حسنوند

دانشنامه ایرانیکا و دانشنامه جهان اسلام حسنوندها را ایلی لر معرفی می‌کنند. علی اکبر دهخدا حسنوندها را یکی از ایلات کرد پیشکوه معرفی می‌کند. برخی دیگر نسب حسنوندها را به اسیران نهاوندی می‌رسانند که سال‌ها در میان قبایل عرب زندگی کرده‌اند و سپس به لرستان بازگشته‌اند و در الشتر، مجاور نهاوند سکنی گزیده‌اند. به روایت دیگر آنان فرزندان اردشیر بابکان هستند که تا زمان نادرشاه افشار در منطقه ایلام زندگی می‌کردند اما نادر به پاس جنگ آن‌ها علیه عثمانی منطقه شمال لرستان را به آنان بخشید. بنابر اسناد تاریخی هیچ‌یک از این نظرات نمی‌تواند درست باشد. عده‌ای از کردهای پشتکوه به منطقه الشتر در استان لرستان کوچ کرده و هم‌اکنون به عنوان بخشی از ایل حسنوند به‌شمار می‌آیند.

قدیمیترین آمار از جمعیت حسنوندها در دهه ۱۸۷۰ میلادی توسط شیندلر منتشر شده‌است و او جمعیت حسنوندها را حدود ۲٬۵۰۰ ذکر کرده‌است. نویسنده کتاب جغرافیای لرستان در ۱۸۸۳ میلادی جمعیت آن‌ها را حدود ۸۵۰ خانوار نوشته‌است. جمعیت این ایل در دهه ۱۹۳۰ میلادی پنج هزار خانوار و در دهه ۱۹۶۰ میلادی ۱٬۵۰۰ خانوار بوده‌است. عده‌ایی از حسنوندها به دینه‌ور در استان آذربایجان شرقی و اسدآباد در استان همدان تبعید شده‌اند.

ایل حسنوند دارای طوایف زیر است:

1_طایفه خدائی این طایفه ساکن شهرستان الشتر و شمال استان لرستان است.

2_طایفه کاکولوند این طایفه دارای ۲۵ تیره به نام‌های: رومی، مرادجان، میرزاجان، ابراهیم‌جان، بهرام جان، حیدر، محمدجان، ایمان‌جان، سهراب یک، نوره، کلب حسین، روئین، پولاد، دیتنه‌وند، پولاد، میراحمد، زیودار (زیار)، اوررضا، روسی، سالار، قل نره‌شی، بوه (بابا)، قلایی، منظمی، ملکی، رحمتی، صادقی، اتابک، سیاهپوش، نوراللهی، فرج‌اللهی، نصراللهی، خیراللهی، فتح‌اللهی، ذکراللهی است.

3_طایفه دولتشاه طایفهٔ دولتشه یا دولتشاهی دارای تیره‌های مشهدقلی، پشم، رحمان شه، علی، کچل، علی یار، نادعلی، ولی، نجف علی، نجف قلی می‌باشد

4_طایفه میفر (محمدفر) این طایفه از تیره‌های خنگ گزار، عوض علی، حیدرعلی، سالی، ندر، شه‌ندر، سیف‌الدین تشکیل شده‌است.

5_طایفهٔ بسوم طایفهٔ بسوم یا بسطام نیز از چهار تیره تشکیل گردیده که هریک دارای زیرتیره‌هائی به‌شرح زیر می‌باشد:

• تیرهٔ چراغ بگ شامل اولاد رضا، غلامحسین، شاهمراد، کاکا، امرایی، زرینی، فراخان، عین می‌باشد.
• تیرهٔ ایناق شامل اولاد علی، حسین، علی قدم، ایناق است.
• تیرهٔ خسربگ شامل اولاد میرزابگ و یعقوب بگ است.
• تیرهٔ یوسف بگ شامل اولاد بختگان بگ، عوض علی و درگاه است.

6_طایفه اسکندر شامل تیره‌های زهابی، حاجی، اسماعیلوند، میمی، تویخن، باباحسین، نظربگ، سالار

7_طایفهٔ خمسه تیره‌های طایفهٔ خمسه (اولاد اسکندر) عبارتند از:

1. تیرهٔ میمی دارای اولاد: حسین، احمد، صیدنظر.
2. تیرهٔ توخن دارای اولاد: مشل، گردل، نوم‌خدا، چوچل
3. تیرهٔ زهاوی (زهابی) دارای اولاد: حمدبک و وشنی
4. تیرهٔ گرزین شامل اولاد: گرزین، گنجی

۵. تیرهٔ باباحسین.

طایفه گرزین (توضيحات تکمیلی)

گرزین در لغت به معنای تاج پادشاهی است و در تاریخ گرزین نام پدر گیلگامش پهلوان اسطوره‌ای جهان باستان می باشد وی فرمانروایی آریایی و متولد سرزمین مهرگان ( لکستان ) از قوم کاسیت و حاکم بر بین‌النهرین بود، اکنون طوایفی در شمال خرم آباد هستند از ایل لک ( پهلک ) بنام گرزین و منسوب به اسکندر خان زند ( پسر بداق خان زند پسر حسن خان زند ) و پسر عموی کریم خان زند ( پسر ایناق خان زند پسر حسن خان زند ) که با ۱۴ طایفه دیگر همچون گنجی، ذهابی، سبزکا، محمدی، اخمه، توخن، مشل، پریسکی، حسین، یارحسین، بسوم، اورضا و. . . که برادرانشان می باشند ایل سکندر را تشکیل داده اند، در روایتی دیگر جد اعلای ایشان فردی بنام حسن خان بود که در زمان حمله تیمور گورکانی به لرستان تیمور را در منطقه زاهدان ( تنگ زاهد شیر خرم آباد ) با گرز لنگ نمود و به حسن خان گرزین مشهور گشت، حسن خان گرزین، پدر گرمان شاه ( کرمانشاه ) موسس سلسله کرمانشاهان در ایران می باشد و نسب خود را به مهران برادر کیان ایرانی می رسانند، بخشی از ایشان در دشت ماژین و منطقه گرزلنگر ، بخشی در مازندران و منطقه گرزین مله، بخشی در کربلا بنام فیلی و مناطقی از عراق بنام آل خمسه و سایر شهرهای دیگر ایران همچمون ملایر، کاشان، نجف آباد، کرمانشاه و. . . و سایر شهرهای ایران ساکن هستند، اکنون ایشان را از آن رو گرزین خوانند که همواره تاج فرمامروایی و مدیریت اقوام دیگر را بر عهده داشته اند.

این ایل در سال ۱۳۱۱، پنج هزار خانوار جمعیت داشته‌است. محل سکونت اصلی ایل حسنوند شهرستان سلسله است. پراکندگی جمعیتی این ایل در شهرستان‌های سلسله، خرم‌آباد، پلدختر، کنگاور، کوهدشت، بروجرد، کلاردشت، قزوین و بخش دینور می‌باشد.

• مردم لک
• لرستان

• معجزی والیزاده، محمدرضا (۱۳۸۰). تارخ لرستان: روزگار قاجار: از تأسیس تا کودتای ۱۲۹۹. تهران: انتشارات حروفیه. شابک ۹۶۴-۹۲۱۸۵-۷-۲.
• حیدری، حجت اله (۱۳۸۱). ایل حسنوند. امیرکبیر خرم‌آباد: افلاک. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۶۴۳۱-۳۸-۶.
• اقبالی، رضا (۱۳۹۱). امنیت و انتظامات در لرستان: از صفویه تا پهلوی. تهران: ائمه (ع). شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۳۰۶-۲۷-۸.
• پهلوان، کیوان (۱۳۸۵). رضاشاه «از الشتر تا الاشت» نیای لر رضاشاه. تهران: آرون. شابک ۹۶۴-۷۲۱۷-۶۷-۶.
• حیدری، حجت اله (۱۳۵۵). ریشه‌های نژادی لر. تهران: کتابفروشی فردوسی.
• رحمتی، حشمت الله (۱۳۹۱). خدایی خان: ایلخانی از پیشکوه لرستان. خرم‌آباد: شاپورخواست. شابک ۹۷۸-۶۰۰۲-۶۰۰۲-۲۶.
• رحمتی، حشمت الله (۱۳۸۶). قوم لُر در آینه تاریخ. خرم‌آباد: شاپورخواست. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۲۷۰۷-۲۴-۹.
• ذبیح‌الله منصوری، هرتز فیلد گیرشمن و ماریژان موله. سرزمین جاوید. تهران: انتشارات زرین. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۰۷۰-۴۲-۶.
• حیدری، حجت اله (۱۳۸۴). تبارشناسی لرستان. خرم‌آباد: انتشارات افلاک. شابک ۹۶۴-۸۱۲۰-۱۸-۸.