سرخ‌پوست
سُرخ‌پوست یا بومیان آمریکا به بومیان قارهٔ آمریکا؛ شمالی، جنوبی و مرکزی در دوران پیشاکلمبی گفته می‌شود. سرخ‌پوست‌ها از نژاد زرد هستند، اما پیش‌تر می‌پنداشتند که یک گروه نژادیِ جداگانه‌اند. کریستف کلمب پس از کشف آمریکا و دیدن این افراد بر این باور بود که اینان هندی‌های سرخ هستند.
| کل جمعیت | |
|---|---|
| تقریباً ۷۰ میلیون با دورگه هامستیسو۲۶۸میلیون نفر | |
| مناطق با جمعیت چشمگیر | |
 مکزیک | ۲۵/۷ میلیون |
 پرو | ۱۴٫۴ میلیون |
 بولیوی | ۶٫۸ میلیون |
 گواتمالا | ۶ میلیون |
 اکوادور | ۳٫۴ میلیون |
 ایالات متحده آمریکا | ۳–۵ میلیون |
 شیلی | ۲ میلیون |
 کانادا | ۱٫۴ میلیون |
 کلمبیا | ۱٫۴ میلیون |
 آرژانتین | ۹۵۵٬۰۰۰ |
 برزیل | ۸۱۸٬۰۰۰ |
 ونزوئلا | ۵۲۴٬۰۰۰ |
 هندوراس | ۵۲۰٬۰۰۰ |
 نیکاراگوئه | ۴۴۴٬۰۰۰ |
 پاناما | ۴۵۰٬۰۰۰ |
 پاراگوئه | ۹۵٬۰۰۰ |
 السالوادور | ۷۰٬۰۰۰ |
 کاستاریکا | ۱۱۴٬۰۰۰ |
 گویان | ۶۰٬۰۰۰ |
 گرینلند | ۵۱٬۰۰۰ |
 بلیز | ۴۰٬۰۰۰ (مایا) |
 گویان فرانسه | ۱۹٬۰۰۰ |
 سورینام | ۱۲٬۰۰۰–۲۴٬۰۰۰ |
 دومینیکا | ۳٬۰۰۰ |
 سنت وینسنت و گرنادین‌ها | ۲٬۰۰۰ |
 ترینیداد و توباگو | ۱٬۵۰۰ |
| زبانها | |
| Indigenous languages of the Americas, انگلیسی, اسپانیایی, پرتغالی, فرانسوی, دانمارکی, آلمانی | |
| دین | |
| |
پیشینه
ورود سرخپوستان به قارهٔ آمریکا را نزدیک به سی هزار سال پیش برآورد کرده‌اند. این اقوام در هنگام سرما و یخبندان از آسیا و از تنگهٔ برینگ وارد قارهٔ نو شده‌اند. در کرانه‌های کالیفرنیا جامانده‌های آتش روشن شده‌ای را یافتند که داده‌های باستان‌شناسی نمایان کرد که این رویداد به ۲۵۰۰۰ سال پیش بازمی‌گردد. زندگی مدرن و شهرنشینی در آمریکای باستان از حدود سال‌های برابر با میلاد مسیح آغاز می‌شود و در سال ۸۰۰ میلادی با تمدن مایا به اوج شکوفایی خود می‌رسد. در سال‌های پس از آن تمدن‌های دیگری مانند اولمک و آزتک در آمریکای شمالی و تمدن اینکا در آمریکای جنوبی سال‌های درخشانی را به‌ویژه در زمینهٔ معماری و هنر تجربه می‌کنند. با ورود اروپاییان در سال ۱۴۹۲ به دنیای تازه به رهبری کریستف کلمب نه تنها از دانش و تمدن اروپاییان چیزی به سرخپوستان داده نشد بلکه در پی کشتارهای انجام شده تمدن‌های اینکا و آزتک کم‌کم رنگ باخت و به نابودی دچارشد. سرخپوستان با ورود اروپاییان با بیماریهای همه‌گیر، نابودی فرهنگ و از دست رفتن خاک روبرو شدند.
جنگجویان سرخ‌پوست کمابیش نام‌های برگرفته از خوی‌های جانوران دارند. نامهایی چون «گاو نشسته»، «اسب دیوانه» و «خرس ایستاده» نامهایی پرافتخار در تاریخ سرخپوستان هستند.
هنر
هنر در میان سرخپوستان آمریکا به‌ویژه در تمدن مکزیک اهمیت بسزایی داشت. دورهٔ هنری در مکزیک از ۱۵۰۰ پیش از میلاد آغاز و تا سده ۱۶ یعنی زمان فتح مکزیک به‌دست ارنان کورتس اسپانیایی ادامه می‌یابد؛ که اوج آن در دوره ۳۰۰ تا ۹۰۰ میلادی بوده‌است. هنر اصلی ایشان پیکرتراشی و تندیس‌سازی بود و امروزه تندیس‌ها و صورتک‌های بسیاری از آن دوره که به‌نظر می‌رسد کاربرد مذهبی داشته به جای مانده‌است.
تمدن و معماری
در گوشه و کنار قارهٔ آمریکا آثار بایسته‌ای از تمدن‌های بشری به‌چشم می‌خورد که در میان آن‌ها نام تمدن تئوتی‌هواکان و تمدن قوم مایا به‌ویژه در چیچن ایتسا، تمدن اولمک و تمدن اینکاها و در نهایت آزتکها شهرت بیشتری دارد. بیشتر این شهرت به‌خاطر معماری‌های شگفت‌انگیزی‌ست که از ایشان باقی‌مانده‌است. وجود بناهای بلند و با شکل هندسی سیار دقیق مانند بنای مونته آلبان در مکزیک که شباهت بی‌همتایی با زیگورات‌های مشرق زمین دارد و نیز هرم چیچن ایتسا که مانند هرم مصر مخروطی و البته کمی زیباتر است به‌همراه رصدخانهٔ کراکول (ساخته شده در ۱۲۵۰ میلادی) که کاملاً مشابه رصدخانه‌های امروزی‌ست شهرت بیشتری دارد. در آمریکای جنوبی نیز ال دورادو یا شهر گمشدهٔ طلا و شهر باستانی کوسکو در پرو از دورهٔ تمدن اینکاها شناخته شده‌تراند. اکثر این بناها مخصوصاً در حوالی مکزیک با سرستون‌ها و زیبایی‌های شگرفی تزیین شده‌اند.
خط و دبیره
مایاها از نخستین اقوامی بودند که در جهان نو از خط بهره بردند. گونه‌ای خط هیروگلیفی اندیشه‌نگاشت از ایشان به‌جا مانده‌است که امروزه کشف شده و قابل خواندن است. مایاها همچنین بیش از هزار مجلد کتاب که بیشتر آن‌ها تاشوی آکاردئونی بودند را از خود به یادگار گذاشته‌اند که امروزه تنها تعداد انگشت‌شماری از آن‌ها به جامانده‌است و بیشتر آن‌ها یا در درازای زمان از میان رفتند یا به‌دست مردان اسپانیایی مهاجم سوزانده شدند.
زبانهای رایج
در آمریکای باستان زبانهای فراوانی رواج داشته‌است که همگی از خانوادهٔ زبانهای التصاقی شناخته می‌شوند. اما تا کنون هیچ خویشاوندی نزدیکی میان زبانهای این گروه از اقوام با دیگر این دسته زبانها مانند زبان چینی یا کره‌ای و زبانهای آلتایی مشاهده نشده‌است. امروزه شمار گویش‌وران این زبان در مکزیک به دو میلیون نفر و در آمریکا به نزدیک یک ونیم میلیون نفر می‌رسد. در کشورهای دیگری مانند گواتمالا، پرو، بولیوی، پاراگوئه، اکوادور، آلاسکا جمعیت بسیاری به یکی از زبانهای بومیان آمریکایی گفتگو می‌کنند. این زبانها در آمریکای شمالی شامل ناهواتل (آزتکی نو) در ایالات متحده و مکزیک و زبانهای مایایی در نواحی گواتمالا و پاناما همچنین گوارانی در برزیل و پاراگوئه، آیمارا و کچوا در بولیوی پرو و اکوادور می‌باشد. گفتنی است زبان آیمارا در پرو و گوارانی در پاراگوئه حتی زمانی در دو دهه پیش زبان رسمی شدند. گوارانی هم‌اکنون نیز در پاراگوئه ارزشی پایین‌تر از زبان رسمی ندارد.
برخی قبایل سرخپوستان به مدت دو قرن در بردگی سفیدپوستان بودند. سران قبیله‌های سرخ‌پوست در کانادا با فرانسویان و انگلیسی‌ها پیمان‌نامه‌هایی امضا کردند تا آشتی در مناطق سرخ‌پوستی برقرار شود.
سرخپوستان آمریکای شمالی
، سرخپوستان کانادا
قبیله‌های متفاوت
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ "Archived copy" (PDF). Archived from the original (PDF) on 4 March 2016. Retrieved 2015-12-12.
- ↑ "Composición Étnica del Perú". Retrieved 14 January 2017.
- ↑ "CIA – The World Factbook". Cia.gov. Archived from the original on 11 December 2018. Retrieved 23 February 2011.
- ↑ http://www.ine.gob.gt/sistema/uploads/2014/02/26/L5pNHMXzxy5FFWmk9NHCrK9x7E5Qqvvy.pdf
- ↑ United States Census Bureau. The American Indian and Alaska Native Population: 2010
- ↑ http://estudios.anda.cl/recursos/censo_2012.pdf%7B%7Bfull citation needed|date=November 2015}}
- ↑ Canada 2011 Census [۱]
- ↑ DANE 2005 National Census
- ↑ "Población indígena o descendiente de pueblos indígenas u originarios en viviendas particulares por sexo, según edad en años simples y grupos quinquenales de edad" (xls). INDEC (به اسپانیایی). 2010. Retrieved 2 May 2015.
- ↑ "2010 Census graphics of Brazil government". IBGE(Brazilian Institute of Geograph and Statistic. 2015-02-09.
- ↑ "About this Collection" (PDF). The Library of Congress. Retrieved 29 July 2015.
- ↑ "CIA – The World Factbook – Honduras". Cia.gov. Archived from the original on 15 May 2020. Retrieved 2013-12-03.
- ↑ 2005 Census
- ↑ "CIA – The World Factbook". Cia.gov. Archived from the original on 3 January 2019. Retrieved 23 February 2011.
- ↑ "8 LIZCANO" (PDF). Archived from the original (PDF) on 20 September 2008. Retrieved 2014-05-22.
- ↑ "Una comunidad indígena salvadoreña pide su reconocimiento constitucional en el país". soitu.es. Retrieved 23 February 2011.
- ↑ "Costa Rica: Ethnic groups". Cia.gov. Archived from the original on 13 May 2020. Retrieved 21 December 2010.
- ↑ Lector de Google Drive. Docs.google.com. Retrieved 12 July 2013.
- ↑ The World Factbook بایگانی‌شده در ۹ مه ۲۰۲۰ توسط Wayback Machine. Cia.gov. Retrieved 12 July 2013.
- ↑ Redatam::CELADE, ECLAC – United Nations. Celade.cepal.org. Retrieved 12 July 2013.
- ↑ [۲] بایگانی‌شده در ۲۰ اوت ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine
- ↑ «CIA Factbook». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ فوریه ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۹ نوامبر ۲۰۱۷.
- ↑ https://guardian.co.tt/sites/default/files/story/2011_DemographicReport.pdf بایگانی‌شده در ۱۹ اکتبر ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine | page 15
- ↑ خلاصه تاریخ هنر، پرویز مرزبان، نشر علمی و فرهنگی
- ↑ Admin، توسط (۲۰۲۱-۰۱-۰۸). «سرخپوستان آمریکا». بهترین پاسخ. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۹-۰۶.
- ↑ فردریش انگلس، منشأ خانواده، نشر جامی
- ↑ «بررسی سرخپوستان آمریکا و زندگی با طبیعت (انسان،طبیعت، معماری)پاور پوینت | 273725». tutorials.educow.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۹-۰۶.
- ↑ اسب دیوانه: احداث بزرگترین مجسمه جهان در قلمرو سرخپوستان، بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ Marcel Trudel et Micheline D'Allaire, Deux siècles d'esclavage au Québec