زبان تیگرینیا
زبان تیگرینیا یا تیگرایی (به تیگرینیا: Ge'ez ትግርኛ tigriññā) یکی از زبان‌های سامی رایج در کشور اریتره و منطقه تیگرای در شمال اتیوپی است. بیشتر سخنگویان این زبان از قوم تیگرینیا هستند و شمار آن‌ها به ۹ میلیون نفر می‌رسد.
| تیگرینیا | |
|---|---|
| ትግርኛ tigriññā | |
| بیان | /tɨɡrɨɲa/ |
| زبان بومی در | اریتره، اتیوپی |
| منطقه | منطقه تیگرای در اتیوپی و اریتره |
شمار گویشوران | ۹ میلیون (۲۰۱۱–۲۰۱۲) |
| الفبای گعز (الفبای تیگرینیا) | |
| وضعیت رسمی | |
زبان رسمی در |  اریتره |
زبان اقلیت شناخته‌شده در | |
| کدهای زبان | |
| ایزو ۱–۶۳۹ | ti |
| ایزو ۲–۶۳۹ | tir |
| ایزو ۳–۶۳۹ | tir |
| گلاتولوگ | tigr1271 |
تاریخ
کهن‌ترین نوشته به تیگرینیا متنی مربوط به قوانین محلی است که در منطقه لوگوساردا در منطقه جنوبی اریتره یافت شده و قدمت آن به قرن سیزدهم میلادی بازمی‌گردد. در زمان استعمار انگلیس در اریتره، وزارت اطلاعات یک روزنامه هفتگی به تیگرینیا منتشر می‌کرد که ۵ سنت قیمت داشت و هر هفته ۵۰۰۰ نسخه می‌فروخت. در آن زمان گزارش شده بود که آن نخستین روزنامه به تیگرینیا بوده‌است.
تیگرینیا (همراه با عربی) یکی از زبان‌های رسمی اریتره در طول فدراسیون کوتاه مدت خود با اتیوپی بود. تیگرینیا در سال ۱۹۵۸ پیش از انضمام با زبان امهری جایگزین شد. با استقلال اریتره در سال ۱۹۹۱، تیگرینیا وضعیت زبان رسمی خود را در این کشور حفظ کرد و اریتره تا به امروز تنها کشوری در جهان است که تیگرینیا را در سطح ملی به رسمیت شناخته‌است.
گویشوران
تیگرینیا پرسخنگوترین زبان اریتره و چهارمین زیان پرسخنگوی اتیوپی پس از اورومو، امهری و سومالیایی است. تیگرینیا همچنین توسط جوامع بزرگ مهاجر در سراسر جهان، از جمله استرالیا، سودان، عربستان سعودی، اسرائیل، آلمان، ایتالیا، سوئد، بریتانیا، کانادا و ایالات متحده آمریکا گویش می‌شود.
گویش‌های تیگرینیا از نظر آوایی، واژگانی و دستوری متفاوت هستند. به نظر نمی‌رسد هیچ گویشی به عنوان معیار پذیرفته شده باشد.
واج‌شناسی
همخوان‌ها و واکه‌های تیگرینیا در زیر آورده شده‌اند:
| دولبی/ لبی‌دندانی | دندانی | پسالثوی/ کامی | نرم‌کامی | گلویی | چاکنایی | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| باز | لبی‌شدگی | |||||||
| خیشومی | m | n | ñ [ɲ] | |||||
| انسدادی | بی‌واک | p | t | č [tʃ] | c [k] | cw [kʷ] | ’ [ʔ] | |
| واک‌دار | b | d | ǧ [dʒ] | g [ɡ] | gw [ɡʷ] | |||
| پرانشی | p' [pʼ] | t' [tʼ] | č' [tʃʼ] | c' [kʼ] | cw' [kʷʼ] | |||
| سایشی | بی‌واک | f | s | š [ʃ] | (x) | (xw) [xʷ] | ḥ [ħ] | h |
| واک‌دار | (v) | z | ž [ʒ] | ‘ [ʕ] | ||||
| پرانشی | s' [sʼ] | (x') [xʼ] | (xw') [xʷʼ] | |||||
| ناسوده | l | y [j] | w | |||||
| ر-گونه | r | |||||||
| پیشین | مرکزی | پسین | |
|---|---|---|---|
| بسته | i | ə [ɨ] | u |
| میانه | e | ä [ɐ] | o |
| باز | a |
نوشتار
تیگرینیا به الفبای گعز نوشته می‌شود. این الفبا یک آبوگیدا است: هر نماد نشان‌دهنده یک همخوان و یک واکه است و نمادها بر اساس همخوان و واکه در گروه‌هایی از نمادهای مشابه سازمان یافته‌اند. این سامانه نوشتاری در تضاد با الفباهای کامل است که در آن‌ها همخوان و واکه وضعیتی برابر دارند یا یک ابجد که در آن علامت واکه به صورت ناتمام یا اختیاری یا غایب است. نمادهای الفبای تیگرینیا عبارتند از:
| ä | u | i | a | e | (ǝ) | o | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| h | ሀ | ሁ | ሂ | ሃ | ሄ | ህ | ሆ |
| l | ለ | ሉ | ሊ | ላ | ሌ | ል | ሎ |
| ḥ | ሐ | ሑ | ሒ | ሓ | ሔ | ሕ | ሖ |
| m | መ | ሙ | ሚ | ማ | ሜ | ም | ሞ |
| s | ሠ | ሡ | ሢ | ሣ | ሤ | ሥ | ሦ |
| r | ረ | ሩ | ሪ | ራ | ሬ | ር | ሮ |
| s | ሰ | ሱ | ሲ | ሳ | ሴ | ስ | ሶ |
| š | ሸ | ሹ | ሺ | ሻ | ሼ | ሽ | ሾ |
| k' | ቀ | ቁ | ቂ | ቃ | ቄ | ቅ | ቆ |
| kʷ' | ቈ | ቊ | ቋ | ቌ | ቍ | ||
| x' | ቐ | ቑ | ቒ | ቓ | ቔ | ቕ | ቖ |
| xʷ' | ቘ | ቚ | ቛ | ቜ | ቝ | ||
| b | በ | ቡ | ቢ | ባ | ቤ | ብ | ቦ |
| v | ቨ | ቩ | ቪ | ቫ | ቬ | ቭ | ቮ |
| t | ተ | ቱ | ቲ | ታ | ቴ | ት | ቶ |
| č | ቸ | ቹ | ቺ | ቻ | ቼ | ች | ቾ |
| h | ኀ | ኁ | ኂ | ኃ | ኄ | ኅ | ኆ |
| n | ነ | ኑ | ኒ | ና | ኔ | ን | ኖ |
| ñ | ኘ | ኙ | ኚ | ኛ | ኜ | ኝ | ኞ |
| ’ | አ | ኡ | ኢ | ኣ | ኤ | እ | ኦ |
| k | ከ | ኩ | ኪ | ካ | ኬ | ክ | ኮ |
| kʷ | ኰ | ኲ | ኳ | ኴ | ኵ | ||
| x | ኸ | ኹ | ኺ | ኻ | ኼ | ኽ | ኾ |
| xʷ | ዀ | ዂ | ዃ | ዄ | ዅ | ||
| w | ወ | ዉ | ዊ | ዋ | ዌ | ው | ዎ |
| ‘ | ዐ | ዑ | ዒ | ዓ | ዔ | ዕ | ዖ |
| z | ዘ | ዙ | ዚ | ዛ | ዜ | ዝ | ዞ |
| ž | ዠ | ዡ | ዢ | ዣ | ዤ | ዥ | ዦ |
| y | የ | ዩ | ዪ | ያ | ዬ | ይ | ዮ |
| d | ደ | ዱ | ዲ | ዳ | ዴ | ድ | ዶ |
| ǧ | ጀ | ጁ | ጂ | ጃ | ጄ | ጅ | ጆ |
| g | ገ | ጉ | ጊ | ጋ | ጌ | ግ | ጎ |
| gʷ | ጐ | ጒ | ጓ | ጔ | ጕ | ||
| t' | ጠ | ጡ | ጢ | ጣ | ጤ | ጥ | ጦ |
| č' | ጨ | ጩ | ጪ | ጫ | ጬ | ጭ | ጮ |
| p' | ጰ | ጱ | ጲ | ጳ | ጴ | ጵ | ጶ |
| s' | ጸ | ጹ | ጺ | ጻ | ጼ | ጽ | ጾ |
| s' | ፀ | ፁ | ፂ | ፃ | ፄ | ፅ | ፆ |
| f | ፈ | ፉ | ፊ | ፋ | ፌ | ፍ | ፎ |
| p | ፐ | ፑ | ፒ | ፓ | ፔ | ፕ | ፖ |
جستارهای وابسته
- اتیوپی
- اریتره
- تیگرینیا
- الفبای گعز
- قوم تیگرای-تیگرینیا
منابع
- ↑ تیگرینیا در اتنولوگ (ویرایش ۱۷ام، ۲۰۱۳)
- ↑ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Tigrinya". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
- ↑ "Tigrinya language". Encyclopaedia Britannica.
- ↑ Ministry of Information (1944) The First to be Freed—The record of British military administration in Eritrea and Somalia, 1941-1943. London: His Majesty's Stationery Office.
- ↑ "ቀንዲ ገጽ ትግርኛ". SBS Your Language. Archived from the original on 20 March 2018. Retrieved 11 December 2020.
- ↑ Leslau, Wolf (1941) Documents Tigrigna (Éthiopien Septentrional): Grammaire et Textes. Paris: Librairie C. Klincksieck.
مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «Tigrinya language»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد. (بازیابی در ۲ نوامبر ۲۰۰۷).
پیوند به بیرون
- Tigrinya classes for children of Tigrinya-speaking immigrants in Sweden بایگانی‌شده در ۱۷ اوت ۲۰۰۹ توسط Wayback Machine, including teaching materials.
- Tigrigna online, includes an online English-Tigrinya dictionary.
- a collection of proverbs in Tigrinya بایگانی‌شده در ۱۵ مارس ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine
- teaches Tigrinya using Tigrinya words written in the English alphabet
- Sites with Tigrinya text or sound files (all require a Ge'ez Unicode font such as GF Zemen Unicode).
- Asmarino بایگانی‌شده در ۱۳ ژانویه ۲۰۰۶ توسط Wayback Machine: Eritrean exile site.
- Meskerem: "Eritrean opposition" website.
- Eritrean government site with links to Haddas Ertra بایگانی‌شده در ۱۷ ژانویه ۲۰۰۶ توسط Wayback Machine, the daily Tigrinya newspaper in Eritrea.
- Christian recordings in Tigrinya: Global Recordings website.
- Tigrina Learning and Playing Game Board - ጸወታ ፍልጠት: It provides for playful learning of the Ge'ez script and all languages which are written with it.[۱]
- The Ethiopic Alphabet بایگانی‌شده در ۴ سپتامبر ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine