دره‌شهر
دره‌شهر مرکز شهرستان دره‌شهر یکی از مهم ترین شهرهای غربی ایران واقع در دامنه کبیرکوه از سلسله جبال زاگرس و در جنوب شرق محدوده جغرافیایی استان ایلام واقع شده است. دره‌شهر در ساحل غربی رودخانه سیمره واقع شده‌است و از شرق به استان لرستان از جنوب با استان خوزستان ، از شمال و همچنین غرب به شهرستانهای استان ایلام محدود می شود. کبیرکوه امتداد غرب شهرستان را احاطه کرده که پوشش جنگلی آن موجب زیبایی منطقه بخصوص در فصول زمستان و بهار شده است.
| دره‌شهر درێشەر | |
|---|---|
| کشور |  ایران |
| استان | ایلام |
| شهرستان | دره‌شهر |
| بخش | مرکزی |
| نام(های) دیگر | ماداکتو، سیمره |
| نام(های) پیشین | ماداکتو، سیمره، مهرگان |
| سال شهرشدن | ۱۳۳۵ش |
| مردم | |
| جمعیت | ۲۱٬۹۰۰ نفر (۱۳۹۵) |
| رشد جمعیت | ۶٪+ (۵سال) |
| جغرافیای طبیعی | |
| مساحت | ۱۴۸۰ |
| ارتفاع | ۶۷۰ متر |
| آب‌وهوا | |
| میانگین دمای سالانه | ۲۴٫۳ درجه سانتیگراد |
| میانگین بارش سالانه | ۴۸۴ میلیمتر |
| روزهای یخبندان سالانه | ۱۲ روز |
| اطلاعات شهری | |
| شهردار | دریکوند |
| ره‌آورد | گل نرگس، برساق، ترخینه، شله، روغن حیوانی، خیار، طالبی، باقلا، گندم، برنج عنبربو، جاجیم، نمد، گلیم نقش برجسته، فرش دستی صادراتی و … |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۸۴۳ |
| وبگاه | |
| شناسهٔ ملی خودرو | ایران ۹۸ ط |
| کد آماری | ۱۵۰۳ |
روی نقشه ایران
۳۳°۰۵′شمالی ۴۷°۱۳′شرقی / ۳۳٫۰۸°شمالی ۴۷٫۲۲°شرقی | |
تاریخ
دره شهر در دوره ساسانی یکی از پایتخت‌های ایران بوده واز دوره مس سنگی سابقه سکونت و شهری داشته‌است. این منطقه به لحاظ زمین‌شناسی یکی از بزرگترین ژئوپارک‌های دنیا محسوب می‌شود و همچنین بزرگترین شهر تاریخی غرب کشور در این منطقه واقع شده‌است. دره شهر دومین شهر بزرگ استان بعد از شهر ایلام (به لحاظ گستره شهری) می‌باشد.به دلیل تعدد و فراوانی قلعه‌های تاریخی در محدوده شهرستان، این شهر به شهر قلعه‌های ایران نیز شهرت دارد.
دره‌شهر در زمان‌های مختلف تاریخی به علل متعدد بارها ویران و آباد گشته، از جمله عوامل مؤثر در ویرانی آن می‌توان لشکر کشی سپاهیان آشور و اعراب را نام برد. دره شهر محل شهر باستانی ماداکتو پایتخت عیلامیان بوده‌است. به نظر می‌رسد که این شهر اولین شهر عیلامی بوده‌است که در حمله آشور بانی پال ویران شده و در زمان حکومت هخامنشیان یا اهمیت گذشته را نداشته یا همچنان در ویرانی به سر می‌برده‌است، ولی در زمان اشکانیان دوره تجدید حیات آن بوده و در عهد ساسانیان نیز مجدداً آباد گردیده و رونق یافته‌است.
دره شهر یکی از قدیمی‌ترین مناطق مسکونی در ایران می‌باشد که در گذشته با نام سیمره شناخته می‌شد و تا زمان حکومت پهلوی تحت سلطه والیان فیلی بوده‌است و بعد از تصویب ایجاد استان ایلام از لرستان جدا و جزئی استان ایلام گردید.
در ویرانه‌های به جای مانده از این شهر در زمان ساسانیان، آثار شهرسازی که در آن دوره معمول بوده به چشم می‌خورد. سکه‌های یافت شده در خرابه‌های دره شهر به خسرو سوم و جانشینان او متعلق است. شهر کنونی دره شهر در دامنه کبیرکوه و در امتداد ضلع شمالی شهر باستانی آن دوره خود (دوره ساسانی) و در ساحل جنوبی رودخانه سیمره قرار دارد، و از استعداد کشاورزی، منابع آب غنی، مراتع سبز و جنگل‌های انبوهی برخوردار است.
- دره شهر اقامتگاه هرمزان ساسانی:
شهر تاریخی صیمره (سیمره)/ماداکتو در شهرستان دره‌شهر به عنوان مرکز ایالت مهرگان‌کدک یا مهرجان‌قذق در دوره ساسانی و قرون اولیه اسلامی از اهمیت خاصی برخوردار است
خرابه‌های دره‌شهر بازمانده‌ی شهر صیمره از قرون اولیه اسلامی و احتمالاً اواخر دوره ساسانی است. آثار چهار راه‌ها، کوچه‌ها و معابر با نظو ویژه‌ای که در شهرسازی دوره‌ی تاریخی قرون اولیه اسلامی از این شهر باقی مانده است. کلیه‌ی بناهای دره‌شهر از قلوه سنگ‌های گرد و ساییده شده و با گچ ساخته شده‌اند. فراوانی گچ در دره سیمره از یک سو، سهولت کار با گچ مرغوب از سوی دیگر، معماری دوره ساسانی را به استفاده از آن سوق داده است. سکه‌هایی که در خرابه‌های دره‌شهر پیدا شده‌اند به خسرو سوم و جانشینان او تعلق دارد. ابنیه موجود از آثار دوره اسلامی است، بر روی دیوار و طاق اتاق‌ها جملاتی چون «محمد بن عبدالله» با بهره گیری از گچ دیده می‌شود، به احتمال قوی این شهر در قرون اولیه اسلامی بر روی بقایای شهری از اواخر دوره ساسانی ایجاد شده باشد.
در سال‌های اخیر هیأتی به سرپرستی معتمدی به دره‌شهر اعزام شد و در ویرانه‌های دره‌شهر دو فصل حفاری انجام داد، همچنین از سال ۷۵ هیأت دیگری به سرپرستی آقای لک‌پور یکی از بناهای دره‌شهر را مورد حفاری قرار داد که فعالیت آنها تا اسفند ۸۳ ادامه یافت.
کشف یک عبادتگاه، خانه اربابی متعلق به حاکمان شهر، راسته بازار و برخی آثار دیگر از یافته‌های کاوش در این شهر تاریخی است. ویرانه‌های دره‌شهر و برخی تپه‌ها و قلعه‌ی محدوده‌ی این شهرستان به وسیله هیأت‌های باستان‌شناسی بررسی شده و اخیراً هم سه فصل حفاری و کاوش در این شهر انجام شده است، علاوه بر آن بسیاری جغرافی نویسان اسلامی و مورخان و سیاحان از وضیت شهر باستانی صیمره/ماداکتو و موقعیت آن مطلب نوشته‌اند.
مولف کتاب «اخبار ایران» نوشته است: «صیمره در سال ۲۱ هجری به وسیله سائب بن اقرع فتح شد». این مطلب نشان می‌دهد که صیمره در صدر اسلام اهمیت داشته و لشکریان اسلام پس از فتح دینور متوجه این شهر شده‌اند.
بلادزی نیز جریان فتح صیمره و مهرجان‌قذق را به وسیله سائب بن اقرع که از جانب ابوموسی اشعری به این دیار اعزام شده بود تأیید می‌کند.
مقدسی در احسن التقاسیم در مورد خرابی صیمره به وسیله زلزله در سال ۲۵۸ هجری و کشته شدن ۲۵ هزار نفر خبر داده است همچنین در کتاب جغرافیای نظامی پشتکوه آمده است: «صیمره/ماداکتو یکی از شهرهای بزرگ دوره سلاطین ساسانی بوده است.»
راولینسون در سفرنامه خود نوشته است: «... مسیر خیابان‌ها، کوچه‌ها، بازارها، محل کاروانسراها و عمارت در این شهر به خوبی آشکار است.»
علی‌محمد ساکی در خصوص شهر تاریخی صیمره گفته است:
«دژی متعلق به هرمزان آخرین حاکم عهد ساسانیان در صیمره/ماداکتو پابرجاست و هرمزان گاهی در صیمره اقامت می‌کرده است.
نتایج اعزام یک هیات نقشه‌بردار در سال ۶۲ به سرپرستی سیف‌اله کامبخش‌فرد به دره‌شهر: این هیأت پس از نقشه برداری و مشخص کردن حریم منطقه و گمانه‌زنی در چند منطقه موفق شد آثار ساسانی و دوره اسلامی را تا تا قرن پنجم هجری بیابد. همچنین این هیأت در گمانه‌زنی تپه سرکچله به آثار ۴ هزار قبل از میلاد دست یافت. در خصوص بازدید نویسندگان از شهر تاریخی دره‌شهر: در سال ۱۳۱۴ هجری شمسی «استین» ار آثار شهر باستانی صیمره بازدید کرده و به اظهارات جغرافی‌دانان عرب در مورد این شهر اشاره کرده است.
جغرافی‌نویسان اسلامی عموماً پشتکوه را ماسبذان و پیشکوه و صیمره/ماداکتو را مهرجان کدک نامیده‌اند
مردم‌شناسی
زبان
ساکنان شهر دره‌شهر به زبان لری و لکی صحبت می‌کنند.
جمعیت
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۲۱٬۹۰۰ نفر (۵٬۹۸۸ خانوار) بوده‌است.
| جمعیت تاریخی | ||
|---|---|---|
| سال | جمعیت | ±% |
| ۱۳۵۵ | ۴٬۲۹۲ | — |
| ۱۳۶۵ | ۸٬۸۳۱ | ۱۰۵٫۸٪+ |
| ۱۳۷۰ | ۱۲٬۵۹۱ | ۴۲٫۶٪+ |
| ۱۳۷۵ | ۱۴٬۶۶۸ | ۱۶٫۵٪+ |
| ۱۳۸۵ | ۱۸٬۲۱۴ | ۲۴٫۲٪+ |
| ۱۳۹۰ | ۲۰٬۷۱۲ | ۱۳٫۷٪+ |
| ۱۳۹۵ | ۲۱٬۹۰۰ | ۵٫۷٪+ |
تقسیم‌بندی مناطق
براساس بخشنامه وزارت کشور به شهرداری در سال ۱۳۶۵ مبنی بر ضرورت تقسیم‌بندی مناطق ، نواحی و محلات شهری و ابلاغ دستورالعمل چگونگی انجام این طرح درسال۱۳۶۷ و همچنین پیرو طرح جامع شهری ، شهر دره شهر از ۷ منطقه مشتمل بر ۱۸ کوی ، محله ، ناحیه و شهرک تشکیل شده است.
- مناطق و نواحی ۷ گانه :
۱.اسدآباد، ۲.قلعه گل، ۳.سرخ‌آباد، ۴.شهید مدنی، ۵.بهمن‌آباد ۶. ناحیه مرکزی ۷.بالاشهر (منطقه غربی ِ شهر/بلوار امام خمینی ره)
- مناطق ۷ گانه متشکل از ۱۸ کوی ، محله ، ناحیه و شهرک از جمله : سرخ‌آباد، بهمن‌آباد، چال زغال، اراضی شهری، اردوگاه، هزاردرب، زالوآب(ایثارگران/جانبازان)، کوی طالقانی، چال زر، کوی مطهری، شهیدمدنی، کوی فرهنگیان فاز۱+ماهپاره، فرهنگیان فاز۲ (کوی علوی)، بسیجیان / رزمندگان(پشت اداره راه)، مرکز شهر، بالاشهر (بلوار امام خمینی ره) و شهرک‌های جدیدالاحداث مسکن مهر و شفا
این تقسیم‌بندی به منظور تحقق مدیریت یکپارچه شهری و بهبود کیفیت و افزایش سطح خدمات رسانی به همه قسمت‌های شهر انجام شده‌است.
مناطق دیدنی
- سد و نیروگاه سیمره در فاصله ۲۵ کیلومتری شمال غربی شهر دره شهر و ۲ کیلومتری شهر چشمه شیرین
- تنگ بهرام چوبین و آثار بی نظیر تاریخی ارتفاعات تنگه
- رودخانه سیمره
- شهر تاریخی ماداکتو
- آتشکده چهار طاقی درسرخ‌آباد
- قلعه شیخ مکان
- امامزاده بابا سیف‌الدین
- پل تاریخی گاومیشان مربوط به دوره ساسانیان در مسیر پلدختر
- قلعه هاشم‌آباد
- ارتفاعات زیبای کبیرکوه
- تنگه ماژین
- قلعه زینل در چمکلان
- آبشار هفت آسیاب کبیر کوه
- تپه‌های باستانی شهرستان دره شهر
- چهارطاقی ارمو
- چهارطاقی چم نمشت
- شهر دره شهر
- سراب کبیرکوه
- پشته فرهادآباد
- پارک تفریحی توریستی وگردشگری سراب
- پارک تفریحی ارم در ارمو
- آبشار ماربره در روستای ارمو
- قلعه سه کسان
- موزه تاریخی دره شهر
- قلعه گل
- قلعه هزاردر
- عمارت حاج علی
- قلعه تسمه
- کبیرکوه دارای سوغاتی تره دره شهری
نگارخانه
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ ««شهرشناسی غرب ایران» در سایت تخصصی مردم‌شناسی «انسان و فرهنگ»». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۳ فوریه ۲۰۱۳.
- ↑ "LORI DIALECTS" (به انگلیسی). iranica. Retrieved 12 February 2013.
- ↑ "LORI LANGUAGE ii. Sociolinguistic Status of Lori" (به انگلیسی). Iranica. Retrieved 2 February 2013.
- ↑ فرهنگ جغرافیائی ایران (آبادیها)، جلد ۵، ص ۱۷۹، انتشارات دایره جغرافیایی ستاد ارتش، فروردین ۱۳۳۰، چاپخانه ارتش
- ↑ «تعداد جمعیت و خانوار به تفکیک تقسیمات کشوری براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵» (اکسل). درگاه ملی آمار.