تاتارهای کریمه
تاتارهای کریمه (تاتاری کریمه‌ای: Qırımtatar) یا کریمه‌ها (تاتاری کریمه‌ای: Qırım, Qırımlı) یک گروه قومی ترک بومی شبه جزیره کریمه در بخش شمالی دریای سیاه که امروزه در فدراسیون روسیه قرار گرفته‌است. آنان از گروه قومی تاتارها محسوب می‌شوند. زبانشان، تاتاری کریمه، روسی، ترکی استانبولی می‌باشد و به دلیل زندگی در اوکراین، استفاده از زبان اوکراینی نیز رایج است. تاتارهای کریمه در بین خودشان از زبان تاتاری کریمه، با افراد روس و غیرتاتار به زبان روسی و با ترک‌های استانبولی به زبان ترکی صحبت می‌کنند.
| مناطق با جمعیت چشمگیر | |
|---|---|
 اوکراین
| ۲۴۸٬۱۹۲ |
 ازبکستان | ۱۸۸٬۷۷۲ |
 ترکیه | ۱۵۰٬۰۰۰–۶٬۰۰۰٬۰۰۰ |
 رومانی | ۲۴٬۱۳۷ |
 روسیه | ۲٬۴۴۹ |
 بلغارستان | ۱٬۸۰۳ |
 قزاقستان | ۱٬۵۳۲ |
| زبان‌ها | |
| تاتاری کریمه، روسی، ترکی استانبولی | |
| دین | |
| مسلمان (سنی) کلیسای ارتدوکس شرقی تنگریسم | |
تنگری گرایی was the pagan religion before the rule of Ozbeg Khan, there are those claiming to be remnants as well as revivalists in Crimean communities around the world. | |
تاتارهای کریمه از قربانیان سیاست‌های قومی شوروی استالینی هستند، اما دلیل تنش آنها با حکومت شوروی در زمان جنگ، حتی تا امروز برای مردم شوروی سابق و به‌خصوص روس‌ها که خود را قهرمان شکست دادن نازی‌های آلمان می‌دانند موردی جدال‌برانگیز و مورد مناقشه است.
در دوران معاصر و امروزی، اینان علاوه بر زندگی در کریمه و اوکراین، تعداد زیادی از تاتارهای کریمه در ترکیه، ازبکستان، رومانی، بلغارستان، غرب اروپا، خاورمیانه و آمریکای شمالی، و همچنین جوامع کوچک در فنلاند، لیتوانی، روسیه، بلاروس و لهستان سکونت دارند.
تاتارهای کریمه در آیینه تاریخ
از پیدایش تا جنگ جهانی دوم
خانات کریمه در سال ۱۴۳۰ میلادی حکومت خود را به پایتختی باغچه‌سرای برپا کردند. باغچه‌سرای که در قرن ۱۵ میلادی پایتخت قدیمی «خانات کریمه» بود، در ۱۰ کیلومتری سیمفروپول، پایتخت کریمه قرار دارد.
تاتارهای کریمه از اواخر قرن ۱۵ میلادی خانات خود را به امپراتوری عثمانی سپردند و تحت‌الحمایه آن شدند. آنها اکنون مسلمانانی سنی مذهب از شاخه حنفی هستند. بعدها در اواخر قرن هجدهم میلادی و با عقب‌نشینی دولت عثمانی از کریمه، روسیه تزاری آرام آرام حکومت کریمه را به دست گرفت، طوری که در سال ۱۷۸۳ حاکم آن یک روس شد.
اما در این زمان بنا به احتیاط سیاسی هنوز دست اشراف تاتار از حکومت کاملاً قطع نشد. با وجود این از همین زمان مهاجرت روس‌ها و اقوام دیگر با کمک دولت تزاری روسیه به کریمه شروع شد و در اواسط قرن ۱۹ میلادی کم‌کم آثار تمدن قدیمی کریمه که بخشی از آن مانند مساجد، حمام‌ها و چاه‌های آب دستاورد تاتارها بود ویران شد.
این نوع حرکت‌ها علیه تاتارهای کریمه نشان از مقاومت برای حفظ سرزمینی دارد که به اعتقاد آنها سرزمین اجدادیشان بود. حاکم روس کریمه در اواسط قرن نوزدهم برای کم کردن دردسر تاتارها خواهان اخراج کامل آنها از کریمه و اسکان آنها در ترکیه شد ولی آلکساندر دوم، تزار وقت روسیه با آن مخالفت کرد.
با این پیشینه و بگو مگوی تاتارها با روس‌ها بود که وقتی ارتش آلمان نازی در زمان جنگ جهانی دوم، در سال ۱۹۴۱ به کریمه رسید، با آغوش باز تاتارها روبرو شد که حتی یک گروه مسلح نزدیک به ۲۰هزار نفری دفاع از خود در مقابل ارتش شوروی تشکیل دادند.
بعضی از تاتارها به ارتش نازی کمک کردند، ولی به نظر می‌رسد بخش دیگری از آنها مورد علاقه آلمانی‌ها نبودند. فرمانده آلمانی کریمه در زمان اشغال آن سرزمین، مانند خلف روس خود خواستار انتقال کامل تاتارها از کریمه به ترکیه شد. این تقاضا هم با مخالفت هیتلر روبرو شد.
پس از جنگ جهانی دوم تا بحران کریمه
در تقسیمات کشوری شوروی، کریمه و تاتارهایش در قالب جمهوری شوروی سوسیالیستی روسیه جای گرفتند. در دوره حکومت استالین به اندیشه انتقال تاتارها به ترکیه جامه عمل پوشانده شد. بعد از بازپس گرفتن کریمه از آلمانی‌ها توسط ارتش سرخ شوروی در ۱۹۴۴، نه فقط ارتش ۲۰ هزار نفری طرفدار نازی‌ها در کریمه، بلکه بیش از ۱۸۰ هزار نفر از تاتارهای ساکن در این شبه‌جزیره سوار بر قطارهای باربری به زور توسط دستگاه‌های امنیتی استالینی از محل زندگی‌شان جدا و به سرزمین‌های گرم و بیابانی آسیای میانه، به خصوص قزاقستان منتقل شدند.
در سال ۱۹۵۴، نیکیتا خروشچف رهبری حزب کمونیست شوروی کریمه را به دلایل اقتصادی، به اوکراین واگذار کرد.
تاتارها بعد از مرگ استالین اعاده حیثیت شدند ولی بازگشت آنها به سرزمین‌های پدری‌شان در زمان میخائیل گورباچف، کمی پیش از فروپاشی شوروی ممکن شد. با وجود این، کمر خم شده مردم تاتار در کریمه دیگر هیچگاه راست نشد و آنها که زمانی خود را مالک آن سرزمین می‌دانستند، توانستند تنها حدود یک دهم جمعیت آن منطقه را تشکیل دهند.
بعد از فروپاشی شوروی، تاتارهای کریمه همواره از سیاست‌های دوری از روسیه در اوکراین حمایت می‌کردند. آنها پشتیبان انقلاب نارنجی سال ۲۰۰۴ و کوشش‌های اخیر کی‌یف برای پیوستن به اتحادیه اروپا بودند.
بحران کریمه و وضعیت کنونی
پس از جدایی کریمه از اوکراین و بازگشت آن به روسیه در مارس ۲۰۱۴ که از پشتیبانی اکثریت روس ساکن آن منطقه برخوردار است، تاتارهای کریمه بار دیگر در مقابل یک سؤال تاریخی قرار گرفته‌اند که آیا بی دردسر دست دوستی به طرف حکومت روسیه دراز کنند یا مانند نیاکانشان مشکلات را به جان بخرند و دستهایی غیر از دست روسی را بفشارند. اکثریت تاتارها طرفدار اوکراین هستند.
هم اکنون پلیس و سرگئی آکسی‌یونف، نخست وزیر مانع از گردهمایی تاتارهای کریمه می‌شوند. مجلس تاتارهای کریمه در مارس ۲۰۱۴ تظاهراتی را در میدان سیمفروپول، برنامه‌ریزی کرده بود اما در آخرین لحظات، در اثر فشارهای حکومت جدید کریمه، محل گردهمایی را تغییر داد و به باغچه‌سرای منتقل کرد. در این گردهمایی صدها نفر از تاتارهایی که مخالف الحاق به روسیه و همچنان طرفدار دولت کیف هستند با در دست داشتن پرچم اوکراین شعار «خلق، وطن، کریمه» سر دادند. فشارهای دولت کریمه باعث تشکیل گروه‌های شبه نظامی مبارز و خواهان خودمختاری جمعیت ده تا دوازده درصدی آن شده‌است.
نگارخانه
زن تاتار کریمه، ۱۸۷۲
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ AUTONOMOUS REPUBLIC OF CRIMEA: All-Ukrainian Population Census 2001 – National structure
- ↑ "About number and composition population of Ukraine by data All-Ukrainian census of the population 2001". Ukraine Census 2001. State Statistics Committee of Ukraine. Retrieved 17 January 2012.
- ↑ (روسی) 1989 Soviet census – Uzbekistan
- ↑ Crimean Tatars and Noghais in Turkey
- ↑ "Recensamant Romania 2002". Agentia Nationala pentru Intreprinderi Mici si Mijlocii (به رومانیایی). 2002. Archived from the original on 13 May 2007. Retrieved 5 August 2007.
- ↑ Russian Census 2010: Population by ethnicity بایگانی‌شده در ۴ دسامبر ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine (روسی)
- ↑ Bulgaria Population census 2001
- ↑ (روسی) Агентство Республики Казахстан по статистике. Перепись 2009. بایگانی‌شده در ۱ مه ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine (Национальный состав населения بایگانی‌شده در ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine.rar)
- ↑ István Vásáry. "Orthodox Christian Qumans and Tatars of the Crimea in the 13th and 14th Centuries." Central Asiatic Journal. no 32, 1988.
- ↑ "Ukraine - Peoples". World Directory of Minorities and Indigenous People. Archived from the original on 5 October 2013. Retrieved 2013-10-05.
- ↑ دردسرهای تاتار بودن در کریمه
پیوند به بیرون
- Official web-site of Qirim Tatar Cultural Association of Canada
- Official web-site of Bizim QIRIM International Nongovernmental Organization
- International Committee for Crimea
- UNDP Crimea Integration and Development Programme
- Crimean Tatar Home Page
- Crimean Tatars
- Crimean Tatar words (Turkish)
- Crimean Tatar words (English)
- State Defense Committee Decree No. 5859ss: On Crimean Tatars (See also Three answers to the Decree No. 5859ss)