سیرجان

کهن‌ترین سند تاریخی دربارهٔ سیرجان این نوشتهٔ ابن اثیر است: «گشتاسب یکی از پادشاهان کهن ایران بود و دین سلیمان را داشت، دین زرتشت را پذیرفت و در کوهستانی که تنبور نام داشت جای گرفت و در حالت تقیه به عبادت مشغول شد». به باور استاد باستانی پاریزی، کوه تنبور همان است که در خاور سیرجان و حدود منطقه قهستان قرار گرفته و به همین نام مشهور است.

دربارهٔ ریشه نام گذاری سیرجان نظرهای گوناگونی گفته شده‌است، ولی پژوهشگران بیشتر بر این باورند که در زمان ساسانیان به دلیل وجود قناتهای بسیار زیاد در این منطقه، آن را سیرگان یا سیرکان یعنی سیرآب از قنات یا پر از قنات نامیده‌اند. عده‌ای نیز کلمه گان یا کان را که به معنی معدن است به علت وجود معادن گوناگون در این منطقه دانسته‌اند. در استیلای عرب نام سیرگان معرب شده و به سیرجان تغییر یافت.

بنای سیرجان را به بهمن پادشاه اشکانی نسبت می‌دهند. ژان گوره در کتاب خواجهٔ تاجدار، شرحی بر سیرجان می‌نویسد و نشان می‌دهد که سیرجان قبل از اشکانیان نیز آباد بوده و توضیح می‌دهد: «سیرجان قدیم، به قول مورخان قدیم، از جمله سیسرون و کتزیاس که در دورهٔ هخامنشیان می‌زیسته‌اند، دارای ده محله بوده و در هر یک از محلات آن شهر، یک دسته از مردم زندگی می‌کرده‌اند». اما قدمت این شهر را به قبل از اشکانیان نیز نسبت داده‌اند. آن گونه که در کتاب تاریخ کرمان نوشته شده‌است: «اسکندر در بازگشت از هندوستان از روی قلعهٔ سنگ که محل قدیم شهر سیرجان است، عبور کرده و از طریق بوانات به پاسارگاد رفته‌است.»

مقدسی در قرن چهارم هجری قمری، سیرجان را یکی از چهار ولایت کرمان ذکر می‌کند. شهر قدیم سیرجان در محل قلعهٔ سنگ (در فاصله ۹ کیلومتری شهر فعلی سیرجان قرار دارد) و تا سال ۷۹۶ هجری قمری آباد بوده‌است و در آن تاریخ به وسیله «ایدکو» سردار تیمور، که دو سال شهر را در محاصره داشت نابود می‌گردد. ساکنان باقی‌مانده آن به محلی در همان نزدیکی به نام باغ بمید منتقل می‌شوند و شهر جدید در آن موقعیت به‌وجود می‌آید. اما باز در هجوم محمود افغان به کرمان، سیرجان هم مورد حمله و غارت قرار می‌گیرد. سال‌ها بعد در حدود سال ۱۲۰۰ هجری قمری، میرزا سعید کلانتر در جنوب باغ بمید دهی را آباد نمود که سعیدآباد نامیده شد، و این سعید آباد، همین شهر فعلی سیرجان و در واقع سومین موقعیت این شهر است.

اقلیم سیرجان نیمه‌بیابانی است. رطوبت متوسط آن ۳۶٪ و میانگین بارندگی سالانه ۱۶۰ میلی‌متر است.این شهر تابستان‌های نسبتاً گرم با شب‌های تابستانی معمولا خنک و زمستان‌های سردی دارد. یکی از مرتفع‌ترین دشت‌های داخلی ایران به نام دشت ابراهیم‌آباد در جنوب‌شرقی سیرجان قرار گرفته و حداقل ۱٬۷۱۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد. کویر نمک سیرجان در فاصلهٔ ۳۰ کیلومتری غرب شهر سیرجان واقع در استان کرمان می‌باشد. طول این کویر در حدود ۵۰ کیلومتر و عرض آن در قسمت میانی برابر با ۲۰ کیلومتر می‌باشد که هر چه در جهت شمال یا جنوب آن حرکت کنید از عرض آن کاسته می‌شود. موقعیت ژئولوژیک زمین‌شناسی سیرجان در کشور بی‌نظیر است. در شرق و شمال شرق این شهر کوه‌های بلند و مناطق سردسیر پاریز، چهارگنبد و قهستان وجود دارد.

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت شهر سیرجان ۱۹۹٬۷۰۴ نفر (۵۸٬۷۵۶ خانوار) بوده‌است. جمعیت سیرجان با احتساب شهر نجف شهر که در نزدیکی شهر سیرجان قرار دارد، به بیش از ۲۲۰٬۰۰۰ نفر می‌رسد.

این شهر به دلیل قدمتی که دارد، مجموعه و موزه‌ای است از ادوار مختلف تاریخ ایران که هنوز در بناهای این شهر انعکاس دارد. معماری سیرجان صاحب یکی از بی‌نظیرترین نوع بادگیرهای ایرانی به نام بادگیر چپقی است.

• کاروانسرا سعادت آباد قهستان عکس از وحید دهیادگاری
  امام زاده احمد (ع)
• امامزاده علی (ع)
• بادگیر چپقی
• بازار سیرجان این بازار از بناهای دوره قاجاریه است.
• یخدان‌های دوقلو
• خانهٔ حاج رشید
• یخدان حاج رشید
• خانه علی‌اکبر شوکت سعیدی
• باغ سنگی
• آرامگاه میر زبیر
• قلعه سنگ سیرجان
• بنای شاه فیروز

• کاروانسراها
• خانه خلعتی (صدرزاده)
• عمارت سعیدنیا
• باغ سنگی
• خانه ناظم
• عمارت صدرزاده
• کاروانسرای هماشهر
• روستای تاریخی کران
• قنوات هماشهر
• بنای میرزبیر هماشهر

• برج های قدیمی( محمودابادسید)
• امام زاده سید محمد(جاده سیرجان شهربابک نرسیده به زید اباد)
• مسجد قدیمی جامع سیرجان(پشت بازار)

موزه‌ها

• موزه تاریخ و مردم‌شناسی سیرجان
• موزه سنگ‌های تزئینی در محل بنای بادگیر چپقی
• موزه دیرینه‌شناسی
• موزه دستبافته‌های عشایری سیرجان
• کوره آجر پزی سنتی حجت آباد

• منطقهٔ زیبا و خوش آب و هوای پاریز
• منطقهٔ حفاظت‌شدهٔ سیاه‌کوه
• سرو کهنسال امامزاده احمد
• طبیعت زیبای بلورد
• کفه نمک واقع در خیرآباد
• صخره باستانی بی‌بی‌دن دارستان
• منطقه کوهستانی و خوش آب و هوای چهارگنبد
• منطقه کوهستانی و خوش آب و هوای گدارخانه سرخ
• باغ‌های پسته
• منطقه ی خوش آب و هوای قهستان سیرجان
• یخدان‌های قدیمی باغ بمید
• سد تنگوئیه (در فاصله ۲۵ کیلومتری جاده سیرجان-کرمان)
• بزرگترین دریایچه مصنوعی (در حال ساخت در جاده سیرجان به شیراز نرسیده به گل گهر)
• منطقه خوش اب و هوای بیدخواب و باغ خشک
• منطقه خوش اب و هوای ده جرسی (۳۵ کیلومتری جاده سیرجان و کرمان)

شهر و منطقه سیرجان در دشت نسبتا پستی واقع شده‌اند که منتهی‌الیه جنوب خاوری فرورفتگی شرق زاگرس به‌شمار می‌آید. این فرورفتگی خشک و بایر و طویل، از سیرجان به سمت شمال باختری تا اصفهان ادامه می‌یابد.

در شهرستان سیرجان کوه‌های زیادی پیرامون این دشت واقع شده‌اند که عبارتند از: کوه دالخونی، کوه لاشکار یا دکل، کوه قوچی، کوه سیاهکوه، کوه خواجویی، کوه چشمه قافل، کوه پوته ای، کوه مقولی، کوه سیاهکوه خیرآباد، کوه باغچوبی، کوه منسار، کوه کلاهی، کوه زرد، کوه خرسی، کوه خاکستری، کوه دره گرا، کوه مگسی، کوه ریزآب، کوه یال خری، کوه کمربست، کوه پوته‌ای، کوه شاه خیرالله، کوه هیزم بریز، کوه قله ماری، کوه تنبور، کوه یال سبز، کوه چاه طلا، کوه لانه زنبوری، کوه کویز، کوه چاه پت، کوه چک آب، کوه باغ حسن، کوه تونل، کوه پنج، کوه میان کوه زیارت، کوه کهکمی، کوه نوکن، کوه خدا نزدیک، کوه چاهزار، کوه قدارکوه، کوه چاه میل، کوه بیدسگلی.

سیرجان، شهر جهانی گلیم

• گلیم شیریکی پیچ: این نوع گلیم در میراث جهانی یونسکو ثبت شده و سیرجان به عنوان شهر جهانی گلیم معرفی شده‌است. به ندرت می‌توان در میان گلیم‌های شیریکی‌پیچ، دو نقش همانند یافت؛ چون نقوش، ترکیب‌بندی و رنگ‌ها بیانگر اندیشه و احساس بافنده‌اند و شادی و اندوه او در سردی و گرمی رنگ تبلور می‌یابد و نشانه‌های ذهنی یا تقلیدی را در شکل‌دادن نقوش از محیط و طبیعت و از باورها، عقاید، عادات، سنت‌ها الهام می‌گیرد.
• پته دوزی
• قالی

• هتل پنج ستاره پارس زیگورات سیرجان(★★★★★)(درحال احداث)
• هتل عطر سیب(★★★)
• هتل سروش(★★)
• هتل فدک(★★)
• هتل کهکشان(★★)
• هتل سیرجان
• هتل قائم
• هتل آکراس
• مهمانسرای جهانگردی سیرجان

بازارهای سیرجان شامل قدیمی‌ترین به نام بازار کاروانسرای آقا ابراهیم و بازار قدیم و بازارنو می‌باشد و شامل یک بازار سنتی قهوه قوتو معروف به بازار علافی و تعدادی بازار نوساز است.

• بازار تاریخی سیرجان بازار و کاروانسرای آقا ابراهیم و بازارهای قدیم و نو
• بازار مهیاشهر از بازار روزهای جدید
• مجتمع تجاری مهر
• جمعه بازار
• هایپر استار
• مرکز خرید کوثر

• مرکز خرید کندو(پاساژ کندو)
• مرکز خرید ولی عصر(نبش خیابان انقلاب )
• پاساژ علی ابن ابی طالب

• مسقطی، پسته، قوتو (قاووت)
• شیرینی‌های خانگی از جمله باقلوا، کماچ سهن، کلمپه و دیگر شیرینی‌های سنتی
• گلیم شیرکی پیچ و پته
• بادام، انار، قیصی و زردآلو و انواع میوه‌جات

کتابخانه‌ها

شهر سیرجان دارای ۱۲ کتابخانه عمومی رسمی زیرنظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.

سینما

• سینما قدس

اتوبوسرانی

اتوبوسرانی سیرجان ۷۸ دستگاه اتوبوس در اختیار دارد. که در مسیرهای گوناگونی در این شهر تردد می کنند و به جابجایی شهروندان سیرجانی می پردازند.

تاکسیرانی

فرودگاه

فرودگاه سیرجان: فرودگاه سیرجان فرودگاهی در کشور ایران با کد یاتا SYJ و ایکائو OIKY است که در شهر سیرجان قرار دارد. در سال ۲۰۱۶ میلادی ۴۲۸ نشست و برخاست هواپیما در این فرودگاه انجام شد و ۳۲٬۵۱۲ کیلوگرم بار و ۲۱۲٬۳۱۸ نفر مسافر از طریق آن جابجا شدند.

راه‌آهن

قطار بندرعباس به تهران از سیرجان می‌گذرد و این شهر دارای ایستگاه راه‌آهن است. همچنین قطار بندرعباس به مشهد از این شهر عبور می‌کند که امکان مسافرت به شهرهای تهران و مشهد از طریق راه‌آهن برای شهروندان این شهر فراهم است. عملیات احداث راه‌آهن سیرجان به کرمان نیز آغاز شده‌است.

پایانه مسافربری بعثت شهر سیرجان که در ابتدای جاده سیرجان به بندرعباس قرار دارد.

تقاطع‌های غیرهمسطح

• پل روگذر دفاع مقدس
• زیرگذر شیخ فضل‌الله نوری
• پل حجت آباد (شهید فتحی)
• پل شهدای غواص

بلوارها و میدان‌های مهم

سرانه فضای سبز شهری سیرجان نسبتاً بالا است. این فضای سبز به گونه‌ای است که بیشتر از میانگین سرانه فضای سبز کشور است و می‌توان شهر سیرجان را یک شهر سبز توصیف کرد. سرانه فضای سبز شهری سیرجان تا سال ۹۶ بیش از ۲۰ متر مربع بوده‌است.

پارک‌ها و بوستان‌ها

شهر سیرجان پارک‌ها و بوستان‌های متعدد دارد که از آن جمله می‌توان به این بوستان‌ها اشاره کرد:

اینترنت وایرلس رایگان پارک‌ها

دربرخی پارک‌های شهر سیرجان اینترنت وایرلس (بی‌سیم) رایگان به‌عنوان یکی از امکانات ارتباطی در دسترس شهروندان سیرجانی است.

منطقهٔ ویژهٔ اقتصادی سیرجان

منطقهٔ ویژهٔ اقتصادی سیرجان، که الگوی توسعهٔ مناطق ویژهٔ اقتصادی در سراسر ایران محسوب می‌شود، نخستین منطقهٔ ویژهٔ چندمنظوره در ایران است که با مجوز فعالیت‌های همه‌جانبه اقتصادی در بخش‌های صنعت، تجارت و خدمات به سرمایه‌گذاران فعال خدمات ارائه می‌دهد. منطقهٔ ویژهٔ اقتصادی سیرجان، در بهمن ماه سال ۱۳۷۰ بر مبنای تبصرهٔ ۲۰ قانون برنامهٔ اول توسعهٔ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران تأسیس و از شهریورماه سال ۱۳۷۲ تأسیسات گمرکی، انبارهای نگهداری کالا و فاز اول تأسیسات زیربنایی به بهره‌برداری رسیده‌است. منطقهٔ ویژهٔ اقتصادی سیرجان، تمامی امکانات و تسهیلات لازم برای تولید و تجارت بین‌المللی را یکجا و به صورت قابل دسترسی فراهم آورده و شرایط و موقعیت آن برای سرمایه‌گذاری‌های صنعتی، تولیدی، تجاری و خدمات پشتیبانی منحصربه‌فرد است. تاکنون بالغ بر ۴۰ واحد تولیدی با سرمایه‌گذاری بالغ بر ۲۰۰۰ میلیارد ریال در منطقه ویژه اقتصادی سیرجان به بهره‌برداری رسیده و فضای انباری سرپوشیده بالغ بر ۲۰۰۰۰۰ مترمربع برای نگهداشت کالا در اختیار تجار و بازرگانان محترم داخلی و خارجی قرار می‌گیرد.

حوزه‌های علمیه

• حوزه علمیه خواهران نرجسیه
• حوزه علمیه مفیدیه

دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی

• دانشگاه صنعتی سیرجان
• دانشگاه آزاد اسلامی واحد سیرجان
• دانشگاه پیام نور سیرجان
• دانشکده علوم پزشکی سیرجان
• دانشکده فنی و حرفه‌ای پسران سیرجان (شهید کرانی)
• دانشکده فنی و حرفه‌ای دختران سیرجان (کوثر)
• مرکز آموزش علمی کاربردی نوبنیاد سیرجان

• بیمارستان دکتر غرضی سیرجان
• بیمارستان تخصصی و فوق تخصصی امام رضا (ع)
• بیمارستان ولایت (نیروی دریایی ارتش)
• بیمارستان فوق تخصصی گل گهر (درحال احداث واقع در منطقه ویژه اقتصادی سیرجان)
• درمانگاه شفا
• درمانگاه سیب
• درمانگاه سلامت
• درمانگاه رویان
• درمانگاه امام رضا
• درمانگاه آراد
• درمانگاه حضرت زینب
• درمانگاه فرهنگیان
• درمانگاه هلال احمر
• درمانگاه احمدی روشن(شهرک سمنگان)
• درمانگاه شهید زندی نیا

تا سال ۱۴۰۰ خورشیدی، هفده باشگاه ورزشی سیرجان در لیگ های برتر رشته های گوناگون ورزشی ایران فعالیت کرده اند. هم‌اکنون باشگاه فرهنگی ورزشی گل‌گهر با پوشش قریب به ۲۰۰۰ ورزشکار و با استفاده از ۶۰ نفر کادر فنی در غالب ۳۸ تیم ورزشی سعی در ارتقاء سطح کمی وکیفی ورزش شهرستان سیرجان و استان کرمان دارد. حضور حرفه‌ای در رشته‌های فوتبال و والیبال و همچنین حمایت از ورزش همگانی شهرستان و کارگری در سطح شرکت معدنی و صنعتی گل گهر، باعث ایجاد انگیزه، تحرک و پویایی بین نسل جوان شهر شده‌است و سلامتی و شادابی را نیز به فضای کارگری شرکت هدیه کرده‌است. حضور تیم‌های ورزشی باشگاه فرهنگی ورزشی گل‌گهر در لیگ‌های کشوری تبعات مثبت فراوانی را برای ورزش و اقتصاد شهر سیرجان به همراه دارد و علاوه بر ایجاد اشتغال مستقیم، به صورت غیرمستقیم نیز باعث ایجاد اشتغال گردیده‌است. هم چنین حضور تیم‌های مختلف ورزشی در سیرجان باعث رونق هتل‌ها، رستوران‌ها، فروشگاه‌ها و گسترش صنعت توریسم داخلی نیز شده‌است.

• استادیوم امام علی سیرجان
• استادیوم تختی
• استادیوم و مجموعه ورزشی شهید سلیمانی (اختصاصی گل گهر)
• استادیوم و مجموعه ورزشی شماره ۲ گل گهر
• استادیوم و مجموعهورزشی امام رضا (شهرک سمنگان)
• استادیوم و مجموعه ورزشی القدیر(حجت اباد)

مجموعه ورزشی گل گهرسیرجان شامل استادیوم و سایر امکانات ورزشی است که در شهر سیرجان واقع شده‌است. از امکانات آن می‌توان به استادیوم فوتبال، استخر سرپوشیده، سالن چندمنظوره سرپوشیده، کورت اسکواش، سالن کشتی و سالن ژیمناستیک اشاره کرد.

سیرجان از شهرهای ورزشکار پرور است و در تربیت جوانان ورزشکار درصدر هست. تیم‌ها و باشگاه‌های گوناگونی از این شهر در لیگ‌های کشور حضور دارند.

• باشگاه فوتبال گل‌گهر سیرجان در لیگ برتر فوتبال ایران حضور دارد.
• تیم فوتبال شهرداری سیرجان (بانوان) در لیگ برتر فوتبال بانوان کشور حضور دارد که قهرمان لیگ برتر فوتبال بانوان در سال ۹۹ شد.
• باشگاه والیبال فولاد سیرجان ایرانیان در لیگ برتر والیبال کشور حضور دارد و عنوان قهرمانی لیگ برتر در سال ۹۹ و جام باشگاه های آسیا را بدست آورده است. همچنین تیم والیبال گل گهرسیرجان نیز در لیگ دسته اول والیبال ایران حضور دارد.
• باشگاه بسکتبال نظم آوران سیرجان که در لیگ برتر بسکتبال ایران حضور دارد و به 'مقام سوم لیگ برتر بسکتبال ایران' دست یافت.
• باشگاه فوتبال آرمان گهر سیرجان که در لیگ دسته اول فوتبال ایران حضور دارد
• باشگاه فوتسال گهرزمین سیرجان که در لیگ دسته اول فوتسال کشور حضور دارد و با قهرمانی در لیگ دسته اول به لیگ برتر فوتسال ایران صعود کرد.
• هیئت کشتی سیرجان در لیگ برتر کشتی حضور داشته و درسال ۹۸ مقام سوم ایران را کسب نمود.
• تیم هیئت شطرنج سیرجان که به لیگ برتر کشور صعود کرده‌است.
• تیم وزنه‌برداری گهرزمین سیرجان که در سال ۹۹ قهرمان لیگ برتر وزنه‌برداری ایران شد.

از نشریات محلی سیرجان می‌توان به هفته‌نامه‌های پاسارگاد، سخن تازه، نگارستان، صبح سیرجان، نگین و پایگاه‌های خبری سیرنا اشاره کرد.

• فرمانداری ویژه سیرجان
• رسانه سیرجان آنلاین
• شهرداری سیرجان
• پایگاه خبری سیرنا
• نیازمندیهای آنلاین شهر سیرجان