مقیاس شدت مرکالی اصلاح‌شده
مقیاس شدّت مرکالی (Modified Mercalli intensity scale) که به اختصار MM, MMI یا MCS نامیده می‌شود؛ یک مقیاس اندازه‌گیری لرزش‌های زمین است که شدت خسارت در زلزله را نشان می‌دهد و دوازده درجه بزرگی دارد.
این مقیاس حاصل توسعه و اصلاح مقیاس شدت مرکالی است که توسط جوزپه مرکالی در سال ۱۹۲۰ ارائه شد و یک مقیاس شدت لرزه‌ای است و برای اندازه‌گیری شدت لرزه‌های ناشی از زمین‌لرزه به‌کار می‌رود.
انواع مقیاس
این مقیاس دارای ۴ نوع مختلف است که عبارتند از: بزرگای محلی (ML)، بزرگای امواج درونی (Mb)، بزرگای امواج سطحی (Ms) و بزرگای گشتاوری (Mw)
قدرت زمین لرزه
قدرت تخریبی یک زلزله، علاوه بر قدرت آن به ساختار زمین در منطقه زمین لرزه و همچنین به طراحی‌های دست سازه و مکان قرارگیری سازه‌های ساخت بشر، بستگی دارد.
میزان ویرانی‌های به بار آمده را معمولاً با مقیاس مرکالی بیان می‌کنند و پس از لحظه زمین لرزه و زمانی که امکان مقایسه اطلاعات از ایستگاه‌های مختلف زلزله نگاری به وجود آمده، معین کنند، اما درجه مرکالی را نمی‌توان به این سرعت مشخص کرد و لازم است که محققان زمانی کافی برای بررسی اتفاقاتی که حین زمین لرزه روی داده‌است، در اختیار داشته باشند.
هنگامی که تصور دقیقی از میزان خسارت‌های وارده به دست آمد، می‌توان درجه مرکالی مناسب را با توجه به تغییرات فیزیکی که در محدوده حس انسان‌هاست تخمین زد یا هم به‌طور دقیق با زلزله سنج اندازه بزرگی را برحسب ریشتر به همه اعلام کرد.
شدت زلزله با مقیاس مشهور مرکالی معرفی می‌شود این شدت در واقع بیانگر میزان احساس افراد و موجودات زنده از زلزله و تأثیر بر سازه‌ها می‌باشد.
برخلاف تصور عمومی مردم شدت زلزله علاوه بر بزرگا، به عوامل متعددی از جمله عمق کانون زلزله، سنگ بستر، لایه‌های زیرین، فاصله از کانون زلزله و… وابسته است.
به‌طور کلی بزرگا یک پارامتر زمین‌شناسی و شدت با مقیاس مرکالی یک پارامتر مهندسی می‌باشد.
| درجه مقیاس | وضعیت زمین |
|---|---|
| I. Not felt ۱. حس نمی‌شود | توسط هیچ انسانی حس نمی‌شود.
احساس نمی‌شود، مگر توسط دستگاه‌های لرزه سنج. حیوانات کمی لرزش‌های زمین را حس می‌کنند. تنها توسط دستگاه‌های لرزه‌نگار قابل ثبت است. زمین لرزه‌های کمتر اَز ۱ ریشتر، تقریباً به‌طور مستمر، هر روز و در هر کشوری اِتفاق می اُفتد. |
| II. Weak ۲. ضعیف | ضعیف، تشخیص بسیار سخت.
توسط افراد در حال استراحت و در طبقات بالای ساختمان‌ها حس می‌شود. برخی از اشیاء آویزان ممکن است نوسان‌های کَمی را با حرکتشان نمایان کنند. |
| III. Weak ۳. ضعیف | ضعیف، برخی از افراد حس می‌کنند.
در فضای باز و در طبقات بالایی ساختمان‌ها کاملاً قابل احساس است. بیشتر مردم آن را به معنای زلزله شناسایی نمی‌کنند. یک راه حس کردن زلزلهٔ ۳ ریشتر، شنیدن صدای اِرتعاش عبور کامیونی روشن از اطراف افرادی که در طبقات پایینی هستند؛ می‌باشد. (البته این صدای داخل زمین است). مدت زمان لرزش ۳ ریشتر، با اِستفاده از صدای اِرتعاش راحت قابل تخمین است. |
| IV. Light ۴. ملایم | لرزش ملایم.
در طی روز در فضای بسته توسط افراد زیادی حس می‌شود و در فضای باز عدّه معدودی حس می‌کنند. ۴ ریشتر، هنگام شب عده‌ای را از خواب بیدار می‌کند. بشقاب‌ها، پنجره‌ها و درب‌ها تکان خورده و صدا می‌کنند. در ماشین‌های ایستاده ارتعاشات زمین قابل حسّ است. |
| V. Moderate ۵. متوسط | متوسط، به همراه شدّت قابل توجه.
زلزله ۵ ریشتر توسط هر فرد قابل حس است. لحظه ای و ترس آور هم می‌باشد. بسیاری را از خواب بیدار می‌کند. برخی از پنجره‌ها، بشقاب‌ها و غیره شکسته می‌شوند. گچ‌کاری ساختمان‌های ضعیف؛ ترک‌های قابل توجهی می‌خورند. اشیاء ناپایدار شده، و به ندرت واژگون هم می‌شوند. سر و صدای درختان و سایر اشیاء مرتفع شنیده‌می‌شود و آونگ ساعت‌ها متوقف می‌گردند. کلیهٔ درب‌ها تا نیمه باز و بسته می‌شوند و امتداد حرکت زمین‌لرزه توسط اَفراد منطقه، قابل درک است. در زلزلهٔ ۵ ریشتر، (طبق گفتهٔ چارلز ریشتر، ماندن در داخل خانه هیچ خطری ندارد). |
| VI. Strong ۶. قوی | قابل توجه، لرزش نسبتاً شدید به همراه ترس و وحشت لحظه‌ای.
تقریباً کل افراد هراسان و مضطرب باقی می‌مانند. راه رفتن و ایستادن دشوارتر می‌شود… زلزله توسط بسیاری از افراد حس می‌شود و بسیاری از مردم وحشت زده به فضای باز پناه می‌آورند. اشیای سنگین جابجا می‌شوند و قطعات گچ کاری شده شکسته می‌شوند. دودکش‌ها فرو می‌ریزند و خسارات جزئی به بار می‌آید. افراد به حالت نامتعادل قدم می‌زنند یا می‌ایستند. پنجره‌ها، درب‌ها و بشقاب‌ها شکسته می‌شوند. ساختمان‌های خشتی و ضعیف ترک برمی‌دارند. زنگ‌های کوچک به صدا در می‌آیند. |
| VII. Very strong ۷. بسیار قوی | قوی و نسبتاً خسارت‌زننده.
تمام مردم منطقه همان لحظه وحشت زده و هراسان به فضای باز فرار می‌کنند. خسارت کمی به ساختمانهایی که خوب طراحی و ساخته شده‌اند وارد می‌شود. به ساختمان‌های متوسط و معمولی خسارات جزئی و متوسط وارد می‌گردد. خسارات قابل ملاحظه‌ای در ساختمان‌های ضعیف و بد طراحی‌شده وارد می‌شود. آجرهای سست، در سر جای خودشان لق می‌شوند. ایستادن واقعاً مشکل می‌شود و حتماً اثاثیهٔ منازل شکسته می‌شوند. زنگ‌های بزرگ به صدا در می‌آیند. زهکش‌های سیمانی برای آب‌رسانی خسارت می‌بینند. لغزش‌های کوچک و رانش‌های زمین بسیار کمی اتفاق می‌اُفتد. |
| VIII. Severe ۸. شدید | شدید و همیشه همراه با خسارت.
خسارت در ساختمانهایی که طراحی ویژه شده‌اند، بسیار جزئی است؛ و در ساختمان‌های ضعیف بسیار شدید است. دیوارهای جداکننده به خارج از قاب ساختمان پرتاب می‌شوند. دودکش‌ها، ستون‌ها، دیوارها و دودکش‌های کارخانه‌ها و سنگ‌های یادبود سقوط می‌کنند. اشیاء سنگین واژگون می‌گردند. مدارک، دَفاتر و کامپیوترها درجا بر روی زمین می اُفتند. همه هراسان و وحشت زده می‌شوند. تغییراتی در سطح آب چاه‌های زیرزمینی ایجاد می‌شود. ماسه‌ها و گِل‌هایشان به مقدار کم به بیرون می‌پاشند. رانندگی مشکل می‌گردد. ترک‌هایی در زمین‌های مرطوب و شیب‌های ملایم ایجاد می‌شود. تغییراتی در آب و درجه حرارت چشمه‌ها و چاه‌ها ایجاد می‌شود. خانه‌های اسکلت دار در جهت ارتعاشات لرزشی زمین حرکت می‌کند اما تمامی گچ کاری‌های کل ساختمان‌ها شکسته می‌شوند و می‌ریزند. شاخه‌های درختان شکسته می‌شوند. |
| IX. Violent ۹. شدید و وحشت‌آور | شدید و وحشت‌آور، همیشه به منطقه خسارت بسیار بالایی وارد می‌شود.
درون خانه‌ها اشیای سنگین هم بر روی زمین می‌افتند می‌شکنند و صدای زیادی می‌دهند. خسارت قابل ملاحظه‌ای در ساختمانهایی که طراحی ویژه شده‌اند، ایجاد می‌شود. ساختمان‌های اسکلتی خوب طراحی شده کج می‌شوند. ساختمان بر روی پی تغییر مکان می‌دهد. به ساختمان‌های ضعیف خسارات سنگین وارد می‌شود و حتی ممکن است کاملاً فرو بریزند. ترک‌هایی آشکار در زمین ایجاد می‌گردد. خطوط لوله زیرزمینی شکسته می‌شوند. وحشت عمومی بر مردم غالب می‌شود. در مناطق آبرفتی ماسه‌ها و گل‌ها بیرون می‌ریزند. |
| X. Extreme ۱۰. بسیار شدید و خسارت‌آور | بسیار شدید و خسارت‌آور
تمام سازه‌های چوبی سفت و سخت ساخته‌شده ویران می‌شوند. بسیاری از سازه‌های اسکلت‌دار بنایی به همراه پی ویران می‌شوند. در زمین ترک‌های بزرگی ایجاد می‌گردد. خطوط راه‌آهن کج می‌شوند. زمین لغزش‌های قابل ملاحظه‌ای در کنار رودخانه‌ها و شیب‌های ملایم اتفاق می‌افتد. خسارات جدی به سدها و مخازن وارد می‌گردد. در زمین، لغزش‌های بزرگ اتفاق می‌افتد و آب از مخازن و کانال‌ها و رودخانه‌ها و دریاچه‌ها و غیره بیرون ریخته می‌شود. |
| XI. Extreme ۱۱. واقعاً بسیار شدید! | واقعاً بسیار شدید! خسارت بسیار بالای زمین
فقط تعداد کمی از ساختمان‌ها استوار باقی می‌مانند. پل‌ها ویران می‌گردند. خطوط لوله زیرزمینی کاملاً غیرقابل استفاده می‌شوند. خطوط راه‌آهن به شدت کج می‌شوند. زمین باتلاقی می‌شود. لغزشهایی در زمین‌های نرم ایجاد می‌شود. |
| XII. Extreme ۱۲. قوی‌ترین نابودگر ممکن | قوی‌ترین نابودگر ممکن.
رانش بسیار قابل توجه زمین! به همراه ویرانی کاملاً وحشت آور و قابل توجه، امواج بر روی سطح زمین مشاهده می‌شوند. کسی جرئت هم نمی‌کند تا چند قدم هم راه برود! اشیاء کم وزن مانند خرده‌سنگ‌ها محکم به هوا پرتاب می‌شوند. همزمان با زمین‌لرزه سنگ‌های بزرگ در جنگل‌ها هم جابجا می‌شوند. |
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ «بزرگا جانشین ریشتر/ معیار سنجش زلزله‌ها تغییر کرده‌است». قدیری نیوز. ۱۱ آذر ۱۴۰۰. دریافت‌شده در ۱۱ آذر ۱۴۰۰.
- ↑ «: شدت زلزله». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۴ اكتبر ۲۰۱۶.