جشن نیلوفر
جشن نیلوفر یا جشن نیلوپر جشنی ایرانی است که بنا بر نوشتۀ ابوریحان بیرونی در روز ششم تیرماه برگزار می‌شده‌است. تنها منبعی که به جشنی بدین نام اشاره کرده کتاب آثارالباقیۀ ابوریحان بیرونی است و به جز آن اطلاعات دیگری دربارۀ آن در دست نیست.
برخی گل نیلوفر را نماد ایزدبانوی آب آناهیتا دانسته‌اند و این احتمال را مطرح کرده‌اند که برگزاری این جشن در این زمان احتمالاً به شکوفا شدن گل‌های نیلوفر در آغاز تابستان مربوط بوده‌است.
در تورات اورشلیم از جشنی با عنوان موتردی (Mutradi) به عنوان جشنی مادی یاد شده که یکی از سه جشن مادها بوده‌است. این جشن در آغاز تابستان برگزار می‌شده و با آب در ارتباط بوده و در زمان خود آغاز سال محسوب می‌شده‌است. واژۀ موتردی در زبان آرامی به معنای اول سال، آب افشاندن و نیز نوبر خرما بوده‌است.
ابوریحان بیرونی از جشن نیلوفر همچون جشن آب‌ها یاد کرده که در روز ۶ خرداد (خردادروز) برگزار می‌شده‌است. بیرونی در اشاره به این جشن از توجه به زراعت و عمران دنیا صحبت می‌کند که این جشن را با جشن تیرگان که جشن آب، باران، زراعت و آبادانی جهان است و در ۱۳ تیر برگزار می‌شده مرتبط می‌گرداند. او همچنین جشن تیرگان را با سیارۀ تیر (عطارد) یکی می‌گیرد. با این وجود ابوالقاسم اسماعیل‌پور اسطوره‌شناس معتقدند که این تقارن به اشتباه در متون پهلوی وارد شده‌است و این جشن نه با سیارۀ تیر بلکه با ستارۀ شعرای یمانی مرتبط است که همان ایزد-ستارۀ تیشتر است که با باران و باران‌آوری مرتبط است. گل نیلوفر نیز که با این جشن در پیوند است درواقع به دلیل روییدن در آب و وابستگی حیاتش به آب با این عنصر پیوندی ناگسستنی دارد و در مجموع جشن موسوم به نیلوفر را می‌باید با تیرگان در پیوند دانست.
در فراهان، محلات، خمین و مارلیک تهران آداب و رسومی با عنوان اول تووستونی (اول تابستانی) برگزار می‌شود که احتمال داده شده که با جشن نیلوفر مرتبط باشد.
روز فرهنگی کرمانشاه
نیلوفر آبی زرد از سال ۱۳۹۶ در یک کمپین تبلیغاتی توسط شهرداری و شورای شهر کرمانشاه به عنوان نماد این شهر و رنگ این گل نیز به عنوان رنگ نمادین این شهر انتخاب شده‌است. این گل در سرآب نیلوفر در نزدیکی شهر کرمانشاه می‌روید و به عنوان نمادی از آیین مهر در نقوش طاق بستان نیز مورد استفاده قرار گرفته‌است. به همین دلیل بنا بر مصوبۀ کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر کرمانشاه، روز ۶ تیر هرسال به نام «روز فرهنگ کرمانشاه» و «جشن نیلوفر» نام‌گذاری شده‌است. برگزاری جشن نیلوفر در کرمانشاه در مرداد ۱۳۹۸ با واکنش منفی نیروهای منسوب به جناح اصولگرا مواجه شد.
جستارهای وابسته
- آثارالباقیه
- تیرگان
- تیشتر
- تیرما سیزده شو
- نیلوفر آبی مقدس
- نیلوفر آبی
منابع
- ↑ «جشن نیلوفر». فرهنگنامهٔ ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ اوت ۲۰۱۶.
- ↑ بیرونی، ۱۳۶۳: ۳۳۴-۳۳۵.
- ↑ «ششم تیرماه: جشن نیلوفر».
- ↑ خبرگزاری شهر و شهروندی ایران (ایمنا): اول تووستونی مبارک!، نوشته‌شده در ۶ تیر ۱۳۹۷؛ بازدید در ۱۳ آذر ۱۴۰۱.
- ↑ «جشن نیلوفر».
- ↑ «جشن باستانی نیلوفر».
- ↑ تقی‌زاده، ۱۳۶۴: ۲۷.
- ↑ اسماعیل‌پور، ۱۳۹۹: ۷۹.
- ↑ خبرگزاری کُردپرس: کرمانشاه با «نیلوفر ایرانی» به جهانیان معرفی می‌شود، نوشته‌شده در ۳۱ شهریور ۱۳۹۶؛ بایگانی‌شده در ۲ ژوئیه ۲۰۱۸ توسط Wayback Machine بازدید در ۱۱ تیر ۱۳۹۷.
- ↑ پایگاه اطلاع‌رسانی میراث آریا: کرمانشاه با نماد نیلوفر ایرانی «شهر گردشگری» می‌شود، نوشته‌شده در ۳۱ شهریور ۱۳۹۶؛ بایگانی‌شده در ۳ اوت ۲۰۱۸ توسط Wayback Machine بازدید در ۱۱ تیر ۱۳۹۷.
- ↑ خبرگزاری کُردپرس: عملکرد شهرداری کرمانشاه در حوزه جذب سرمایه‌گذاری تشریح شد، نوشته‌شده در ۹ تیر ۱۳۹۷؛ بایگانی‌شده در ۹ ژوئیه ۲۰۱۸ توسط Wayback Machine بازدید در ۱۱ تیر ۱۳۹۷.
- ↑ «ششم تیرماه روز فرهنگی کرمانشاه اعلام شد». خبرگزاری صدا و سیما مر کز کرمانشاه. ۳ بهمن ۱۳۹۷. ص. کد خبر:۲۳۳۵۸۲۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ آوریل ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۸ اردیبهشت ۱۳۹۸.
- ↑ «سهم یک‌میلیون شهروند از جشن‌های ولایت فقط برگزاری جشن در یک پارک بود». مرصادنیوز. ۲۸ مرداد ۱۳۹۸. ص. کد خبر:۳۸۱۵۰۳. دریافت‌شده در ۲۷ مرداد ۱۳۹۸.
کتاب‌شناسی
- اسماعیل‌پور، ابوالقاسم. ۱۳۹۹. تیرماسیزّه شو (جشن تیرگان) اسطورۀ تیشتر، در چشمه‌های بیدار: جستارهای ایران‌شناسی، تهران: هیرمند، صص ۷۱-۱۰۰.
- بیرونی، ابوریحان. ۱۳۶۳. آثارالباقیه عن القرون الخالیه، ترجمۀ اکبر داناسرشت، تهران: امیرکبیر.
- تقی‌زاده، سید حسن. ۱۳۶۴. بیست مقاله، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.