جزیره ابن عمر
جزیرهٔ ابن عُمَر یا به اختصار جزیره (به ترکی: Cizre با تلفظ جیزره، به کردی کرمانجی: Cizîra Botan جزیرا بوتان، به سُریانی: ܓܨܪܬܐ گُزارتو) شهری است در استان شرناق در جنوب شرقی ترکیه. این شهر در مرز ترکیه با سوریه و در نزدیکی نقطه تلاقی سه کشور ترکیه، سوریه و عراق واقع شده‌است و در شمال، جنوب و شرق در محاصره رود دجله قرار دارد و به همین دلیل به این نام مشهور است.
جزیره ابن عمر | |
|---|---|
نمای هوایی از جزیره | |
| مختصات: ۳۷°۱۹′۳۰″ شمالی ۴۲°۱۱′۴۵″ شرقی / ۳۷٫۳۲۵۰۰°شمالی ۴۲٫۱۹۵۸۳°شرقی | |
| کشور | ترکیه |
| استان | شرناق |
| مدیریت | |
| • شهردار | Mehmet Ziriğ (HDP) |
| • قائم‌مقام | Davut Sinanoğlu |
| مساحت | |
| • ناحیه | ۴۶۷٫۶۴ کیلومتر مربع (۱۸۰٫۵۶ مایل مربع) |
| بلندی | ۳۷۷ متر (۱۲۳۷ پا) |
| جمعیت (2012) | |
| • شهری | ۱۰۶٬۸۳۱ |
| • ناحیه شهری | ۱۲۴٬۸۰۴ |
| • ناحیه شهری تراکم | ۲۷۰/کیلومتر مربع (۶۹۰/مایل مربع) |
| کد پستی | ۷۳۲۰۰ |
| وبگاه | |
پیشینه
حمدالله مستوفی بنای شهر را به اردشیر بابکان نسبت داده‌است، اما در تاریخ‌ها آمده‌است نخستین کسی که آن را آباد کرد حسن بن عمر بن خطّاب تَغلبی (درگذشته حدود ۲۵۰) بود که نام جزیره نیز از نام وی گرفته شده‌است. نام قدیمی‌تر این شهر بازَبْدا بوده‌است.
شهر جزیره در خمیدگی رود دجله بنا شده‌است و نهری که حفر آن را به حسن بن عمر نسبت می‌دهند حلقه خم را در تنگی آن به هم پیوند داده‌است. با این عمل محوطه شهر تبدیل به جزیره شده و نام جزیره نیز از همان‌جا به وجود آمده‌است. البته منطقه جزیره در دوره خلافت عباسی و حتی عثمانی به منطقه‌ای وسیع از دیاربکر گرفته تا موصل و حلب اطلاق می‌شده‌است.
بر اثر شدت جریان آب، نهر جانشین بستر اصلی دجله شده و بستر قدیمی رود که شهر را دور می‌زده، خشک شده‌است. جزیره ابن‌عمر، بندری رودخانه‌ای در موقعیتی جزیره‌ای است. دجله از این نقطه به بعد قابل کشتیرانی است. جاده‌ای رومی به نام درب عتیق، که مشخص‌کننده مرز میان مناطق عرب‌نشین و کردنشین است [این مطلب مورد تأیید امیر بدرخان بیگ پاشا (۱۸۶۸_۱۸۰۲ م)، بزرگترین امیر امارت بوتان نیز قرار گرفته‌است]، جزیره ابن عمر را به نصیبین و سپس به ماردین متصل می‌کند.
جزیره ابن عمر جزئی از یک منطقه قدیمی بزرگ‌تر به نام جزیره در شمال میان‌رودان است.
از بزرگان این شهر می‌توان به بدیع‌الزمان جزری، مهندس کرد، ابن اثیر، محدث، و ملای جزیری شاعر سدهٔ ۱۶ کردی کرمانجی یاد کرد.
کردوئن . [ک ُ ءِ] (اِخ) ولایتی بسیار محدود در مکانی که امروز بهتان (بحتان) و جزیرهٔ ابن عمر گویند. این ولایت را در قدیم قردو می‌گفته‌اند و مورخان یونانی کردوئن خوانده‌اند. در آن ولایت سه شهر بر روی دجله بود به نامهای ساریسا، ساتلکا، پینکا (فینک). (از کرد و پیوستگی نژادی و تاریخی او ص ۹۰).
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ "Area of regions (including lakes), km²". Regional Statistics Database. Turkish Statistical Institute. 2002. Retrieved 2013-03-05.
- ↑ "Population of province/district centers and towns/villages by districts - 2012". Address Based Population Registration System (ABPRS) Database. Turkish Statistical Institute. Retrieved 2013-02-27.
- J. Obermeyer, Die Landschaft Babylonien (1929)
- A. Ben-Jacob, Kehillot Yehudei Kurdistan (1961), 22, 24–25, 30.
- دانشنامه جهان اسلام: سرواژهٔ جزیرهٔ ابن‌عمر.
- بلندا و جایگاه