غلامحسین ابراهیمی دینانی
غلامحسین ابراهیمی دینانی (زاده ۵ دی ۱۳۱۳ دینان) نویسنده و فیلسوف ایرانی است. بخشی از شهرت وی به علت پژوهش در حکمت اشراق و سهروردی و احیای آن در سال‌های اخیر است. دینانی تسلط خاصی بر فلسفه ابن سینا، ابن رشد، سهروردی و ملاصدرا دارد. ↵وی با بررسی تمامی آثار و نوشته‌های شیخ شهاب‌الدین سهروردی تاکنون چندین کتاب مهم در رابطه با فلسفه و افکار این فیلسوف ایرانی نگاشته‌است. هم‌اکنون استاد بازنشسته گروه فلسفه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران است. او در دانشگاه‌های تهران، تربیت مدرس، دانشگاه مذاهب اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی و مدرسه عالی شهید مطهری به تدریس فلسفه پرداخته‌است. ابراهیمی دینانی همچنین عضو پیوسته فرهنگستان علوم ایران است. او در سال ۱۳۸۴ با کتاب دفتر عقل و آیت عشق، در سال ۱۳۸۵ با کتاب درخشش ابن رشد در حکمت مشاء و در سال ۱۳۸۹ با کتاب فلسفه و ساحت سخن برنده جایزه کتاب سال شد. او چهره برتر فلسفه ایران در اولین دوره همایش چهره‌های ماندگار است. تا به حال چندین مقاله و فیلم مستند نیز دربارهٔ این فیلسوف، نوشته و ساخته شده‌است.
غلامحسین ابراهیمی دینانی | |
|---|---|
| زاده | ۲۶ دسامبر ۱۹۳۴ (۸۸ سال) اصفهان، ایران |
| محل زندگی | تهران |
| پیشه | فیلسوف |
| زمینه کاری | تدریس فلسفه |
| ملیت | ایرانی |
| مذهب | شیعه |
| دلیل سرشناسی | نویسنده و فیلسوف |
| امضا | |
| وبگاه | |
دینانی در مدرسه حجتیه قم به تحصیلات حوزوی پرداخته و در آن مدت سیدمحمد خامنه‌ای و سید علی خامنه‌ای از افراد هم بحث و هم خرج وی بوده‌است. وی همچنین از شاگردان سید روح‌الله خمینی و سید محمدحسین طباطبایی بوده و نیز شاهد مباحث فلسفی هانری کربن و سید محمدحسین طباطبایی بوده‌است.
کلاسهای آزاد وی جهت دانشجویان فلسفه و محققان و علاقه‌مندان مطالعه آزاد فلسفه اسلامی در انجمن حکمت و فلسفه ایران برقرار است. به غیر از کلاسهای دانشگاهی و آزاد، دینانی سلسله درس‌هایی با عنوان معرفت در شبکه چهار تلویزیون ایران دارد.
زندگینامه و تحصیلات
غلامحسین ابراهیمی دینانی در ۵ دی سال ۱۳۱۳ در دینان از توابع درچه اصفهان به دنیا آمد. وی پس از تحصیل ابتدائی در روستای خود، در مدرسه علمیه نیماورد اصفهان به تحصیلات دینی مشغول شد. پس از گذراندن دوره سطح و مقدمات فلسفه، در سال ۱۳۳۳ وارد حوزه علمیه قم شد و ضمن تحصیل خارج فقه و اصول نزد مراجع بزرگ، به فراگیری فلسفه نیز در نزد علامه طباطبائی پرداخت؛ که شاهد مباحث فلسفی هانری کربن (فرانسوی) و سید محمد حسین طباطبایی نیز بود. منطق و فلسفه را در اصفهان نزد حکیم سید فضل‌الله ضیاء نور شروع کرد و در قم در سطح عالی با سید محمد حسین طباطبائی به پایان رساند و از شاگردان خاص او گردید. وی در سال ۱۳۴۵، و پنج سال پس از درگذشت سید حسین طباطبایی بروجردی به تهران مهاجرت کرد و وارد دوره کارشناسی دانشگاه تهران شده و پس از اخذ درجه کارشناسی، جهت گذراندن امورات زندگی به استخدام وزارت آموزش و پرورش درآمد. وی تا دریافت درجه دکتری ادامه تحصیل داد و در سال ۱۳۵۲ از رساله دکتری تخصصی فلسفه خود دفاع کرد. دینانی در سال ۱۳۵۳ ازدواج کرد که ثمره آن دو دختر می‌باشد و در همان سال به عنوان استاد فلسفه در دانشگاه فردوسی مشهد مشغول به تدریس شد. وی در سال ۱۳۶۲ به تهران منتقل شده و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران شد و تاکنون استاد این دانشگاه است. وی صاحب تألیفات بسیاری در زمینه عرفان و فلسفه می‌باشد. ایشان در آثار فلسفی خود به نقد آرای فلسفی فلاسفه بزرگ غرب و شرق پرداخته و در ذیل آن‌ها به ارائه نظرات خاص فلسفی خود نیز پرداخته‌است.
دینانی در سمینارها و همایش‌های متعدد داخلی و خارجی شرکت داشته و مقالات و آثار فراوانی در حوزه فلسفه و دین پژوهی به رشته تحریر درآورده که برخی از کتابهایش جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران را دریافت نموده‌است و در اولین دوره همایش چهره‌های ماندگار در سال ۱۳۸۰ با عنوان چهره برتر فلسفه تقدیر شد.
سبک تدریس
سبک تدریس متفاوت دینانی بر محوریت پرسش از مخاطب یا دانشجو تکیه دارد و دانشجو را وادار می‌کند تا با بحث و درس همراه شود. اصول حاکم بر کلاسهای دینانی:
- طرح مسئله کنید
- انتظار خود را از فلسفه تغییر دهید
- مسئولیت سخنان خود را بر عهده بگیرید
- دغدغه‌های اصلی فیلسوفان را بیابید
- کلاس فلسفه، کلاس بحث است
- در مورد مسائل، فکر کنید
- سخنان خود را در کمترین عبارات و به صورت گویا و صریح بیان کنید.
- به لوازم سخنان تان توجه داشته باشید
- خود را ملزم به استفاده از اصطلاحات فلسفی نکنید!
- به سرعت مبهوت نظرات جدید نشوید!
- مسائل را تحلیل کنید
- ارزش فیلسوفان را بدانیم
- معیار حقیقی، تنها عقل است
انتشارات نور سخن در سال ۱۳۹۵ کتابچه ای با عنوان «روش تدریس فلسفه دکتر دینانی» منتشر کرد. مطالب کتاب شامل عناوینی همچون «مؤلفه‌های اصلی روش تدریس فلسفه، اتکاء بر تقسیم حصر عقلی، جلوگیری از تغییر صورت سؤال، توجه به لوازم یک سخن، جلوگیری از پاسخ‌های تقلیدی و….» در بیست ویژگی بارز روش گفتگو، تدریس و کلاس داری دینانی دسته‌بندی شده‌است.
سمت‌ها و عنوان‌ها
- مدیر گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه علوم اسلامی رضوی ۱۳۷۵ تا ۱۳۷۹
- مدرس علوم حوزوی در حوزه علمیه قم تا سال ۱۳۴۵.
- اشتغال و استخدام در وزارت آموزش و پرورش به عنوان دبیر دبیرستانهای تهران سال ۱۳۵۱.
- استاد دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد تا ۱۳۶۱.
- عضو هیت علمی دانشگاه تهران سال ۱۳۶۲ و بازنشسته در سال ۱۳۸۷.
- استاد دانشگاه تربیت مدرس.
- استاد دانشگاه مذاهب اسلامی.
- استاد دانشگاه امام صادق
- استاد دانشگاه آزاد اسلامی تهران و کرج.
- عضو پیوسته فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران.
- عضو ثابت انجمن حکمت و فلسفه ایران.
- عضو مؤسس، هیئت امناء و مدیربخش فلسفه اسلامی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
- تقدیر شده در اولین دوره چهره‌های ماندگار با عنوان چهره برتر رشته فلسفه در سال۱۳۸۰.
- تقدیر شده در جایزه کتاب سال ۱۳۷۸ برای کتاب ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام.
- تقدیر شده در جایزه کتاب سال ۱۳۸۴ برای کتاب دفتر عقل و آیت عشق.
- تقدیر شده در جایزه کتاب سال ۱۳۸۵ برای کتاب درخشش ابن‌رشد در حکمت مشاء.
- تقدیر شده در جایزه کتاب سال ۱۳۸۷ برای کتاب نصیرالدین طوسی: فیلسوف گفتگو.
- عضو شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- صاحب بیش از چهل عنوان کتاب در حوزه فلسفه.
- نویسنده چندین مقاله برگزیده فلسفی.
دیدگاه‌ها دربارهٔ او
کتابهای خِرد و خِرد ورزی، سرشت و سرنوشت، گفتار حکیم، شعاع شمس و آینه‌های فیلسوف توسط استادان و نویسندگان فلسفی، دربارهٔ مقام علمی او به عنوان یک فیلسوف نوشته شده. «در صد و بیست و هفتمین شماره هفته‌نامه پنجره با آثار و گفتارهایی از احمد احمدی، رضا سلیمان حشمت، غلامرضا اعوانی، کریم فیضی، علی اوجبی، سعید انواری، حسن سید عرب، امیرمحمد اصواتی و اسماعیل منصوری لاریجانی به روش، منش و جایگاه فلسفی دینانی می‌پردازد».
دینانی، فیلسوفی است که آرای اش منحصر به خود اوست و از پس سال‌ها تحصیل حوزه و دانشگاه و تفکر و تعمق، شناخت و تسلط ویژه‌ای در فلسفه شرق و غرب دارد، اما از پنجره یک فیلسوف اسلامی به جهان نگاه می‌کند. او نوع چینش فلاسفه غرب و شرق را نه به جغرافیای زمین یا نوع دین می‌داند، بلکه آن‌ها را در نهایت به دو دسته اشاعره و معتزله تقسیم می‌کند. هرچند به عنوان یک فیلسوف اسلامی، آرای او بسیار متأثر از ابوعلی سینا، ملاصدرا و سهروردی است اما نظریات شخصی بسیاری به فلسفه اضافه نموده‌است. به اعتقاد علی اوجبی نویسنده خِرد و خِرد ورزی، انتشار کتاب‌هایی چون ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام و دفتر عقل و آیت عشق، مهم‌ترین آثار این فیلسوف ژرف‌اندیش است که او (دینانی) را از تمامی اندیشمندان معاصر ممتاز می‌سازد. او به فلسفه به مثابه موجود زنده واحد و نه اجزای جدای از هم و به منزله یک جریان سیال و پویا و نه رودهای مستقل و جدای از هم نگاه می‌کند. اما همکار و دوست قدیمی وی سید یحیی یثربی اخیراً در نقدی بر کتاب «درخشش ابن رشد در حکمت مشاء» بر آن است که دینانی کمتر از توان فلسفی خود بهره برده به نوعی روزمرگی دچار شده‌است.
آثار منتشره دربارهٔ اندیشه‌های دینانی
- آینه‌های فیلسوف، به کوشش عبدالله نصری و نشر سروش، چاپ سوم۱۳۸۹.
- سرشت و سرنوشت، به کوشش کریم فیضی و نشر اطلاعات، ۱۳۸۸.
- شعاع شمس، به کوشش کریم فیضی و نشر اطلاعات، ۱۳۸۹.
- گفتار حکیم، به کوشش محمدجعفر محمدزاده و نشر امرود، ۱۳۹۰.
- خرد و خردورزی، به کوشش علی اوجبی و نشر مؤسسه خانه کتاب، ۱۳۸۸.
- دُر سخن - هزار نکته قصار فلسفی و عرفانی از گفتار دینانی به کوشش امیر اسماعیلی، چاپ دوم، نور سخن ۱۳۹۴
- روش تدریس فلسفه بر اساس کلاسهای دینانی، پویان پروین اردبیلی، نشر نور سخن، ۱۳۹۶.
- کلمات طاهر، شرح مصطفی دینانی بر کلمات قصار و عرفانی باباطاهر عریان، همکاران تألیف: پویان پروین اردبیلی، امیر اسماعیلی و حسین کریم آبادی، نشر نور سخن، ۱۳۹۷.
- نصیرالدین طوسی:فیلسوف گفتگو، ناشر هرمس، ۱۳۹۱.
- نشریه پنجره، شماره۱۲۷، بهمن ماه۱۳۹۰، پاسداشت سال‌ها خردورزی استاد غلامحسین ابراهیمی دینانی.
رسانه‌ها
- مصاحبه: دینانی با اشخاص مختلفی مصاحبه کرده که بعضی به صورت مصاحبه در جراید و وب سایتهای خبری ارائه شده و بعضی دیگر به صورت کتاب درآمده.
- برنامه معرفت: یک برنامه تلویزیونی است که دینانی در آن به بیان اندیشه‌های فلسفی و عرفانی خود می‌پردازد. موضوع هر برنامه متغیر است و بیشتر حاوی مطالبی است که ریشه فلسفه اسلامی دارد و سعی شده‌است به زبان مردم نزدیک باشد. این برنامه از آبان سال ۱۳۸۷ تاکنون به صورت منظم جمعه‌ها از شبکه چهار سیما ساعت ۱۹ پخش می‌شود.
- مستند (سالک فکرت) ساخته صداوسیمای جمهوری اسلامی، روایت زندگی دینانی به روایت خودش است که در پاییز ۱۳۹۶ در اصفهان ، محله دینان، مدرسه نیماورد و موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران فیلمبرداری شده است.
آثار
دینانی تاکنون بیش از چهل کتاب و مجموعه نگاشته‌است و صدها مقاله. وی سه بار جایزه کتاب سال را به دست آورده‌است. آثار او بسیار است به طوری که تاکنون هیچ مرکزی تمامی آثار مکتوب و صوتی او را جمع‌آوری نکرده‌است. آثار صوتی و تصویری او مربوط به کلاسها، سخنرانی‌ها، مصاحبه‌ها، برنامه‌های تلویزیونی و فیلم‌های مستندی است که طی چهل سال گذشته صورت گرفته شده‌است.
کتابشناسی
برخی از کتابهای به چاپ رسیده غلامحسین دینانی عبارتند از:
- قواعد کلی فلسفی در فلسفهٔ اسلامی(در سه مجلد)، چاپ و نشر انجمن حکمت و فلسفه، تهران، ۱۳۵۷و مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۵.
- دفتر عقل و آیت عشق، سه جلد، انتشارات طرح نو، ۱۳۸۰.
- ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام، سه جلد، انتشارات طرح نو، ۱۳۷۶.
- وجود رابط و مستقل در فلسفه اسلامی، شرکت سهامی انتشار، ۱۳۶۲. و مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
- شعاع اندیشه و شهود در فلسفه سهروردی، انتشارات حکمت، ۱۳۶۴.
- اسماء و صفات حق، انتشارات اهل قلم، ۱۳۷۵و سازمان چاپ وانتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸۶.
- نیایش فیلسوف، دانشگاه رضوی آستان قدس، مشهد، ۱۳۷۷.
- شبهه آکل و ماکول، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (دبا). بازبینی‌شده در خرداد ۱۳۸۷.
- درخشش ابن رشد در حکمت مشاء، ناشر طرح نو، ۱۳۸۴.
- فیلسوفان یهودی و یک مسئله بزرگ، ناشر هرمس، ۱۳۸۹.
- هستی و مستی، حکیم عمر خیام نیشابوری، ناشر اطلاعات، ۱۳۹۰.
- فلسفه و ساحت سخن، ناشر هرمس، ۱۳۸۹.
- مقدمه‌ای بر شرح فصوص جندی، تصحیح جلال‌الدین آشتیانی.
- ع‍ق‍لان‍ی‍ت و م‍ع‍ن‍وی‍ت، مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
- دُر سخن (هزار نکته قصار فلسفی و عرفانی)، ناشر نور سخن ۱۳۹۴ سایت کتاب
- معمای زمان و حدوث جهان، مؤسسه حکمت و فلسفه ایران ۱۳۹۳
- سخن ابن سینا و بیان بهمنیار، مؤسسه حکمت و فلسفه ایران ۱۳۹۲
- خرد گفتگو (درسگفتارهای فلسفی)، ناشر هرمس ۱۳۹۳ خبر انتشارمقدمه کتاب
- از محسوس تا معقول، مؤسسه حکمت و فلسفه ایران ۱۳۹۴
- «من» و «جزمن»، مؤسسه حکمت و فلسفه ایران ۱۳۹۴
- معاد، انتشارات حکمت ایران ۱۳۹۱
- پرسش از هستی یا هستیِ پرسش، مؤسسه حکمت و فلسفه ایران ۱۳۹۵
- فراز و فرود فکر فلسفی، مؤسسه حکمت و فلسفه ایران ۱۳۹۵
- اختیار در ضرورت هستی
- اندیشیدن باور یا باور به یک اندیشه. نشر نور سخن ۱۳۹۷
- کلمات طاهر، شرح کلمات قصار باباطاهر عریان، نشر نور سخن ۱۳۹۷.
- شرح کلمات مکنونه ملا محسن فیض کاشانی. نشر نور سخن ۱۳۹۷
- شرح رسائل: «الزورا» و «تهلیلیه» علامه جلال الدین دوانی. نشر نور سخن ۱۳۹۸
- شرح المشاعر صدرالمتألهین شیرازی. نشر نور سخن. ۱۳۹۸
- عرفان شرقی، شرح رساله «مقصد اقصی» عزیز الدین نسفی، نشر نور سخن، ۱۳۹۹
- آفاق تفکر. نشر نور سخن. ۱۳۹۹
- گزینش فکر در فلسفه. نشر نور سخن. ۱۳۹۹
منابع
- ↑ «زندگینامه: غلامحسین ابراهیمی دینانی (۱۳۱۳-)». همشهری آنلاین. ۲۰۰۸-۰۱-۰۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۱-۰۳.
- ↑ دانشکده ادبیات و علوم انسانی، [۱] بایگانی‌شده در ۶ اکتبر ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine، استاد گروه فلسفه.
- ↑ ایسنا، [۲]، جایزه کتاب سال۱۳۸۵.
- ↑ کتاب معاصر، [۳] بایگانی‌شده در ۸ مارس ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine، فهرست برگزیدگان سیزدهمین دوره جایزه کتاب فصل / مهر۸۹.
- ↑ «روایت زندگی دکتر دینانی در مستند "فیلسوف از نمای نزدیک"». خبرآنلاین. ۲۰۱۰-۱۱-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۱-۰۳.
- ↑ «مثل عمار؛ مروری بر خاطرات حجت‌الاسلام والمسلمین ناطق نوری از مبارزات رهبر انقلاب». ایسنا. ۱۳ بهمن ۱۳۸۸.
- ↑ مردم سالاری، [۴] بایگانی‌شده در ۲۷ سپتامبر ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine، خاطرات دینانی.
- ↑ «زندگینامه: غلامحسین ابراهیمی دینانی (۱۳۱۳-)». همشهری آنلاین. ۲۰۰۸-۰۱-۰۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۱-۰۳.
- ↑ زندگینامه غلامحسین ابراهیمی دینانی بایگانی‌شده در ۱۷ دسامبر ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine وبگاه مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
- ↑ آپارات، [۵]، سلسله درس‌های معرفت به بیان استاد دینانی.
- ↑ زندگینامه غلامحسین ابراهیمی دینانی وبگاه مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
- ↑ «گروه آموزشی فلسفه و کلام اسلامی». دانشگاه علوم اسلامی رضوی. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۱-۰۳.
- ↑ «اعضای هیئت علمی بازنشسته». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ نوامبر ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۳ نوامبر ۲۰۲۱.
- ↑ «زندگینامه استاد دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی – علماوعرفا». دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۱-۰۳.
- ↑ تریبون، [۶]، پرونده‌ای دربارهٔ دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی در «پنجره».
- ↑ روزنامه ایران، [۷]، گفتگو با غلامحسین ابراهیمی دینانی: پست مدرنیسم دست خالی، جیغ بنفش.
- ↑ دینانی، ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام، اول.
- ↑ خردوخردورزی.[۸]
- ↑ خردوخردورزی، متن سخنان نویسنده.[۹]
- ↑ تریبون، [۱۰] بایگانی‌شده در ۱۹ دسامبر ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine، کدام در خشش؟ «وب سایت یثربی».
- ↑ تریبون، [۱۱]، پرونده‌ای دربارهٔ دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی در «پنجره».
- ↑ فلسفه و زندگی: گفتگو با استاد دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی.
- ↑ «مصاحبه با دکتر دینانی بایگانی». غلامحسین ابراهیمی دینانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۱-۰۵.
- ↑ آپارات، [۱۲]، سلسله درس‌های معرفت به بیان استاد دینانی.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ ژانویه ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۱ ژانویه ۲۰۱۶.
- ↑ «آثار مکتوب دکتر دینانی بایگانی». غلامحسین ابراهیمی دینانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۱-۰۵.
- ↑ «استاد غلامحسین دینانی کیست؟ /رابطه استاد با شاگردانش چگونه بوده و هست؟». پایگاه خبری جماران. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۱-۰۵.