورش طوایفی از عشایر شاهسون از غارت شهرهای همجوار نقش بسیار مهمی در پیروزی و به ثمر رساندن نهضت قیام مشروطیت ایفا کرد. او که با سران مشروطه اردبیل ارتباط تنگاتنگ داشته در جریان بازگشت از جلسه سران مشروطه به مشگین، شبانه به وسیله مزدوران حاکم وقت، به نام امیر معزز دستگیر و به تبریز انتقال یافته و در پشت نارین قلعه بدار آویخته شد.

در شهرستان مشگین‌شهر هنرهای دستی دارای قدمت و اصالت قابل توجهی بوده‌است. بیشتر صنایع دستی منطقه را بافته‌های داری تشکیل می‌دهند که از مهمترین این صنایع می‌توان به قالی بافی، گلیم بافی و جاجیم بافی اشاره نمود. علاوه بر این بافته‌ها، سفالگری نیز از صنایع دستی این شهرستان محسوب می‌شود.

• آبگینه
• بافته و نساجی سنتی
• رودوزی‌های سنتی
• سفال و سرامیک سنتی
• صنایع دستی تلفیقی
• صنایع دستی چرمی
• صنایع دستی چوبی و حصیری
• صنایع دستی سنگی
• نمد مالی
• ملیله کاری
• گلیم بافی
• ورنی (گلیم)
• چرم اردبیل
• معرق(نمین)
• جاجیم(خلخال)
• مرصع چوب(خلخال)
• معرق چوب(خلخال)
• گلیم عنبران
• ساز سنتی

براساس تقسیم‌بندی کوسن، این شهرستان دارای چهار اقلیم مدیترانه‌ای گرم و خشک، مدیترانه‌ای معتدل، استپی سرد و کوهستانی سرد است. طول ماه‌های خشک و نیمه‌خشک و یخبندان آن پنج تا هشت ماه است و میزان بارندگی سالانه آن به‌طور متوسط ۳۰۰ میلی‌متر است. قسمت عمده پوشش گیاهی آن را استپی، درمنه، ممرز، بلوط و تنگرس تشکیل می‌دهد.

آب و هوای مشکین‌شهر در سال ۲۰۱۴ -بارندگی درازمدت تا سال ۸۹
	ژانویه	فوریه	مارس	آوریل	مـــــه	ژوئـن	ژوئیـه	اوت	سپتامبر	اکتبـر	نوامبر	دسامبر	سـال
گرم‌ترین C°	۱۳٫۲	۱۵	۱۷	۲۴٫۸	۲۷٫۶	۳۳٫۶	۳۱٫۶	۳۶	۲۸٫۶	۲۱٫۴	۱۴٫۸	۱۳٫۶	۳۶
سردترین C°	-۸٫۴	-۱۷٫۵	-۹	-۱۰	۸٫۴	۸	۱۲٫۸	۱۴٫۶	۷٫۶	-۱٫۴	-۵٫۴	-۵٫۴	-۱۷٫۵
بارش mm	۲۲.۷	۲۶.۱	۳۸.۴	۵۳	۶۸	۳۰	۲۴.۴	۱۱.۳	۲۵.۳	۲۴.۴	۲۹.۶	۱۹.۳	۳۷۳
منبع: پورتال سازمان هواشناسی کشور ۲۶ مرداد ۱۳۹۴
Source #2: https://web.archive.org/web/20160612074624/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/ard/MESHKINS/25.asp

• پل معلق مشکین‌شهر، بطول ۳۶۵ متر طولانی‌ترین پل معلق پیاده‌رو در ارتفاع ۸۰ متری از رودخانه خیاو
• سبلان
• پارک جنگلی مشگین‌شهر
• شیروان دره‌سی
• هوشنگ میدانی
• شهر یئری، محوطه باستانی با قدمت بیش از ۱۰,۰۰۰ سال
• مجتمع آبدرمانی قینرجه
• مجتمع آبدرمانی ولزیر
• مجتمع آبدرمانی دودو
• مجتمع آبدرمانی شفا
• مجتمع آبدرمانی آخارباخار
• مجتمع آبدرمانی یئل سویی
• چشمه آبگرم قوتورسویی
• مجتمع آبدرمانی شابیل
• چشمه آبگرم روستای موئیل
• حاتم مئشه‌سی، جنگل طبیعی از درختان بلوط و فندق
• قشلاق تنگ
• منطقه گردشگری کپز
• رودخانه قره سو (مشکین شهر)
• آبشارهای رودخانه‌های کرکری،خیاوچایی، مشکین چایی
• روستاهای سرسبز اطراف مشکین
• قبرستان تاریخی اونار (روستای اونار مشکین شهر)
• روستای کنچوبه و قلعه قهقهه

• سنگ‌نبشته ساسانی
• شهریئری
• مقبره شیخ حیدر
• قلعه قهقهه
• نقوش صخره‌ای شیخ مدی
• دیو قالاسی
• قلعه بربر
• کهنه قالا
• قلعه ارشق
• قیزقالاسی
• محوطه تاریخی ایلانلی داغ
• غارهای دو طبقه عصر حجر روستای بینه‌لر
• قالا
• آق قالا
• شهریئری
• قالاباشی احمدآباد
• روستای کنچوبه

منطقه آزاد تجاری-صنعتی اردبیل در استان اردبیل شامل شهرستان‌های اردبیل، مشگین شهر ، نمین، گرمی (اردبیل)، بیله سوار ، پارس آباد در شمال غرب ایران واقع شده‌است. منطقه آزاد اردبیل، به همراه شش منطقه دیگر از استان‌های گلستان (اینچه‌برون)، ایلام (مهران)، اردبیل (اردبیل)، سیستان و بلوچستان (سیستان)، کردستان (بانه مریوان)، بوشهر (بوشهر)، کرمانشاه (قصر شیرین) در ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۰ در مجمع تشخیص مصلحت نظام به تصویب نهایی رسید. استان اردبیل دارای ۳۸۰ کیلومتر مرز خشکی با جمهوری آذربایجان میباشد .

• مقبره شیخ حیدر

• کهنه قالا

• سنگ‌نبشته ساسانی (مشکین‌شهر)

• پارک جنگلی مشگین‌شهر

• شهر یئری

• نقوش صخره‌ای شیخ مدی

• دیو قالاسی

• قلعه قهقهه

• قلعه بربر

• محوطه باستانی ایلانلی داغ

• منطقه گردشگری کپز

• مجتمع آبدرمانی شابیل

• جاذبه‌های گردشگری مشگین‌شهر
• ساعدی، غلامحسین (۱۳۴۴). خیاو یا مشکین‌شهر. مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی.
• نوبختی خیاوی، سلیمان (۱۳۸۰). خیاو، گمشده تاریخ. تهران: نشر قو. شابک ۹۶۴-۶۴۱۲-۷۸-۵.
• ترابی طباطبایی، سیدجمال، آثارباستانی استان اردبیل، تبریز
• جغرافیای استان آذربایجان شرقی، تهران: وزارت آموزش و پرورش، ۱۳۷۰ شمسی
• اسلام بابایی - سولماز صادقزاده (۱۳۷۹ شمسی)، جاذبه‌های سیاحتی مشگین‌شهر، تبریز: احرار
• مختصات و ارتفاع

• وب سایت جامع گردشگری مشگین‌شهر
• سایت شهرداری مشگین‌شهر
• سایت فرمانداری مشگین‌شهر

● محله های مشگین شهر

●شهر های شهرستان مشگین شهر