فرهاد فخرالدینی

فرهاد فخرالدینی، ۲۱ اسفند ۱۳۱۶ در گده‌بی، نزدیک به گنجه در آذربایجان شوروی متولد شد. پدرش اهل اسکو و مادرش اهل گنجه بود. دو ماه پس از تولدش، خانوادهٔ فخرالدینی به روستای زنوز در استان آذربایجان شرقی، مهاجرت کردند و مدت کوتاهی در خانهٔ خواهرِ پدر، ساکن شدند. پس از آن به تبریز مهاجرت کردند. پدرش محمدعلی فخرالدینی متخلص به «محزون» (زاده ۱۳۶۵–درگذشته ۱۲۷۸)، از شعرای آذربایجان بود که نزد مردم آن سرزمین از احترام خاصی برخوردار بود.

فخرالدینی نواختن ویلون را از کودکی آغاز کرد. و تحصیلات موسیقی‌اش را در هنرستان عالی موسیقی ملی و «مؤسسه موسیقی‌شناسی» -که تنها برای یک دوره چهار ساله در سال‌های دههٔ ۴۰ در تهران بنیاد شده بود-گذراند هنوز تحصیلاتش در هنرستان عالی به پایان نرسیده بود که از طرف حسین دهلوی (ریاست وقت هنرستان) به تدریس در آن‌جا دعوت شد. از سال ۱۳۴۲ تا زمان بازنشستگی در هنرستان و هنرکده موسیقی ملی به تدریس موسیقی اشتغال و همچنین به عنوان نوازنده ویلن در ارکستر گلها و ارکسترهای دیگر همکاری داشته‌است. از سال ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۸ رهبر ارکستر بزرگ رادیو و تلویزیون بوده‌است. در سال ۱۳۵۲ همهٔ ارکسترهای موجود در سازمان رادیو تلویزیون در هم ادغام شدند و ارکستر بزرگ سازمان را به وجود آوردند. در مسابقه‌ای که برای گزینش رهبر این ارکستر برگزار شد، فخرالدینی بیشترین امتیاز را آورد و از آن سال تا سال ۱۳۵۸ سرپرستی و رهبری ارکستر رادیو و تلویزیون ملی را بر عهده داشت. وی در طول فعالیت حرفه ای خود با افراد بسیاری از جمله حسین دهلوی، مصطفی پورتراب، احمد پژمان، روح‌الله خالقی، جواد معروفی، مرتضی حنانه، فریدون ناصری همکاری داشته‌است.

از اساتیدی که فخرالدینی نزد آن‌ها موسیقی را فراگرفته می‌توان به احمد مهاجر، ابوالحسن صبا، علی تجویدی (در رشته ویولن و موسیقی ردیف ایرانی)، ملیک اصلانیان (در اصول تئوری موسیقی و هارمونی و تجزیه و تحلیل موسیقی کلاسیک)، مهدی برکشلی (در تجزیه و تحلیل موسیقی ایرانی) و خاچی خاچیک اشاره کرد. از جمله شاگردان او نیز می‌توان به حسین علیزاده، محمد حق‌گو، علی‌اکبر قربانی، مزدا انصاری، مهدی حسینی، آریا عظیمی‌نژاد و آرمان موسی‌پور اشاره داشت.

برادر بزرگ او، فخرالدین فخرالدینی، عکاس نامدار پرتره است. برادر کوچکترش فاروق فخرالدینی ضمن اشتغال به حرفه عکاسی، از ورزشکاران بنام بوده و سال‌ها سمت مربی‌گری تیم ملی والیبال ایران را عهده‌دار بوده‌است.

او در سال ۱۳۷۷ ارکستر موسیقی ملی ایران را بنیان گذاشت و اولین برنامهٔ این ارکستر به اجرای چند اثر از علی تجویدی با آواز محمدرضا شجریان اختصاص یافت. وی در تیرماه سال ۱۳۸۸ و به دنبال واگذاری سه مجموعه ارکستر ملی ایران، ارکستر سمفونیک و گروه کر دفتر موسیقی به «بنیاد فرهنگی و هنری رودکی» اعلام کرد «دیگر تمایلی به ادامه همکاری با ارکستر ملی و رهبری این مجموعه ندارم.» اما دوباره در خرداد ۱۳۹۴ رهبری ارکستر را به دست گرفت و در مقابل مقامهای دولتی، هنرمندان و سفرا نخستین اجرای خود را پس از سالها دوری از ارکستر انجام داد.

همچنین می‌توان به اجرای کنسرت در شهرهای پکن و شانگ‌های چین، کشور سوئیس و کویت و همچنین اجراهای متعدد در شهرهای تهران، سنندج، شیراز و اصفهان اشاره کرد.

فخرالدینی در سال‌های پس از انقلاب و با دشواری‌هایی که برای کار با ارکستر و برگزاری کنسرت‌های بزرگ پیش‌آمد، بیشتر به موسیقی فیلم پرداخت. او از سال ۱۳۴۷ و با شوهر آهو خانم آهنگ‌سازی فیلم را شروع کرد و تا به امروز برای بیش از ۱۵ فیلم و مجموعه تلویزیونی موسیقی ساخته‌است. در این میان موسیقی او برای مجموعه‌های تلویزیونی سربداران، امام علی و بوعلی سینا با استقبال بسیار روبرو شدند. موسیقی متن مجموعه‌های تلویزیونی روزی روزگاری، کیف انگلیسی، روشن‌تر از خاموشی و شهریار از دیگر ساخته‌های او هستند.

فخرالدینی همچنین از اواخر دههٔ چهل خورشیدی تاکنون آثار بسیاری را نیز برای خوانندگان مطرح ایرانی آهنگسازی و تنظیم کرده‌است. تنظیم تصنیف «داروگ» با آهنگی از محمدرضا لطفی بر روی شعری از نیما یوشیج قطعاً از مهم‌ترین ساخته‌های فخرالدینی به‌شمار می‌آید. «داروگ» اولین تصنیف بر روی شعر نو است که در دههٔ ۵۰ از برنامهٔ رادیویی گلچین هفته و با صدای محمدرضا شجریان پخش شد و به عنوان یکی از موفق‌ترین تلفیق‌های موسیقی سنتی با شعر نو شناخته می‌شود.

فیلم

سریال

کتاب

• «شرح بی‌نهایت» - انتشارات قطره - ۱۳۹۲
• «تجزیه و تحلیل و شرح ردیف موسیقی ایران» - انتشارات معین - ۱۳۹۲
• «فرم و آفرینش در موسیقی ایرانی» - انتشارات معین - ۱۳۹۴
• «هارمونی موسیقی ایرانی» - انتشارات معین - ۱۳۹۴
• «زیر گنبد مینا» - انتشارات معین - ۱۳۹۷

• چهره ماندگار موسیقی سومین همایش چهره‌های ماندگار در سال ۱۳۸۲

جشنواره فیلم فجر

وی به درخواست استادش مهدی برکشلی برای اولین بار تنبور خراسان را به روش ابونصر فارابی که با روایت خود فارابی نوشته و به وسیله برکشلی شرح داده شده بود، پس از شش ماه پرده بندی نمود. طی کنفرانسی که از طرف هنرستان، در تاریخ ۲۲ بهمن ۱۳۴۱ ترتیب داده شد ساز جدید را نواخت.

موسیقی متن مجموعه تلویزیونی امام علی

فخرالدینی در زمینهٔ پژوهش در آثار موسیقی کهن ایرانی هم فعالیت‌هایی داشته‌است. او در مورد رمزگشایی از یکی از سروده‌های عبدالقادر مراغه‌ای گفته‌است:

«عبدالقادر آهنگی دارد در دو کتاب مقاصدالالحان و جامع‌الالحان که با حروف ابجد نوشته شده… و تاکنون شمار زیادی از پژوهشگران خارجی و خودی روی آن کار کرده‌اند ولی هیچ کدامشان موفق نشده‌اند که شعر و آهنگ این قطعه را با هم تطبیق بدهند… توفیق کشف این کار به من رسید که نزدیک ۳۰ سال روی آن کار کرده‌ام.»

فخرالدینی برای ساخت موسیقی تیتراژ ابتدایی «مجموعه تلویزیونی امام علی»، از سرودهٔ مراغه‌ای بهره برده‌است.

• تجزیه و تحلیل و شرح ردیف موسیقی ایران