قموق‌ها

قموق‌های شمال داغستان از لحاظ نژادی اصل قفقازی دارند و لااقل تا سدۀ یازدهم میلادی به یک زبان قفقازی سخن می‌گفته‌اند؛ منتها زبان کنونی خود را از قپچاق‌ها میراث دارند. روند گسترش زبان قموقی در میان قفقازیان (درغه، آوار، چچن، نوغای و غیره) تا نیمۀ سدۀ بیستم ادامه داشت و میان طوایف قفقاز شمال شرقی نقش زبان مشترک را ایفا می‌کرد.

به رغم جمعیت نسبتاً اندک، قموق‌ها از نفوذ سیاسی و اقتصادی شایانی در داغستان برخوردار بودند و مخصوصاً در سدۀ نوزدهم طوایف دیگر را اداره می‌کردند. این قوم را سابقاً «غازی قموق» می‌نامیدند. زبان قموقی که به دلیل نفوذ قموق‌ها در سدۀ نوزدهم اعتباری یافته بود، در ابتدای حکومت شوروی به عنوان زبان ارتباطی سراسر داغستان نامزد شد، اما در این راه هرگز توفیقی به‌دست نیاورد.