سید علی صالحی

آغاز زندگی

سیدعلی صالحی در ۱ فروردین ۱۳۳۴ در روستای مَرغاب از توابع ایذه بختیاری در استان خوزستان در خانواده‌ای کشاورز به دنیا آمد. پدر او کشاورز، شاعر و شاهنامه خوان بود؛ و در سال ۱۳۴۰ به دلیل شیوع حصبه در مرغاب همراه با خانواده به مسجد سلیمان اقامت کرده و در سال ۱۳۴۷ در همان شهر وارد دبیرستان شد. در سال ۱۳۵۳ به دلایل تنبیه و تهدید از سوی مدرسه و مقامات ترک تحصیل کرد و یک سال بعد باز به مدرسه بازگشت و دیپلم ریاضی گرفت.

اولین شعرهای او در سال ۱۳۵۰ به اهتمام ابوالقاسم حالت در مجله محلی شرکت نفت مسجدسلیمان چاپ شد. او در سال ۱۳۶۰ قصه‌گوی کودکان در مهدکودک لیلی شد که توسط پرویز رجبی و همسرش اداره می‌شد. او خود را و سرنوشت خود را مدیون این دو می‌داند و می‌گوید پاییز سال ۱۳۶۰ خورشیدی بود که آنجا کنار عزیزانم آرام گرفتم از جهان و اضطراب آن. حتی پدر و مادر و بستگانم نیز نمی‌دانستند من کجای این زندگی مفقود شده‌ام.

جریان موج ناب

سال ۱۳۵۳ تا ۱۳۵۴ صالحی همراه چند نفر از شاعران هم‌نسل خود جریان «موج ناب» را در شعر سپید پی‌ریزی می‌کند. منوچهر آتشی و نصرت رحمانی در تهران از این جریان پیشرو حمایت می‌کنند.

در سال ۱۳۵۶ به عنوان برندهٔ جایزهٔ فروغ فرخزاد در شعر اعلام می‌شود.

در سال ۱۳۵۷ صالحی از گروه «موج ناب» فاصله می‌گیرد. او در این باره گفته‌است: «حس می‌کردم همه ما شاعران موج ناب داریم شبیه هم می‌شویم…»

رفتن به دانشگاه

وی در اردیبهشت سال ۱۳۵۸ برای اقامت دایم به تهران می‌رود و در پاییز ۱۳۵۸ در کنکور رشتهٔ ادبیات دانشکده هنرهای دراماتیک قبول می‌شود. در همین زمان با حمایت اسماعیل خویی، غلامحسین ساعدی، نسیم خاکسار و عظیم خلیلی به عضویت کانون نویسندگان ایران درمی‌آید و در مطبوعات آزاد مشغول به کار می‌شود.

وی در جریان انقلاب فرهنگی زخمی می‌شود و سپس در مسجد سلیمان محاکمه شده و مورد کیفر قرار می‌گیرد.

جریان شعر گفتار

در سال ۱۳۶۳ با نقض تقطیع سنتی و سطربندی کلاسیک در شعر سپید، پیشنهاد «تقطیع هموار و مدرن» را مطرح کرد. سرانجام موفق می‌شود این روش تقطیع را همه گیر کند که تا امروز مورد قبول است.

یک سال بعد «جنبش شعر گفتار» را با ساده کردن زبان شعر معرفی می‌کند که با آغاز دهه هفتاد به جریانی مقبول در شعر فارسی تبدیل شد. وی در این باره گفته‌است: «ریشه شعر گفتار به گات‌های اوستا بازمی‌گردد. معمار نخست آن حافظ است و نیما و شاملو هم چند شعر نزدیک به این حوزه سروده‌اند. اما فروغ دقیقاً یک شاعر کامل در «شعر گفتار» است. من تنها برای این حرکت «عنوانی دُرُست» یافتم و سپس در مقام تئوریسینِ مؤلف، مبانی تئوریک آن را کشف و ارائه کردم. همین!»

دهه هفتاد و بعد

صالحی از ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۹ دبیر سرویس ادبی و صفحه شعر مجله «دنیای سخن» بود و در سال ۱۳۷۹ کارگاه شعر دنیای سخن (در مجله و دفتر دنیای سخن) را با استقبال مناسبی راه‌اندازی کرد.

از همین دوره ترجمهٔ شعر صالحی به زبان‌های فرانسه، عربی، آلمانی، انگلیسی، ارمنی، روسی و کردی به صورت پراکنده در مطبوعات چاپ گردید و دو دفتر شعر از وی در کردستان عراق (به زبان کردی) منتشر شد.

وی در سال ۱۳۷۸ برای فعالیت مجدد به کانون نویسندگان ایران بازگشت و دو سال بعد از سوی مجمع عمومی به عنوان یکی از دبیران اصلی کانون نویسندگان ایران انتخاب شد.

صالحی در سال ۱۳۸۲ به عنوان سردبیر، یک شماره مجله «معیار ادبی» را منتشر کرد که متعاقباً ممنوع المصاحبه و از ادامه کار در مجله محروم گردید.

دفترهای شعر

• منتشر شده سید علی صالحی:

مجموعه اشعار:

۱-لیالی… لا-انتشارات تجریش-۱۳۶۲

۲- منظومه ها-انتشارات… -

۳-پیشگو و پیاده شطرنج-انتشارات محیط-۱۳۶۷

۴-مثلثات و اشراق ها-انتشارات محیط-۱۳۶۷

۵-نامه ها-انتشارات دارینوش-۱۳۷۳

۶-نشانی ها-انتشارات دارینوش-۱۳۷۴

۷-عاشق شدن در دی ماه، مُردن به وقت شهریور-انتشارات دارینوش-۱۳۷۵

۸-آسمانی ها-انتشارات تهران-۱۳۷۶

۹-رؤیای قاصدک غمگینی که از جنوب آمده بود-انتشارات تهران-۱۳۷۶

۱۰-سفر بخیر مسافر غمگین پنجاه و هشت-انتشارات محیط-۱۳۷۶

۱۱-آخرین عاشقانه‌های ری را-انتشارات تهران-۱۳۷۸

۱۲-ساده بودم، تو نبودی، باران بود-انتشارات دارینوش-۱۳۸۰

۱۳-دیر آمدی ری را-انتشارات دارینوش-۱۳۸۰

۱۴-دعای زنی در راه که تنها می‌رفت-انتشارات ابتکار نو-۱۳۸۰

۱۵-دریغا مُلا عمر-انتشارات آرویج-۱۳۸۰

۱۶-چیدن محبوبه‌های شب-انتشارات ابتکار نو-۱۳۸۰

۱۷-از آوازهای کولیان اهوازی-انتشارات رامانیوش-۱۳۸۲

۱۸-یوماآنادا-انتشارات ناهید-۱۳۸۴

۱۹-سمفونی سپیده دم-انتشارات نگاه-۱۳۸۶

۲۰-قمری غمخوار در شامگاه خزانی-انتشارات نگاه-۱۳۸۶

۲۱-زیارت نامهٔ مرغ سحر و همخوانی دختران خرداد ماه-انتشارات چشمه-۱۳۹۰

۲۲-رد پای برف تا بلوغ کامل گل سرخ-انتشارات نگاه-۱۳۹۰

۲۳-عاشقانه‌های بعد از گرگ-انتشارات مروارید-۱۳۹۱

۲۴-اشاره به دریا پیش از زوال بزرگ-انتشارات چشمه-۱۳۹۱

۲۵-چند رؤیا مانده تا طلوع رنگین کمان-انتشارات زاوش-۱۳۹۱

۲۶-زندگی کن بگذار دیگران هم زندگی کنند-انتشارات نگاه-۱۳۹۲

۲۷-ما نباید بمیریم، رؤیاها بی مادر می‌شوند-انتشارات نگاه-۱۳۹۲

۲۸-نگران نباش همه چیز درست خواهد شد-انتشارات نگاه-۱۳۹۲

۲۹-پنهانی چند شعر عاشقانه برای دو سه نفر-انتشارات نگاه-۱۳۹۳

۳۰-شبانه‌ها در غیاب احمد شاملو-انتشارات چشمه-۱۳۹۳

۳۱-انیس آخر همین هفته می‌آید-انتشارات نگاه-۱۳۹۳

۳۲-نثار نامِ کوچکِ تو-انتشارات نگاه-۱۳۹۴

۳۳-آهوی الوداع به موسمِ زایمان آب-انتشارات نگاه-۱۳۹۴

۳۴-شازده کوچولو فال فروش میدان راه‌آهن-انتشارات نگاه-۱۳۹۴

۳۵-گل رُز در سفر به ستارهٔ شمالی-انتشارات نگاه-۱۳۹۴

۳۶-کتاب کوچک معصومیت و امید-انتشارات ثالث-۱۳۹۴

۳۷-پرده را کنار بزن در پایان عشق پیروز است-انتشارات نگاه-۱۳۹۴

۳۸-این شفا برسد به دست مجروح‌ترین رؤیاها-انتشارات نگاه-۱۳۹۴

۳۹-زن در سایه چهره اش را نشان می‌دهد-انتشارات نگاه-۱۳۹۴

۴۰-دعوت به دعای عهد زنان-انتشارات نگاه-۱۳۹۴

۴۱-دختر ویولن زن در کوچه‌های برفی آذر ماه- انتشارات چشمه-۱۳۹۵

۴۲-منشور شعر حکمت- انتشارات چشمه-۱۳۹۷

۴۳- گزارش به نازادگان- نشر هونار

۴۴- سرود روح بزرگ- انتشارات نگاه-۱۳۹۷

۴۵- راهِ دور (زندگی‌نامه سیدعلی صالحی) انتشارات چشمه-۱۳۹۹

۴۶- خط هفتم کیمیانویس- انتشارات چشمه- ۱۴۰۰

۴۷- به تو فکر می‌کنم- انتشارات تهران- ۱۴۰۰

48-راه دور- نشر چشمه-1399

گزینه‌های اشعار

• گزینه اشعار - ۱۳۸۳
• مجموعه اشعار (دفتر یکم) - انتشارات نگاه- ۱۳۸۴
• مجموعه اشعار (دفتر دوم،بازسرایی ها)- انتشارات نگاه -۱۳۸۹
• مجموعه اشعار (دفتر سوم) - انتشارات نگاه- ۱۳۹۴
• گزینه اشعار (دعوت دوباره به ادامه دریا) به گزینش علیرضا مؤمنی -انتشارات مروارید- ۱۳۹۷

بر اساس گزارش ایسنا در سال نود و یک، گزیدهٔ اشعار سید علی صالحی به چاپ هفتم نیز رسیده‌است.

تصحیح دیوان شاعران دیگر

• ققنوس در شب خاکستر (مجموعه اشعار سیدعمادالدین نسیمی، به همراه هفت گفتار پیرامون احوال و آثار او)- ۱۳۶۸

رمان‌ها

علو - ۱۳۷۶

• چشم براه بانو - ۱۳۷۵
• مرگ پلنگ، ۱۳۶۳

کارگاه‌های شعر

صالحی در سال ۱۳۷۵ اولین کارگاه شعر خود را در تهران با عنوان کارگاه شعر معیار (در مجله معیار) تأسیس کرد. در سال ۱۳۷۹ صالحی مجدداً کارگاه شعر دنیای سخن (در مجله و دفتر دنیای سخن) را راه‌اندازی می‌کند که با استقبال خوبی روبرو می‌شود. این کارگاه تاکنون فعال است.

آثار دربارهٔ صالحی

کتاب

• فرستاده شفانویسِ اردی‌بهشت - زنگی و شعر سید علی صالحی
• زندگی و شعر سیدعلی صالحی - فیض شریفی
• دکلمه خسرو شکیبایی از اشعار سید علی صالحی
• بیانیه‌ای برای باران (شعر و زندگی سیدعلی صالحی)- پژمان موسوی - نشر علم- ۱۳۹۴
• آئین صورتگری - سهراب طاووسی
• ارمغان دوست (زندگی و شعر سیدعلی صالحی) - ایرج زبردست
• راه دور(زندگینامه خودنوشت)-نشر چشمه-زمستان1399

فیلم

• فیلم مستند پرتره ی سیدعلی صالحی با عنوان " پنج شنبه ها، پشت پنجره" به کارگردانی و تهیه کنندگی مصطفی ساروقی در سال 1400 آماده ی نمایش شد. این مستند اولین فیلمی است که درباره ی سیدعلی صالحی ساخته شده است. در این فیلم سیدعلی صالحی به تعریف وقایع زندگی خود می پردازد و اشعارش به تصویر کشیده می شنود. سیدعلی صالحی و تعدادی از شاگردان کارگاه شعر پنج شنبه های او در این فیلم حضور دارند.

در مراسم دومین جایزه شعر نیما که در روز پنجشنبه هشتم مهر ماه ۱۳۸۹ برگزار شد مجموعه شعر صالحی انیس آخر همین هفته می‌آید به عنوان کتاب برتر از طرف داوران انتخاب شد. وی در این مراسم شرکت نکرد و جایزه را نپذیرفت و اعلام کرد: «مردم با آبرو گرسنه‌اند، با سیلی رخسار سرخ می‌کنند. جایزه‌ها را بگذارید برای بعد. عزت مردم در اولویت است. در این شرایط شرف‌شکن، دادن و گرفتن جایزه، یعنی تأیید همین شرایط. شرم‌آور نیست؟ این بازی‌ها را بگذارید برای بعد. شجاعتِ اخلاقی حکم می‌کند اندکی هشیار باشیم و تحلیل درستی از شرایط به دست دهیم. سلامت جامعه فرهنگی برای امثال من یک اصل خلل‌ناپذیر است. به شدت نگران از کف رفتن این سلامت هستم. می‌ترسم فشارهای مضاعف اقتصادی، فقر و تهی‌دستی. عالی‌ترین میراث این مردم یعنی فرهنگ و معرفت ملی را نابود کند. گاهی نشانه‌هایی می‌بینم که تن‌ام می‌لرزد. انسان ایرانی اهل این همه دروغ نبوده‌است.»

در بیست و یکمین جشنواره ادبی گلاویژ، جایزه طلایی اقلیم کردستان به سید علی صالحی داده شد. این جشنواره در روزهای ۱۶، ۱۷ و ۱۸ فروردین ۱۳۹۷ برگزار گردید. سیدعلی صالحی که در این مراسم حضور نداشت، پیامی به این جشنواره فرستاد که متن آن به شرح زیر است:

«اراده پرقدرت و مقاومتِ بی‌شکست، قرارِ انسان، جوهره هستی است، این ایمانِ من است: «انسان پیروز است!» هم از این راه … من آیینِ شعرِ مقاومت را از روح و زبانِ سلسله جبالِ زاگرس آموخته‌ام، زاگرسِ زوالْ‌ناپذیر، میهن من و شیر کو بی‌کس است؛ و این ما، همة ما … اهلِ قلم مستقل هستیم که مرتب میراثِ مشترک و یگانه انسان را به یاد انسان می‌آوریم، انسانِ مبارز، انسانِ آزادی‌خواه، انسانِ کلمه، انسانِ پیروز…!

و انسان پیروز است، این ایمان من است. یک لحظه به یاد می‌آورم، دهه شصت خورشیدی، کوچ اجباریِ قبیله انسان، خیل عظیم خستگان پیاده به جانبِ ایرانِ خود می‌آمدند. من می‌گریستم و کاری از کلمه ساخته نبود، فقط با خود گفتم: ممکن است یک روز، یک کُرد رئیس‌جمهوری عراق شود!؟ رؤیایی که برای خودم نیز غیرقابل باور بود، تا آن روز بزرگ که مام جلال رُخ به رُخ جهان گفت: «من رئیس جمهورِ همه عراق هستم!»

شگفتا … شاعران نباید رؤیاهای خود را دستِ کم بگیرند! ایام به شادی و آزادی برای آدمیْ‌زادی، ما بُردیم، کلمه بُرد، شعر بُرد، یعنی انسان بُرد، و انسان در هر شرایطی، بر هر شرایطی پیروز است.

سیدعلی صالحی

نوروز ۱۳۹۷ ـ تهران»

آیا مایلید با من تا پیچ همین کوچه بیایید

از سایه‌سارِ سُکوت بگذرید

دمی، دقیقه‌ای لااقل عواقبِ آفتاب را تجربه کنید؟

می‌گویند آنجا عواقبِ آفتاب را در آوازهای آینه دیده‌اند.

آیا مایلید با من میان این همه همهمه

دمی، دقیقه‌ای لااقل از بوی بوسه یا باران سخن بگویید؟

می‌گویند در این دقایقِ دانا

آدمی از علاقه به آدمی، آوازهای آینه را می‌فهمد.

پس چرا گاهی اوقات

حتی سلام و ستاره یا کبوتر و کلمه را کتمان می‌کنیم؟

به یاد آورید که آدمی از علاقه به آدمی

آوازهای آینه را می‌فهمد

عواقب آفتاب را می‌فهمد

و حتی سایه‌سارِ سکوت را …!

با این حال، نه سایه‌سارِ سکوت،

نه عواقبِ آفتاب، نه آوازهای آینه،

حالا من فقط دلواپسِ خوابِ همان غنچهٔ کوچکم

که شما دعایِ شبنمِ لرزانش را

بر گلبرگِ ساکتِ شبانه شنیده‌اید.

سیدعلی صالحی سفر بخیر مسافر غمگین پاییز پنجاه و هشت انتشارات محیط/ ۱۳۷۶

• وب سایت سید علی صالحی
• وبگاه رسمی
• آثار «سید علی صالحی»، یک دوران طلایی و ...
• زندگینامه سید علی صالحی

• اینستاگرام رسمی سیدعلی صالحی

•کانال رسمی تلگرام سیدعلی صالحی