تالاب هشیلان

آب تالاب هشیلان از سرآب سبزعلی تأمین می‌شود. آب تالاب در بالا دست به صورت سرآب و چشمه جوشان می‌باشد و در پهنهٔ تالاب به صورت کانال‌های بزرگ و کوچک پخش شده‌است. پوشش گیاهی سطح تالاب علفی است که به صورت گیاهان آبزی در داخل آب رشد کرده در این تالاب حدود ۱۱۰ جزیره کوچک و بزرگ شکل گرفته‌است.میانگین بارش سالانه در تالاب هشیلان ۴۵۱ میلی‌متر است و در سراسر سال باد در جهت مختلف در این منطقه می‌وزد. هشیلان تنها تالاب استان کرمانشاه است و به عنوان یک اکوسیستم آبی همواره مورد توجه علاقه‌مندان به طبیعت گردی بوده‌است.

نام تالاب در زبان کردی، مرکب از دو بخش «هه‌شی» به معنی مار و «لان» به معنای خانه است؛ بنابراین نام هشیلان به معنی لانهٔ ماران می‌باشد.

سطح تالاب دارای پوشش گیاهی با گل‌های متنوع است. در داخل محدودهٔ تالاب هیچ درخت خودرویی وجود ندارد و فقط گونه‌های بید به صورت خیلی پراکنده و بسیار اندک در چند نقطه از تالاب رویش داشته‌اند. پوشش گیاهی سطح تالاب علفی است که به صورت گیاهان آبزی در داخل آب رشد کرده‌اند.

در داخل و حاشیه تالاب جوندگانی از خانواده موش‌ها و پستاندارانی همچون یوزپلنگ ایرانی، گرگ، گراز وحشی، روباه، خرگوش، شغال، بز کوهی، گربه وحشی زندگی می‌کنند. هشیلان به دلیل مأوا دادن به پرنده‌های مهاجر جز مناطق حفاظت‌شده در نظر گرفته شده‌است.

این تالاب زیستگاه چندگونه مار، به ویژه مار آبی و مار چلیپر است. از گونه‌های عمدهٔ ماهیان تالاب می‌توان به عروس ماهی، سیاه ماهی، سفید کولی، زردک و سس ماهی از خانوادهٔ ماهیان کپور اشاره کرد. همچنین این تالاب دارای چندین گونه از سخت پوستان و دوزیستان می‌باشد، از جمله خرچنگ، قورباغه و لاک پشت.

تالاب هشیلان یکی از مهم‌ترین فرودگاه‌های پرندگان مهاجر در استان کرمانشاه است. هرساله پرندگانی مانند غاز خاکستری، اگرت، حواصیل، سرسبز و … به این تالاب مهاجرت می‌کنند.

راه دسترسی به تالاب از حوالی روستای یاوری در مسیر کرمانشاه به روانسر به طرف شمال امتداد می‌یابد و ابتدا به روستا و بعد به تالاب هشیلان منتهی می‌گردد.

تالاب هشیلان تاکنون به کنوانسیون جهانی رامسر نپیوسته‌است. به گفتهٔ رئیس اداره نظارت و پایش محیط زیست استان کرمانشاه، مهمترین مانع در راه پیوستن هشیلان به این کنوانسیون، مسئلهٔ مالکیت اراضی این تالاب است. مردم روستا از مدت‌ها پیش در اراضی و جزیره‌های این تالاب به کشاورزی پرداخته‌اند و مالکیت اراضی این تالاب خصوصی بوده و متعلق به این کشاورزان است. با این وجود برای پیوستن تالاب به کنوانسیون رامسر، تمام حریم اکولوژیکی تالاب میله‌گذاری شده‌است.

یک سایت پرنده‌نگری نیز از سال ۱۳۹۰ در مکان تالاب هشیلان در حال ساخت است. کار راه‌اندازی سایت پرنده‌نگری در تالاب هشیلان در سال ۱۴۰۱ پس از گذشت بیش از یک دهه هنوز پایان نیافته و بنا بر اعلام مدیرکل محیط زیست استان کرمانشاه بین ۸۰ تا ۸۵ درصد پیشرفت داشته‌است.

در منطقۀ اطراف تالاب هشیلان آب‌های زیرزمینی در سطح بالایی قرار دارند و به همین دلیل حتی با حفر چاه‌هایی نه چندان عمیق به عمق هفت تا هشت متر نیز می‌توان به آب رسید. به همین دلیل چاه‌های زیادی در این منطقه حفر شده که در کنار خشکسالی و کمبور بارش به یکی از دلایل عمدۀ خشک شدن تالاب هشیلان تبدیل شده‌اند. در سال ۱۳۸۷ تالاب هشیلان خشک شد. در آن سال با وارد کردن آب از سد گاوشان برای احیای آن تلاش شد. در سال ۱۳۹۴ نیز بار دیگر تالاب هشیلان خشک شد، اما حق‌آبه‌ای از سد گاوشان به آن تعلق نگرفت.

خشک شدن و آتش‌سوزی ۱۴۰۰

صبح روز چهارشنبه ۲۷ مرداد ۱۴۰۰ آتش‌سوزی گسترده‌ای در تالاب هشیلان اتفاق افتاد. این آتش‌سوزی به دلیل وقوع خشکسالی بی‌سابقه در سال ۱۴۰۰ و خشک شدن پوشش گیاهی تالاب اتفاق افتاد و حجم آن به اندازه‌ای بود که ارتفاع آتش در برخی نقاط به چهار متر نیز می‌رسید. بر اثر خشکسالی، خروجی سرآب سبزعلی که تغذیه‌کنندهٔ اصلی آب این تالاب است دچار افت شدید شده و خطر خشک شدن تالاب هشیلان را تهدید می‌کند. با خشک شدن تالاب هشیلان در تابستان ۱۴۰۰ ادارهٔ محیط زیست شهرستان کرمانشاه با وارد کردن آب با تانکر برای کند کردن روند نابودی آن تلاش کرد. در روز ۹ شهریور حق‌آبه‌ای به میزان ۵۰۰ لیتر بر ثانیه از سد گاوشان وارد تالاب هشیلان شد.

خشک شدن ۱۴۰۱

در ۵ مرداد ۱۴۰۱ اعلام شد که تالاب هشیلان به صورت کامل خشک شده است و سد گاوشان نیز خود در وضعیت خشکی قرار گرفته و انتقال آب از آن به تالاب هشیلان مشکلی را حل نمی‌کند، و به همین دلیل اداره محیط زیست شهرستان کرمانشاه با انتقال روزی دو تانکر آب و ایجاد حوضچه‌های مصنوعی با استفاده از نایلون سعی در زنده نگاه داشتن برخی گونه‌های جانوری این تالاب دارد. در ۱۵ شهریور ۱۴۰۱ مدیر کل محیط زیست استان کرمانشاه از شناسایی ۲۲ حلقه چاه عمیق غیرمجاز در اطراف تالاب هشیلان خبر داد و کشت محصولات پرمصرف مانند ذرت و چغندر در اطراف تالاب را یکی از دلایل خشک شدن آن اعلام کرد.

در ۲۸ آبان ۱۴۰۱ معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای کرمانشاه از انسداد ۴۸ حلقه چاه غیرمجاز در حاشیه تالاب هشیلان طی سه روز در هفتۀ آخر آبان خبر داد. با این وجود در ۳۰ آبان ۱۴۰۱ رئیس اداره محیط زیست شهرستان کرمانشاه گفت که احیای تالاب هشیلان به دلیل تشنگی زیاد خاک و پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی علیرغم بارش‌های پاییزی و حتی در صورت بارش مستمر تا ماه اسفند نیز بعید است.

• کرمانشاه
• روستای هشیلان
• سرآب نیلوفر