شهرستان تیران و کرون

شهرستان تیران و کرون دارای ۲ بخش، ۴ دهستان و ۳ شهر به شرح زیر است:

شهرستان تیران و کرون

• بخش مرکزی: (تیران، خیرآباد، خمیران، هومان، عزیزآباد، رضوانشهر، آب پونه، حسن‌آباد ابریزه، ورپشت، تندران، کوهان، خرمنان، جعفرآباد، جاجا)
• بخش کرون: (تقی آباد،افجان، مهدی‌آباد، محمدیه، میرآباد، گنهران، دره‌بید، چشمه احمدرضا، کرد علیا، دولت‌آباد، کرد سفلی، قلعه ناظر، دوتو، عسگران، الور، حسن‌آباد علیا، آبگرم، قهریزجان، نسیم‌آباد، حسن‌آباد وسطی، قاسم‌آباد، بودان، سوران، حسین‌آباد)

در حدود ۶۰ روستا و دو شهر رضوانشهر و عسگران از توابع این شهرستان هستند.

بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت شهرستان تیران و کرون در سال ۱۳۹۹ برابر با ۱۰۱٬۳۱۴ نفر بوده‌است و مردم این منطقه، به زبان فارسی سخن می‌گویند.

از محصولات مهم کشاورزی این شهرستان می‌توان به گندم، جو، بادام، گردو، انگور، انار، زردآلو، آلبالو، هلو، زعفران، سیر، پیاز، ذرت، نهال‌های درختی، صیفی‌جات و موسیر اشاره نمود.

دلیل این‌که پسوند نام خانوادگی بسیاری از افراد این شهر تهرانی می‌باشد آن است که در گذشته، نام این شهر طهران بوده‌است. تیران متشکل از دو کلمه «تیر» به معنی درخت و بیشه و «آن» محل آن می‌باشد. کرون نیز از «کر» به معنی توانا و «ون» نسبت آن است.

در دورهٔ قاجاریه کرون از توابع اصفهان به‌شمار می‌رفته، و شامل دو قسمت علیا و سفلی بوده که مساحتی حدود ۴ × ۱۲ فرسخ را دربر می‌گرفته‌است. آبادی‌های معروف کرون علیا دهق، علویجه و هُسنیجه بوده‌است؛ تیران و عسگران نیز از آبادی‌های معروف کرون سفلی به‌شمار می‌رفته‌است. در منابع دورهٔ قاجاریه نام‌این شهر، به صورت طهران، تیران و آهنگران نیز نوشته شده‌است.

در سال۱۳۷۶، شهرستان تیران و کرون به مرکزیت شهر تیران تشکیل شد که مشتمل بر دو بخش، چهار دهستان (رضوانیه، وَرْپُشت، کرون سفلا و کرون علیا) و شهر تیران بود. در خرداد ۱۳۷۹ عسگران تبدیل به شهر شد و به‌عنوان مرکز بخش کرون، در ترکیب شهرستان تیران و کرون درآمد.

1. پارک ملی و پناهگاه حیات وحش قمیشلو

میزبان گونه‌های مختلفی از حیات وحش، شامل قوچ‌ومیش، پستانداران دیگری از قبیل آهو، کل و بز، پلنگ، گربهٔ وحشی، گرگ، روباه، کفتار، شغال، خرگوش، جوجه‌تیغی، تشی و نیز خزندگانی نظیر مار، مارمولک، بزمجه، لاک‌پشت و پرندگانی شکاری مانند عقاب طلایی، شاهین، بالابان، بحری، کرکس، قرقی و پرندگان دیگری از جمله کبک، تیهو، کوکر، باقرقره و کبوتر است. این زیستگاه، از قدیمی‌ترین ایام، محل تفرجگاه پادشاهان بوده‌است و به همین مناسبت است که بعضی از آنان مانند شاه عباس یکم و مسعود میرزا ظل‌السلطان در این منطقه قصرهایی را ساخته که یکی از قصرها و پارک‌ها متعلق به ظل‌السلطان است که در این ناحیه، شکل یک دهکده را به خود گرفته‌است. این عمارت و باغ از آثار تاریخی دوران حکومت مسعود میرزا است.

1. چشمه مرغاب: یکی از پر آب ترین چشمه های غرب استان اصفهان که از بخش کرون و شهر عسگران سر چشمه گرفته و به سد شهید منتظری (خمیران) منتهی می شود.
2. آبشار کرد علیا : این آبشار در منطقه کرون و درجنوب غربی روستای کرد علیا قرار دارید که بیشتر در فصل بهار دارای آب می باشد.
3. منطقهٔ حفاظت شدهٔ دالان‌کوه
4. دربند و چاه طبیعی دیو
5. امامزاده احمدرضا
6. لاله های واژگون دالانکوه
7. سد خمیران
8. لاسمیون
9. قلعه تاریخی قمیشلو
10. شهر زیرزمینی کرد علیا
11. چشمه شاهی کرد علیا : این چشمه در جنوب غربی روستای کرد علیا قرار دارید که دارای سد خاکی نیز می باشد و در بهار بیشترین میزان آبدهی را دارا می باشد.
12. قلعهٔ تاریخی قمیشلو: در ۱۲ کیلومتری شمال شرقی شهر تیران با مساحت تقریبی ۹ هزار متر مربع در مرکز پارک ملی قمیشلو واقع شده‌است.قدمت ساخت قلعه به ۱۴۰ الی ۱۶۰ سال قبل بر می‌گردد.

• دیارما پایگاه اطلاع‌رسانی شهرستان تیران و کرون

دائرةالمعارف بزرگ اسلامی