زبان شور
زبان شور (Шор тили) یکی از زبان‌های ترکی‌تبار است که توسط ۲٬۸۰۰ نفر در منطقه‌ای به نام کوه شور، در استان کمروو در جنوب‌غرب سیبری صحبت می‌شود. اگرچه که جمعیت همهٔ شورها در این منطقه بالای ۱۲٬۰۰۰ نفر است. در حال حاضر، همهٔ شورها به زبان شور سخن نمی‌گویند، زیرا که این زبان دچار کاهش گویشور از سال‌های ۱۹۳۰ تا ۱۹۹۰ شده‌است. در جریان این دوره تنها به زبان شور گفت‌وگو می‌شد، نه چیزی به این زبان نوشته می‌شد و نه در مدارس این زبان تدریس می‌شد. هرچند، فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی احیای زبان شور را به ارمغان آورد. حال، این زبان در نووکوزنتسک تدریس می‌شود.
| شور | |
|---|---|
| Шор тили šor tili, Тадар тили tadar tili | |
| زبان بومی در | روسیه |
| منطقه | کمروو |
| قومیت | شورها |
شمار گویشوران | ۲۸۰۰ (۲۰۱۰) |
| سیریلیک | |
| کدهای زبان | |
| ایزو ۳–۶۳۹ | cjs |
| گلاتولوگ | shor1247 |
به مانند همسایهٔ آن، زبان شور واژه‌های زیادی را از زبان مغولی و روسی وام‌گرفته‌است. دو گویش مهم این زبان مراسو و کوندوما است، این گویش‌ها به نام رودخانه‌هایی که در آن دره به آن سخن گفته می‌شود نامگذاری شد.
هر گویش زبان شور چند زیرگویش دارد.
گویش مراسو گونهٔ ادبی زبان شور را به نمایش درآورده است، در سال‌های ۱۹۳۰ و ۱۹۸۰ وقتی‌که شکل نوشتاری زبان شور بعد از ۵۰ سال ناکامی در تاریخ نوشتاری این زبان احیا شده‌بود. هرچند، گویش کوندوما هم پذیرفته شده‌است.
زبان شور نخست با الفبای سیریلیک ساخته شده توسط مبلغان کلیسای ارتدکس روسی در اواسط قرن ۱۹ نوشته شد. پس از تغییرات زیادی، شکل مدرن زبان شور در یک شکل دیگر اصلاح‌شده الفبای سیریلیک نوشته‌شد.
در سال ۲۰۰۵، برای برجسته ساختن وضعیت در حال انقراض زبان شور، گنادی کوستیکاکو کتابی از شعرهای این زبان را به نام «من آخرین شعر زبان شور هستم» منتشر کرد.
ریخت‌شناسی و نحو
ضمایر
زبان شور هفت ضمیر شخصی دارد:
| مفرد | جمع | ||
|---|---|---|---|
| شور | فارسی | شور | فارسی |
| (мен (men | من | (пис (pis | ما |
| (сен (sen | تو | силер/слер (siler/sler) | شما |
| ол (ol) | او | ылар/лар, олар/алар (ılar/lar, olor/alar) | آنها |
| пылар/плар (pılar/plar) | آنها | ||
سیستم نوشتاری
تاریخ
پیش از قرن ۱۹ زبان شور نانوشته باقی ماند؛ در سال ۱۸۷۰ مبلغ‌های ارتدکس نخستین تلاش خود را برای ساخت یک الفبای سیریلیک کردند. در علی‌رغم همهٔ تلاش‌ها توسط مبلغان، درصد سواد میان شورها بسیار آهسته افزایش یافت، با آغاز شدن قرن ۲۰ تنها ۱ درصد شورها سواد داشتند.
زبان نوشتاری شور در سال ۱۹۲۰ «عصر طلایی» خود را داشت. در سال ۱۹۲۷، یک تلاش دوم برای به وجود آوردن یک الفبای شور براساس سیریلیک کردند. در ۱۹۳۲–۱۹۳۳، سیسپیاکاو یک پرایمر نوشت و آن را براساس الفبای لاتین منتشر کرد. این هرچند که یادگیری را پیچیده کرد؛ در نتیجه در سال ۱۹۳۸، همان نویسنده همراه با جیوریج بابسکین یک پرایمر جدید براساس الفبای سیریلیک ساختند که چند نسخه از آن در سال‌های بعد منتشر شد.
الفبای مذهبی
نخستین کتابی که به زبان شور نوشته شد در سال ۱۸۸۵ منتشر شد. در این کتاب الفبای اصلاح‌شده روسی (شامل Ё ё, Ф ф, Щ щ, و Ѣ ѣ) با چند حرف اضافی Ј ј, Ҥ ҥ, Ӧ ӧ, و Ӱ ӱ استفاده شده بود.
در سال ۱۹۲۷ یک الفبای رسمی اتخاذ شد که یک الفبای روسی (شامل Ё ё و ъ) همراه با چند حرف اضافی Ј ј, Ҥ ҥ, Ӧ ӧ, و Ӱ ӱ بود.
الفبای لاتین
در سال ۱۹۳۰ یک الفبای لاتین برای زبان شور ساخته‌شد: A a، B в، C c، D d، Ə ə، F f، G g، Ƣ ƣ، I i، J j، K k، Q q، M m، N n، N̡ n, O o، Ө ө، P p، R r، S s، T t، U u، V v، Ş ş، Z z، Ƶ ƶ، L l، Ь ь، Y y، Į į.
ترتیب حروف بعدها با الفبای زبان‌های دیگر توسط اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی مطابقت پیدا کرد، طوری که حرف Ә ә جایگزین شد با حرف E e، و حرف Į į کاهش پیدا کرد.
الفبای مدرن
در سال ۱۹۳۸ الفبای سیریلیک جایگزین الفبای لاتین شد. این الفبا حروف روسی را همراه با چند حرف اضافی (Ӧ ӧ, Ӱ ӱ, و Нъ нъ) استفاده می‌کند. پس از اصلاحات در سال ۱۹۸۰ این به شکل کنونی رسید: A a، B в، C c، D d، Ə ə، F f، G g، Ƣ ƣ، I i، J j، K k، Q q، M m، N n، N̡ n, O o، Ө ө، P p، R r، S s، T t، U u، V v، Ş ş، Z z، Ƶ ƶ، L l، Ь ь، Y y Į į.
مقایسه الفباهای زبان شور
| سیریلیک | لاتین | سیریلیک | ||
|---|---|---|---|---|
| ۱۸۸۵ | ۱۹۲۷–۱۹۳۰ | ۱۹۳۰–۱۹۳۸ | ۱۹۳۸–۱۹۸۰ | ۱۹۸۰–حال |
| А а | A a | A a | А а | А а |
| Б б | Б б | B в | Б б | Б б |
| В в | В в | V v | В в | В в |
| Г г | Г г | G g | Г г | Г г |
| Г г | Г г | Ƣ ƣ | Г г | Ғ ғ |
| Д д | Д д | D d | Д д | Д д |
| Е е | Е е | Е е | Е е | |
| Ё ё | ||||
| Ж ж | Ж ж | Ƶ ƶ | Ж ж | Ж ж |
| З з | З з | Z z | З з | З з |
| И и, I i, Ѵ ѵ | И и | I i, Į į | И и | И и |
| Й й | Й й | J j | Й й | Й й |
| К к | К к | K k | К к | К к |
| К к | К к | Q q | К к | Қ қ |
| Л л | Л л | L l | Л л | Л л |
| М м | М м | M m | М м | М м |
| Н н | Н н | N n | Н н | Н н |
| Ҥ ҥ | Ҥ ҥ | N̡ n̡ | Нъ нъ | Ң ң |
| О о | О о | О о | О о | О о |
| Ӧ ӧ | Ө ө | Ө ө | Ӧ ӧ | Ӧ ӧ |
| П п | П п | P p | П п | П п |
| Р р | Р р | R r | Р р | Р р |
| С с | С с | S s | C c | C c |
| Т т | Т т | T t | Т т | Т т |
| У у | У у | U u | У у | У у |
| Ӱ ӱ | Ӱ ӱ | Y y | Ӱ ӱ | Ӱ ӱ |
| Ѳ ѳ | Ф ф | F f | Ф ф | Ф ф |
| Х х | Х х | Х х | Х х | |
| Ц ц | Ц ц | Ц ц | Ц ц | |
| Ч ч, J j | Ч ч | C c | Ч ч | Ч ч |
| Ш ш | Ш ш | Ş ş | Ш ш | Ш ш |
| Щ щ | Щ щ | Щ щ | ||
| ъ | ъ | ъ | ||
| Ы ы | Ы ы | Ь ь | Ы ы | Ы ы |
| ь | ь | ь | ь | |
| Э э | Э э | Ə ə, Е е | Э э | Э э |
| Ю ю | Ю ю | Ю ю | Ю ю | |
| Я я | Я я | Я я | Я я | |
منابع
- ↑ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "شور". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.