کودتای نافرجام ۲۰۱۶ ترکیه

ساعاتی پس از آغاز درگیری‌ها، نیروهای وفادار به دولت ترکیه و حزب عدالت و توسعه اعلام کردند که کنترل کشور را به دست گرفته و ۱۵۶۳ نظامی کودتاگر بازداشت شده‌اند. همچنین نیروهای مردمی طرفدار دولت ترکیه به سمت ستاد مشترک ارتش این کشور حرکت کردند.

سرویس اطلاعاتی دولت ترکیه، در بیانیه‌ای مدعی شده که کودتای ارتش شکست خورده‌است و عده‌ای از کودتاچیان دستگیر شده‌اند.

پس از نافرجامی کودتا، نخست‌وزیر ترکیه وضعیت اضطراری اعلام کرد (تعلیق بندهایی از قانون اساسی و سایر قوانین) و گفت کنوانسیون حقوق بشر اروپا به مدت سه ماه به‌حالت تعلیق درمی آید. دولت هزاران خدمه دولتی و غیردولتی را دستگیر، زندانی، از کار برکنار یا ممنوع‌الخروج کرد. طبق اخبار موثق در ۲۱ ماه ژوئیه ۲۰۱۶ یعنی ۵ روز پس از کودتا این آمار در رسانه‌های غربی مستند هستند:

دولت ترکیه تا تاریخ ۲۹ ژوئیه ۲۰۱۶ گذرنامه بیش از پنجاه هزار نفر را باطل کرد تا نتوانند کشور را ترک کنند.

۳۰ استاندار (از ۸۱ استان در کل)، ۲۷۴۵ قاضی و دادستان (توأم با ضبط دارایی نقدی، خانه و املاک ایشان به نفع دولت)، ۱۷۵۵ رئیس و معاون رئیس دانشگاه، ۴۹۲ نفر از کانون مذاهب، ۳۰۰ کارمند وزارت امور اجتماعی، ۲۷۵ کارمند دفتر ریاست جمهوری، ۲۵۴ کارمند وزارت ورزش و جوانان، ۱۸۴ کارمند وزارت اقتصاد، ۱۸۰ کارمند اطلاعاتی، ۲۱٫۷۰۰ معلم غیردولتی، ۱۵٫۲۰۰ معلم و کارمند وزارت فرهنگ، ۱۳۰۰ کارمند وزارت کار و ۹۰۰۰ کارمند وزارت داخله اخراج شدند. ضمناً تمامی آکادمیسین‌ها تا اطلاع ثانوی ممنوع‌الخروج اعلام شدند.

دولت ترکیه تا تاریخ ۲۹ ژوئیه ۲۰۱۶ بیش از ۱۸۰۰۰ نفر را دستگیر و زندانی کرده که از این تعداد ۷۵۰۰ نفر ارتشی و ۱۴۰ قاضی دیوان عالی کشور هستند.

در تاریخ ۲۶ ژوئیه ۲۰۱۶ دولت حکم جلب و حبس ۴۲ روزنامه‌نگار معروف را صادر کرد.

بنا بر گزارش عفو بین‌الملل، هرگونه انتقاد از اردوغان، با پیگردهای غیرقانونی پلیس مواجه می‌شود و افراد درگیر بدون حکم رسمی دستگیر و زندانی می‌شوند. در گزارش عفو بین‌الملل آمده که در پاسگاه‌های پلیس و در زندانها، بسیاری افسران ارتش و مأموران برکنار شده دولت مورد تجاوز جنسی قرار گرفته‌اند. طبق این گزارش اقلیت‌های مذهبی شدیداً زیر ضرب هستند و نفرات زیادی از این شهروندان دستگیر شده‌اند. عفو بین‌الملل از دولت ترکیه خواسته که به این اعمال نفرت‌انگیز پایان داده شود.

دولت تا تاریخ ۲۹ ژوِئیه ۲۰۱۶، ۴۵ روزنامه، ۱۵ مجله، ۲۳ فرستنده رادیو، ۱۶ فرستنده تلویزیون و ۲۹ بنگاه نشریاتی را به‌طور دائم تعطیل کرد.

روزنامهٔ محافظه کار آلمانی دی ولت می‌نویسد: اکنون سوال‌های بسیاری بی پاسخ مانده‌اند. از قرار معلوم، تنها سودبرندهٔ این کودتا که به شکل ناشیانه‌ای به وقوع پیوست، شخصِ اردوغان است. اردوغان با عجله گفت: «این کودتا هدیهٔ خدا است» و سریعاً فرمان دستگیر کردن هزاران نفر را صادر کرد که گویی لیست آن‌ها از قبل آماده بود. لیست ۲۷۴۵ قاضی و دادستان، یک باره طی چند ساعت از کجا سر درآورد و این‌ها با ارتش و کودتا چه ربطی دارند؟

روزنامهٔ محافظه کار آلمانی بیلد تسایتونگ، بزرگترین «روزنامهٔ زرد» اروپا، در مقاله‌ای دربارهٔ بازتاب یک تاک شوی معروف در تلویزیون کانالِ یکِ آلمان (ARD) تأکید بر غیرواقعی بودنِ کودتای ترکیه دارد و کنایه‌وار در تیتر مقاله می‌پرسد: "آیا کودتای ترکیه جعلی بود؟"

روزنامهٔ ایندیپندنت انگلیسی از قولِ خبرنگارِ کانون خبرنگاری پلیتیکو عقیدهٔ منابع او را در ترکیه منتشر کرده که با دید تردید و تئوری توطئه به این پیش آمد سیاسی می‌نگرند.

بعضی از مقامات و محافل و رسانه‌های ایرانی نیز برای تفسیر کودتای ترکیه به نظریه تئوری توطئه متوسل شدند و از جمله گفته شد که «کودتا ساختگی و توسط خود اردوغان طراحی شده تا مخالفانش را سرکوب و ارتش را تصفیه کند. عده دیگری آمریکا را پشت پرده کودتا دیدند.

•  قطر - امیر قطر اعلام آمادگی برای کمک به دولت قانونی ترکیه کرده‌است.
•  ایران – اندکی پس از وقوع کودتا، تمامی پروازهای ایران به مقصد ترکیه به حالت تعلیق درآمد. پس آن نیز سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران، فروش و اجرای هرگونه تور گردشگری به ترکیه را تا زمان برگشت این کشور به وضعیت عادی و امن، ممنوع اعلام کرد. واکنش اینترنتی برخی از مردم ایران به کودتا به صورت طنز بوده‌است. همچنین ایرانیان به صفحه اینستاگرام اردوغان هجوم بردند و حجم وسیعی از کامنت‌های فارسی در این صفحه قرار گرفت.
•  کانادا – وزارت امور خارجهٔ کانادا نیز نسبت به کودتای نظامی در ترکیه ابراز نگرانی کرد و خواستار برقراری امنیت در این کشور شد.
•  آلمان – سخنگوی آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان گفت: به نظام دمکراتیک ترکیه باید احترام گذاشته شود. برای حفظ جان انسان‌ها از هیچ تلاشی نباید فروگذار کرد.

• ۲۵ تصویر از خشونت و بحران در ترکیه در پی کودتای نافرجام (NBC News)
• ویدئویی از حضور تانکها و مردم در خیابان‌های استانبول (RT)
• «جایزه ۷۰۰ هزار دلاری ترکیه برای دستگیری مشاور ولیعهد ابوظبی». سایت خبری خردادنیوز. ۲۰۱۹-۱۱-۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۴.