درخونگاه

رضاشاه پهلوی پیش از کودتای سوم اسفند در محله درخونگاه می‌زیست.

اسماعیل فصیح، نویسنده ایرانی که خود زادهٔ محلهٔ درخونگاه است دربارهٔ این محله می‌نویسد: «بازارچه درخونگاه طهران از زمان قاجار وجود داشته، شاید اوایل «درخانقاه» بوده. نمی‌دانم؛ ولی موجودیت و مفهوم «درخونگاه» حالا برای من یک حالت فکری دوران کودکی است تا یک «بازارچه». مکانش هم البته کوچه‌ای است طرف‌های چهارراه گلوبندک. بازارچه کوچک درخونگاه هم هنوز وجود دارد. آدم‌هایی که در آنجا وجود داشتند و من را به گریه می‌انداختند یا می‌خنداندند، یا عشق می‌ورزیدند همه در ذهن من حک شده‌اند؛ ولی خب، انسان در تولید یک اثر هنری زندگی را کپی نمی‌کند، بلکه برای آن درد یا عقده طرحی مشخص می‌کند، شخصیت‌هایی می‌سازد، حال و هوایی را ایجاد می‌کند، زمینه و زمان و علت وقوع این قضایا را مشخص می‌کند و مهم‌تر از هر چیز «تز» آن را روشن می‌کند.»

شعبان جعفری ملقب به شعبان بی‌مخ و شعبان درخونگاه نیز متولد محله درخونگاه بود و از اواخر دهه بیست، زمانی که از یک دوره تبعید به تهران برگشت در همان‌جا ساکن ماند و باشگاهش در همان محل بود. از دیگر نامداران این محله آیت‌الله محمد طباطبائی (از سران مشروطیت)، آیت‌الله شریعت سنگلجی (از استادان نواندیش فقهی) هستند.

داریوش مهرجویی (زادهٔ ۱۷ آذر ۱۳۱۸) کارگردان و مترجم ایرانی در درخونگاه به دنیا آمد.

حمید شیرزادگان، از قهرمان‌های فوتبال دهه چهل ایران در سال ۱۳۲۰ در محله درخونگاه به دنیا آمد و در همان نزدیکی در خیابان شاپور بالید.

در قدیمی‌ترین نقشهٔ تهران (۱۲۷۵ هَ. ق) نام «درخونگاه» و «درخوانگاه» هست. در لغت‌نامهٔ دهخدا آمده: درخوانگاه را شاید بتوان گفت جایگاهی که خوانی می‌گستردند و مردم را به مهمانی می‌خواندند و رهگذران را می‌پذیرفته‌اند و بعبارت دیگر خانقاهی بوده‌است.

در میان عوام برای واژهٔ «درخونگاه» دو معنی آورده‌اند:

۱- خانگاه، زیرا وزرای زیادی در این منطقه سکونت داشتند، مثل مشیر السلطنه، مجدالدوله، مستوفی الممالک و… ؛

۲- در تکیه درخونگاه نخلی وجود دارد که به گفته اهالی محل، به زور دعوا و خون‌ریزی به این محل آورده شده و همین خون‌ریزی علت نام‌گذاری این محله است.

شعبان جعفری نیز در خاطراتش در توضیح همین معنای دوم چنین می آورد:« وقتی سنگلجیا می رفتن چال میدون، نخل رو بلند می کردن و می بردن طرف سنگلج. اون وقت این چال میدونیا که نمیخواستن اینا بیان نخل رو ببرن -خب نخل خودشونه دیگه!- اینا می ریختن که نذارن. چالمیدون یه گردن کلفت داشت به نام « حاجی معصوم» که یه قداره معروف داشت. رو قداره ش با خط طلا نوشته بود:« حاجی معصوم، برق قداره ت عالمو ترسوند!» یکی از گردن کلفتای سنگلجم که خیلی معروف بود، هاشم عرقگیر بود. اونو و بقیه گردن کلفتا این نخل رو ورمی داشتن می اوردن سنگلج تو درخونگاه -درخونگاه بغل سنگلجه، به هم بستگی داره، به هم وصله- می ذاشتن‌ اونجا. بعد چال میدونیا میومدن نخل رو ببرن. هر دفعه میومدن ببرن یه قتلی، یا دعوایی می شد، چند دفعه! بعد بسکی خونریزی میشد اسم اونجا رو میذارن درخونگاه: یعنی دِر خونگاه.»

• کتاب اول، بازدید: ژوئیه ۲۰۰۹.
• لغت‌نامهٔ دهخدا، سرواژهٔ درخونگاه
• "شعبان جعفری"، به کوشش هما سرشار، نشر ناب لس آنجلس، چاپ دوم، ۱۳۸۱، شابک 9-9-9661291-0# ISBN