علیرضا مشایخی
علیرضا مشایخی (زادهٔ ۱۰ فروردین ۱۳۱۸ در تهران) آهنگساز و موسیقی‌دان ایرانی است.
| علیرضا مشایخی | |
|---|---|
علیرضا مشایخی در سی‌امین دورهٔ جشنواره موسیقی فجر، ۳۰ بهمن ۱۳۹۳ | |
| اطلاعات پس‌زمینه | |
| نام شناسنامه‌ای | علیرضا مشایخی |
| زاده | ۱۰ فروردین ۱۳۱۸ (۸۳ سال) تهران |
| ژانر | موسیقی مدرن موسیقی کلاسیک موسیقی سمفونیک ایرانی |
| ساز(ها) | پیانو ویلن |
| سال‌های فعالیت | دههٔ ۱۳۴۰ خورشیدی تاکنون |
| اعضا | هیئت علمی گروه موسیقی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران |
| سازهای اصلی | |
| پیانو | |
| دانشگاه | آکادمی موسیقی وین |
| استاد(ها) | هانس یلینک کارل شیسکه گوتفرید میشائیل کونیگ |
| بنیانگذار | ارکستر موسیقی نو |
برخی او را پایه‌گذار موسیقی مدرن در ایران و از نخستین آهنگسازان مدرن ایرانی می‌دانند. او در وین و اوترخت هلند به تحصیل پرداخت و با حوزه‌های موسیقی معاصر و سبک‌های نوین آشنا شد.
نخستین استادان او در ایران لطف‌الله مفخم پایان (موسیقی ایرانی)، حسین ناصحی (آهنگسازی) و افلیا کمباجیان (پیانو) بودند. سپس در وین نزد اساتید آهنگسازی به نام‌های هانس یلینک (برجسته‌ترین نظریه‌پرداز مکتب وین و شاگرد شونبرگ) و کارل شیسکه به ادامه تحصیل پرداخت. او پس از به پایان رساندن دورهٔ آهنگسازی در آکادمی موسیقی وین، برای ادامه تحصیل و پژوهش در زمینه موسیقی الکترونیک به اوترخت در هلند رفت و در آنجا در کلاس‌های گوتفرید میشائیل کونیگ از پایه‌گذاران انستیتو زونولوگی هلند شرکت جست. او در مدت پانزده سال اقامتش در هلند اقدام به فعالیت‌های گسترده آهنگسازی و پژوهشی نمود و در آنجا بود که اساس موسیقی چندفرهنگی (یکی از شیوه‌های نگرش او به موسیقی ایرانی) را پی‌ریزی کرد.
علیرضا مشایخی نخستین آهنگسازی است که به شکل گسترده‌ای، پیام‌آور نوگرایی در موسیقی ایران است، و احتمالاً اول کسی بوده که موسیقی ایرانی به سبک الکترونیک ساخته‌است. آثار وی بیش از چهل سال است که در داخل و خارج از ایران اجرا می‌شوند.
زندگی هنری
علیرضا مشایخی در ۱۰ فروردین ۱۳۱۸ در تهران به‌دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در مدرسهٔ علمیهٔ تهران به‌پایان رساند. علاقهٔ او به موسیقی در نوجوانی پدید آمد. نخستین استادان موسیقی او در ایران، لطف‌الله مفخم پایان (موسیقی ایرانی)، حسین ناصحی (آهنگسازی)، و افلیا کمباجیان (پیانو) بودند.
مشایخی پس از به‌پایان رساندن تحصیلات متوسطه به وین رفت و در آکادمی موسیقی و هنرهای نمایشی وین به تحصیل پرداخت. استادان او در زمان اقامت در وین، هانس یلینگ (برجسته‌ترین نظریه‌پرداز مکتب وین و شاگرد شونبرگ) و کارل شیسکه بودند. آشنایی مشایخی با شیسکه موجب شد که او به پژوهش‌های گسترده‌ای در زمینهٔ موسیقی معاصر بپردازد. مشایخی پس از به‌پایان رساندن دورهٔ آهنگسازی در آکادمی موسیقی وین، برای ادامهٔ تحصیل و پژوهش در زمینهٔ موسیقی الکترونیک به دانشگاه اوترخت هلند رفت و در کلاس‌های گوتفرید میشائیل کونیگ که از پایه‌گذاران انستیتو زونولوگی هلند بود شرکت کرد. مشایخی پس از پایان تحصیلات به‌عنوان آهنگساز در اوترخت با ارکسترهای اروپایی به همکاری پرداخت. موسیقی او به‌عنوان یکی از پیشتازان موسیقی معاصر زمانی در ایران مطرح گردید که در دههٔ ۱۳۵۰ خورشیدی سوئیتی را به‌نام نیما یوشیج به درخواست فرهاد مشکات، رهبر ارکستر سمفونیک تهران تصنیف کرد که اجرای آن با استقبال روبرو شد. مشایخی در سال‌های پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، با همکاری افلیا کمباجیان، گروه موسیقی «قرن بیستم» را تأسیس کرد که محلی برای معرفی استعدادهای جوان بود. این گروه اجراهای موفقی را در ایران ارائه کرد.
اقامت مشایخی در هلند پانزده سال به‌طول انجامید که با فعالیت‌های گستردهٔ آهنگسازی و پژوهشی همراه بود. او در این مدت اساس موسیقی چند فرهنگی را که یکی از شیوه‌های نگرش وی به موسیقی ایرانی بود، پی‌ریزی کرد. مشایخی در اواخر دههٔ ۱۳۵۰ خورشیدی به آمریکا رفت و علاوه بر تکمیل داشته‌های خود در زمینهٔ موسیقی مدرن و معاصر، به‌عنوان آهنگساز به فعالیت پرداخت و آثاری را در آن زمینه خلق کرد.
علیرضا مشایخی در دههٔ ۱۳۷۰ خورشیدی به ایران بازگشت. در آن زمان از اعضای گروه موسیقی قدیمی وی تنها فریماه قوام‌صدری (نوازندهٔ پیانو) در تهران زندگی می‌کردند. مشایخی پس از ملاقات با قوام‌صدری تصمیم گرفت که گروه موسیقی را احیا کند.
«گروه موسیقی تهران» در سال ۱۳۷۲ توسط علیرضا مشایخی و فریماه قوام‌صدری تأسیس شد. پس از آن در سال ۱۳۷۴ «ارکستر موسیقی نو» توسط او تأسیس گشت که نو اندیشی اساس کار آن بود. در این ارکستر از سازهای ایرانی مانند تار و کمانچه نیز استفاده شده‌است. تاکنون کنسرت‌های این گروه با استقبال فراوانی روبرو شده‌است.
مشایخی استاد دانشگاه تهران و عضو هیئت علمی گروه موسیقی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران است. او در خارج از دانشگاه نیز به تدریس موسیقی می‌پردازد و تاکنون هنرجویان بسیاری را تربیت کرده‌است.
او در سی و دومین جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر در بخش «آهنگسازی موسیقی کلاسیک» برای آهنگسازی آلبوم موسیقی «گرند کنسرتینو» ، «جایزه باربد» را کسب نمود. وی همچنین در اسفند ۱۳۹۹، برای آهنگسازی آلبوم موسیقی مدال ۲۰۱۵، نامزد دریافت جایزهٔ باربد از سی و ششمین جشنواره موسیقی فجر شد.
زندگی شخصی
همسر مشایخی، الیزابت هولت هاوس، یک نقاش آلمانی است.
سبک
با بررسی آثار مشایخی و همین‌طور مصاحبه‌های او، سه اصطلاح «تمرکز گسترده»، «موسیقی نسبی»، و «فرا ایکس» در زمینهٔ سبک‌شناسی او جلب توجه می‌کنند.
فرا ایکس یک عنوان نمادین است که مانند چتری آثار مشایخی را دربر گرفته‌است. X اشاره‌ای است به مجهول‌های فکری که انگیزهٔ اندیشیدن و بیان هنری هستند. از دیدگاه مشایخی تا آغاز سدهٔ بیستم میلادی، آهنگسازی نوعی جستجو برای تعریف یک «مجهول» بوده‌است. تنوع این مجهول‌ها است که راه را برای تفکر فرا ایکس هموار می‌سازد. اگر آهنگساز بتواند این تنوع را در «اثری واحد» بیان کند به‌طور نمادین از X عبور کرده‌است که مشایخی آن را فرا ایکس می‌نامد. با الهام از دیدگاه‌های هنری مشایخی می‌توان گفت در فرا ایکس ابزاری برای متحد ساختن تفکرهای گوناگون سبک‌شناسی جستجو می‌شود. مشایخی در فرا ایکس به دنبال منطقی است که به کمک آن همهٔ بعدهای موسیقی را چه از نظر فنی و چه از نظر هویت فرهنگی شرح دهد. ریشهٔ پیدایش چنین تفکری، تعلیم و تربیت چند فرهنگی او از یک سو و گرایش به فلسفه از سوی دیگر، دانسته می‌شود.
حاشیه ها
علیرضا مشایخی در مصاحبه‌های متعددی از آهنگسازان ایرانی انتقاد و آنها را به تولید آثار سطح پایین متهم کرده است؛ در سال ۱۳۸۶، مصاحبه مشایخی با روزنامه اعتماد و تکرار این انتقادات منجر به حاشیه هایی شد که در مقاله انتقادی سجاد پورقناد بازتاب یافت.
آثار
آلبوم‌ها
- زاگرس
- جشن
- سمفونی ایرانی
- شهرزاد
- موسیقی برای پیانو
- سمفونی تهران
- آثار سمفونیک
- بوف کور (و سمفونی شماره ۳)
- ارکستر موسیقی نو
- اصوات خوشحال الکترونیک
- سمفونی شماره ۷
- آنتولوژی موسیقی الکترونیک
- اینتگرال
- موسیقی الکترونیک ایرانی
کتاب‌ها
- موسیقی برای پیانو (۱۳۷۵)
- نت‌خوانی [سلفژ] (۱۳۷۷)
- کنترپوان مدال: نگاهی به برداشت یپسن از شیوه پالسترینا (۱۳۸۳)
- آهنگسازی به شیوهٔ باخ [کنترپوان تنال] (۱۳۸۶)
- آهنگسازی به شیوهٔ کلاسیک [هارمونی] (۱۳۸۷)
- همهٔ آن سال‌های بی‌خاطره (۱۳۸۷)
یادداشت‌ها
پانویس
منابع
- فریدنژاد، شروین (۱۳۸۴). آلبوم «اصوات خوشحال الکترونیک» علیرضا مشایخی. تهران: مرکز موسیقی حوزهٔ هنری.
- حسینی، سهراب (۱۳۸۹). «گفتگوی سهراب حسینی با علیرضا مشایخی». مقام موسیقایی. مرکر موسیقی حوزهٔ هنری و سورهٔ مهر (۱): ۱۱۵–۱۲۷.
- گل‌صباحی، گلناز (۱۳۸۲). به طرف شرق: سبک‌شناسی، مجموعه آثار و عقاید علیرضا مشایخی. تهران: تلخون. شابک ۴۶۹-۹۴۲۹۶-۳-۸.
- وبگاه هنر و موسیقی
- همشهری آنلاین
- خبرگزاری صبا
- نشر هرمس
- خبرگزاری مهر
- «فهرست کتاب‌های علیرضا مشایخی». خانه کتاب. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ فوریه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۰ فوریه ۲۰۱۵.
- «فهرست آلبوم‌های علیرضا مشایخی». وبگاه علیرضا مشایخی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ ژوئیه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۰ فوریه ۲۰۱۵.
- Nettl, Bruno (1987). The Radif of Persian Classical Music: Studies of Structure and Cultural Context in the Classical Music of Iran. Pearson.
پیوند به بیرون
- ↑ «علیرضا مشایخی:موسیقی ما هزار سال خواب بوده‌است». ویستا. ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸.
- ↑ «نگاهی به زندگی پایه‌گذار موسیقی مدرن در ایران». خبرگزاری جمهوری اسلامی. ۹ فروردین ۱۳۹۳.
- ↑ فریدنژاد، آلبوم «اصوات خوشحال الکترونیک» علیرضا مشایخی، ۱۸.
- ↑ «زندگی‌نامه: علیرضا مشایخی». همشهری آنلاین. ۱۰ فروردین ۱۳۹۳. دریافت‌شده در ۲۰ اکتبر ۲۰۱۵.
- ↑ «زندگی‌نامهٔ علیرضا مشایخی». سورهٔ مهر. دریافت‌شده در ۲۰ اکتبر ۲۰۱۵.
- ↑ فریدنژاد، آلبوم «اصوات خوشحال الکترونیک» علیرضا مشایخی، ۱۸.
- ↑ سید علیرضا میر علی نقی. «این نوگرای نستوه». سورهٔ مهر. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ ژوئن ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰ اکتبر ۲۰۱۵.
- ↑ فریدنژاد، آلبوم «اصوات خوشحال الکترونیک» علیرضا مشایخی، ۱۸.
- ↑ سینا صدقی (۱۳ اسفند ۱۳۹۶). ««ارکستر موسیقی نو» پیشنهادی برای تحرک در آهنگسازی ایران». روزنامه ایران / شماره: ۶۷۳۲.
- ↑ فریدنژاد، آلبوم «اصوات خوشحال الکترونیک» علیرضا مشایخی، ۲۰.
- ↑ «برندگان جایزه «باربد» موسیقی فجر معرفی شدند». خبرگزاری مهر. ۱ بهمن ۱۳۹۵.
- ↑ «برگزیدگان جایزه «باربد» در سی‌وششمین «موسیقی فجر» معرفی شدند». خبرگزاری مهر. ۴ اسفند ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۲-۲۲.
- ↑ حسینی، گفتگوی سهراب حسینی با علیرضا مشایخی، ۱۱۷–۱۱۹.
- ↑ گل‌صباحی، به طرف شرق: سبک‌شناسی، مجموعه آثار و عقاید علیرضا مشایخی، ۷.
- ↑ گل‌صباحی، به طرف شرق: سبک‌شناسی، مجموعه آثار و عقاید علیرضا مشایخی، ۲۷.
- ↑ گل‌صباحی، به طرف شرق: سبک‌شناسی، مجموعه آثار و عقاید علیرضا مشایخی، ۲۸.
- ↑ گل‌صباحی، به طرف شرق: سبک‌شناسی، مجموعه آثار و عقاید علیرضا مشایخی، ۱۶.
- ↑ گلی صبا. «علیرضا مشایخی، آهنگساز معاصر و سبک‌شناسی او». شورای فرهنگی بریتانیا. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۰ نوامبر ۲۰۱۵.
- ↑ «نگاهی به سمفونی ایرانی علیرضا مشایخی و ادعاهایش». گفتگوی هارمونیک. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۵ اکتبر ۲۰۱۸.