بوئین میاندشت

هستهٔ اولیه شهر از دو مکان جغرافیایی بوئین میاندشت تشکیل شده‌است، که بنیادگذاران هر دو، از گرجی‌های زمان شاه عباس اول هستند که توسط خود او از گرجستان به ایران تبعید شدند و به دستور او عده‌ای از جنگاوران آن‌ها جهت حفظ منطقهٔ فریدن و همچنین پایتخت (اصفهان) از حملات بیگانگان در فریدن ساکن شدند.

این دو مکان (بوئین میاندشت) در گذشته‌ای نه چندان دور با فاصله، و در دو سوی رودخانه قرار داشتند. احداث شاهراه اصفهان – لرستان (در سال‌های قبل از ۱۳۵۰) و عبور آن از این دو روستا، رشد و توسعهٔ این دو را فراهم نمود. ایجاد تأسیسات خدماتی، بازرگانی، ساختمان‌ها و اماکن، فاصلهٔ این دو مرکز را از میان برداشته و به هم پیوستن این دو مکان، هستهٔ اولیهٔ شهر بوئین میاندشت را ایجاد نمود. در سال ۱۳۷۷ یک محله دیگر به نام «ششجوان» به آن افزوده شد که همان روستای ششجوان پیشین می‌باشد که در غرب بوئین میاندشت قرار داشت.

بوئین را صاحب نظران به معنای «انبار» دانسته‌اند. مؤلف سیمای شهر اراک به نقل از استاد دهگان گوید: نام اولیه شهر آستانه، بوئین کرج بوده که به آن بوئین کره نیز می‌گفتند، بوئین به معنای انبار و کره به معنای محصول می‌باشد.

میاندشت که به سبب واقع شدن در میان دشت نسبتاً وسیعی به این نام موسوم گشته‌است در میان گرجی‌ها به نام تُرِلی (toreli) موسوم است. تورلی تغییر یافته واژهٔ توللی است که در زبان گرجی به معنای «اهل تولی» می‌باشد و تولی تا حدود سیصد سال پیش نام منطقه‌ای در استان کاختی گرجستان بوده‌است. به نظر می‌رسد گرجی زبانان پس از نقل مکان به این منطقه، نام زادگاهشان را بر آن نهاده‌اند.

از جمله علل وجودی این مکان جغرافیایی می‌توان بهره‌برداری از آب رودخانه و چشمه‌های متعدد اطراف و نیز زمین‌های حاصلخیز اطراف رودخانه را نام برد. وجود ۱۲ رشته قنات و ۱۵ دهانه چشمه نقش منابع آب را در ایجاد و توسعهٔ این مکان به خوبی روشن می‌سازد. از سویی دیگر این مکان از دیرباز مرکزیتی بوده‌است برای داد و ستد کالا و نیز ارتباط بین روستاها و نیز تأمین مایحتاج اولیهٔ عشایر چهارلنگ در ییلاق را تا حدودی عهده‌دار بوده‌است.

به‌طور کلی ۵ قوم در بوئین میاندشت زندگی می‌کنند و به همین علت المانی متشکل از ۵ پایه در میدان ورودی شمالی شهر قرار دارد که نمادی از ۵ قوم: گرجی، ارمنی، ترک، لر و عرب می‌باشد.

از نظر زبان‌های گفتاری، همهٔ ساکنین فارسی را در حد تسلط بلدند و هرکس بیشتر به زبان مادری خود صحبت می‌کند. یعنی همه فقط به فارسی صحبت می‌کنند به جز عدهٔ کمی از مردم محلهٔ بوئین و اکثر مردم محلهٔ میاندشت که علاوه بر زبان گرجی به فارسی نیز صحبت می‌کنند.

تمامی مردم این شهر مسلمان و از مذهب شیعه هستند و به همه دوازده امام اعتقاد دارند.

• مولیانی، سعید. جایگاه گرجی‌ها در تاریخ و فرهنگ و تمدن ایران. اصفهان: یکتا، ۱۳۷۹ شابک ‎۹۶۴−۷۰۱۶−۲۶−۳. خانهٔ کتاب بایگانی‌شده در ۷ ژوئیه ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine.
• رحیمی، ملک محمد. «گرجی‌های ایران». اصفهان:یکتا، ۱۳۷۹.
• سپیانی، محمد. «ایرانیان گرجی». اصفهان: کتاب فروشی آرش، ۱۳۵۸.
• دلاواله، پیترو. «سفرنامه پیترو دلاواله». ترجمه شعاع الدین شفا. تهران: ۱۳۴۸.
• میرمحمدی، حمیدرضا. «جغرافیای تاریخی فریدن». خوانسار: ارمغان قلم، ۱۳۷۹.
• مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن، مهرماه ۱۳۷۰، فریدن، نتایج تفصیلی ۳–۱۲۹
• محتاط، محمدرضا (۱۳۶۸). سیمای اراک:جامعه‌شناسی شهری. تهران: انتشارات آگاه.