حمله شیمیایی به حلبچه
بمباران شیمیایی حلبچه (به کردی: کیمیابارانی ھەڵەبجە) یا کشتار حلبچه، یک حمله شیمیایی توسط نیروهای تحت امر صدام و سازمان مجاهدین خلق در شهر حلبچهٔ کردستان عراق بود که در ۲۵ اسفند ۱۳۶۶ و طی روزهای پایانی جنگ ایران و عراق اتفاق افتاد. این بمباران بخشی از عملیات گسترده‌ای به‌نام عملیات انفال بود که بر ضد ساکنان مناطق کردنشین عراق انجام گرفت. توقف پیشروی نیروهای ایرانی و پیشمرگه‌ها در جریان عملیات ظفر ۷ از دیگر اهداف این عملیات بود. در پی عملیات والفجر ۱۰ و تصرف بخش‌هایی از کردستان عراق به‌دست نیروهای ایران در اواخر سال ۱۳۶۶ که منجر به استقبال مردم این مناطق از نیروهای ایرانی شد، صدام حسین به پسرعمو و معاون خود، علی حسن المجید معروف به علی شیمیایی، دستور بمباران شیمیایی این مناطق را داد. در پی این حمله حدود پنج هزار تن از مردم حلبچه که عموماً غیرنظامی بودند کشته شدند. بر اساس بررسی‌های سازمان ملل متحد، در این حمله، از گاز خردل و چند ماده شیمیایی عامل اعصاب نامعلوم، استفاده شده‌است. این حمله از سوی محکمه عالی کیفری عراق به‌صورت رسمی به‌عنوان نسل‌کشی مردم کرد عراق شناخته شد. فرمانده این عملیات، علی حسن المجید، توسط محکمهٔ عراق، به‌دلیل صدور فرمان انجام عملیات، گناهکار شناخته و در سال ۲۰۱۰ اعدام شد. حمله شیمیایی به حلبچه، همچنان به‌عنوان بزرگترین حملهٔ شیمیایی مستقیم به یک منطقهٔ شهرنشین در تاریخ باقی‌مانده‌است.
| حمله شیمیایی به حلبچه | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بخشی از جنگ ایران و عراق عملیات ظفر ۷ | |||||||
یک بمب واقعی که در بمباران حلبچه به کار رفت. امروزه بقایای این بمب به عنوان گلدانی در بنای یادبود قربانیان حلبچه به کار می‌رود | |||||||
| |||||||
| طرف‌های درگیر | |||||||
 ایران کردستان عراق |
 حزب بعث عراق | ||||||
| فرماندهان و رهبران | |||||||
|
علی حسن المجید | |||||||
| تلفات و ضایعات | |||||||
| بیش از ۱۵هزار نفر کشته و زخمی (اکثراً از غیرنظامیان) | |||||||
شرح حمله
پیش از حملات شیمیایی، شهر به‌مدت دو روز با بمب‌های متعارف و ناپالم بمباران شد. ظاهراً علی حسن المجید می‌خواست شیشهٔ ساختمان‌های شهر شکسته شود، تا امکان مقاومت در مقابل گازهای سمی به حداقل برسد. این حمله ۴۸ ساعت پس از تصرف حلبچه توسط نیروهای ایران، انجام شد. در این عملیات از هواپیماهای میگ، میراژ و بالگرد استفاده شد و به گفتهٔ مقامات پیشمرگه و شاهدان عینی، در طول این عملیات ۵ساعته، مناطق مسکونی شهر، بارها و طی چندین مرحله، بمباران شده‌اند. دود حاصل از این حملات، در ابتدا سیاه، سفید و سپس زرد و با ارتفاعی تا ۵۰ متر، توصیف شده‌است.
نیروی هوایی عراق در این حمله، از انواع مواد شیمیایی علیه حلبچه از جمله گازهای اعصاب مانند وی ایکس، سارین و تابون، و گاز خردل، استفاده کرد. افراد حاضر در منطقه اظهار داشته‌اند که در ابتدا بویی شبیه بوی سیب تازه احساس کرده‌اند و قربانیان حملات به‌شکل‌های متفاوتی آسیب دیده یا جان باخته‌اند. برخی از قربانیان، به‌سرعت جان باخته و برخی نیز پس از گذشت چند دقیقه درگذشته‌اند. عوارضی همچون خندهٔ ممتد، تاول، سوختگی، تنگی نفس، سرفه، کوری و استفراغ سبزرنگ در قربانیان، مشاهده شده که این موضوع، احتمال استفادهٔ همزمان از چندین عامل شیمیایی را تقویت می‌نماید. آسیب‌دیدگان و مجروحان، عمدتاً برای درمان به تهران فرستاده شدند و بر اساس نشانه‌ها، عموم آن‌ها در معرض گاز خردل قرار گرفته بودند.
یک مقام بلندپایهٔ عراقی در فروردین‌ماه سال ۱۳۶۷ در دیدار خود با خاویر پرز دکوئیار، دبیرکل سازمان ملل، به صورت رسمی اعتراف به استفادهٔ عراق از سلاح شیمیایی نموده‌است.
قربانیان
این حمله نزدیک به ۳٬۲۰۰ تا ۵٬۰۰۰ نفر را کشت و نزدیک به ۷٬۰۰۰ تا ۱۰٬۰۰۰ نفر را زخمی کرد که اکثراً از غیرنظامیان بودند؛ صدها تَن دیگر بر اثر عواقب، بیماری‌ها و نقص جسم در هنگام تولد در سال‌ها پس از حمله کشته شدند. پیش از حملهٔ شیمیایی حلبچه، دست‌کم ۲۱ حملهٔ شیمیایی دیگر توسط حکومت بعث عراق، علیه کردها انجام گرفته بود که هیچ‌یک از آن‌ها با واکنشی جدی از سوی جامعهٔ جهانی مواجه نشده بود.
در آثار هنری
- در سال ۲۰۰۸، کیهان کلهر و بروکلین رایدر، آلبوم موسیقی خود به‌نام شهر خاموش را منتشر کردند. قطعهٔ نخست آلبوم که نام آلبوم نیز از آن گرفته به یاد قربانیان شهر حلبچه اجرا شده و نام آن نیز اشاره به همین رخداد دارد. کلهر دلیل این امر را عدم توجه کافی در زمان رخداد این فاجعه عنوان کرده‌است. این قطعه توسط سیامک آقایی و کالین جیکوبسن آهنگ‌سازی شده‌است.
- فیلم جیان (Jiyan)، در سال ۲۰۰۲، در رابطه با کشتار حلبچه منتشر شد. جانو روژبیانی نویسنده و کارگردان این فیلم است.
جستارهای وابسته
- استفاده صدام حسین از سلاح‌های شیمیایی
- حمله شیمیایی به گردان فجر بهبهان
- بمباران شیمیایی سردشت
منابع
- ↑ «پیام ظریف در سالگرد حمله شیمیایی صدام به حلبچه». دنیای اقتصاد.
- ↑ «محاکمه همدستان صدام در پرونده انفال از سر گرفته شد». همشهری آنلاین.
- ↑ «حلبچه کانون بزرگترین ژینوساید شیمیایی تاریخ». پایگاه اطلاع‌رسانی قربانیان سلاح‌های شیمیایی.
- ↑ میخائیل رمضان (۱۳۸۱)، «چهارم»، شبیه صدام، سوره مهر، ص. ۱۶۱، شابک ۹۶۴-۴۷۱-۶۷۸-۷
- ↑ «بمباران شیمیایی حلبچه توسط رژیم بعث عراق». بایگانی‌شده از اصلی در ۸ نوامبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۷ نوامبر ۲۰۱۱.
- ↑ Hiltermann, Joost R. (2007). A Poisonous Affair: America, Iraq, and the Gassing of Halabja. Cambridge University Press. p. 195. ISBN 978-0-521-87686-5.
- ↑ "1988 Kurdish massacre labeled genocide". United Press International. 8 March 2010. Archived from the original on 23 October 2017.
- ↑ "'Chemical Ali' executed in Iraq after Halabja ruling". BBC News. 25 January 2010. Archived from the original on 10 March 2016. Retrieved 28 August 2013.
- ↑ "Kurds look back with fear". BBC News. 22 July 2002. Archived from the original on 11 September 2013. Retrieved 28 August 2013.
- ↑ «حلبچه: روزی که جهان گریست». BBC News فارسی. ۲۰۱۲-۱۲-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۲-۲۶.
- ↑ Hiltermann, Joost R. (2007). A Poisonous Affair: America, Iraq, and the Gassing of Halabja. Cambridge University Press. p. 195. ISBN 978-0-521-87686-5.
- ↑ http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/16/newsid_4304000/4304853.stm
- ↑ "BBC ON THIS DAY | 16 | 1988: Thousands die in Halabja gas attack". BBC News. Archived from the original on 10 February 2018. Retrieved 28 August 2013.
- ↑ "Birmingham – Your Community – The Smell of Apples". BBC. 22 June 2006. Archived from the original on 9 December 2012. Retrieved 28 August 2013.
- ↑ "Whatever Happened To The Iraqi Kurds? (Human Rights Watch Report, March 11, 1991)". Hrw.org. Archived from the original on 23 October 2017. Retrieved 28 August 2013.
- ↑ "We blame Saddam for everything". The Guardian. Archived from the original on 27 August 2013. Retrieved 28 August 2013.
- ↑ Eric Croddy with Clarisa Perez-Armendariz & John Hart, Chemical and Biological Warfare: A Comprehensive Survey for the Concerned Citizen (Spring Science+Business Media, 2002), p. 164.
- ↑ «سالروز حمله شیمیایی حزب بعث به مردم بی‌گناه حلبچه/ نسل‌کشی صدام در کردستان عراق». خبرگزاری تقریب.
- ↑ "BBC ON THIS DAY | 16 | 1988: Thousands die in Halabja gas attack". BBC News. Archived from the original on 10 February 2018. Retrieved 28 August 2013.
- ↑ "Halabja, the massacre the West tried to ignore". The Times. Archived from the original on 28 January 2010. Retrieved 28 August 2013.
- ↑ 1988 Kurdish massacre labeled genocide بایگانی‌شده در ۲۳ اکتبر ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine, United Press International (UPI), 8 March 2010
- ↑ "Chemical Weapons Programs – Iraq Special Weapons Facilities". Federation of American Scientists. Archived from the original on 14 December 2017. Retrieved 28 August 2013.
- ↑ "Saddam's secret weapon (Channel 4, 1988)". Publications.steveplatt.net. 16 March 1988. Archived from the original on 23 April 2017. Retrieved 28 August 2013.
- ↑ "Silent City: Music". Amazon. Archived from the original on 5 March 2013. Retrieved 28 August 2013.
- ↑ Kayhan Kalhor and Brooklyn Rider on Silent City (به انگلیسی), Grooveshark, archived from the original on 11 April 2014, retrieved 20 December 2014
- ↑ "Jiyan". IMDb.com. Archived from the original on 18 January 2018. Retrieved 21 January 2018.