توده نفوذی

توده نفوذی (انگلیسی: Intrusion) سنگ مایعی است که در زیر سطح زمین شکل گرفته است. ماگما از زیر سطح زمین به آرامی از اعماق در امتداد شکاف‌ها و فضاهای خالی به بالا کشیده می‌شود و گاهی سنگ درون‌گیر موجود را از سر راه خود کنار می‌زند. این فرایند ممکن است حتی میلیون‌ها سال به طول انجامد. همزمان با سرد و جامد شدن تدریجی سنگ، قسمت‌های مختلف ماگما بلوری شده و به مواد معدنی تبدیل می‌شود. برخی رشته‌کوه‌ها مانند سیرا نوادا در کالیفرنیا عمدتاً از توده‌های نفوذی و سازندهای گرانیتی بزرگ تشکیل شده‌اند.

توده‌های نفوذی یکی از دو راه تشکیل سنگ‌های آذرین به‌شمار می‌روند، راه دیگر از طریق سنگ‌های بیرونی ناشی از فوران آتشفشانی یا رویدادهای مشابه است. به لحاظ فنی توده نفوذی تنها راه تشکیل سنگ آذرین درونی است؛ سنگ از ماگمایی که در حال سرد و جامد شدن در زیر پوسته سیاره است شکل می‌گیرد. در حالی که توده‌های بیرونی سنگ‌های بیرونی را پدید می‌آورند که این سنگ‌ها بر روی سطح تشکیل می‌شوند.

توده‌های نفوذی را می‌توان بر اساس اندازه و شکل توده و ارتباط آن با دیگر اشکال به انواع مختلفی تقسیم کرد:

• ژرف‌سنگ
• آذرین‌تیغه
• کوژسنگ
• کاوسنگ
• عدسی‌سنگ (فاکولیت)
• تنوره آتشفشانی
• آذرین‌لایه
• پاره‌ژرف‌سنگ
• توده نفوذی بی‌نظم (کونولیت)