شهرستان آستارا (جمهوری آذربایجان)

جمعیت این شهرستان بر اساس سرشماری سال ۲۰۲۰ میلادی، ۱۰۹۷۰۰ تن بوده است.بیشتر مردم آستارا از قوم تالش هستند و به زبان تالشی سخن می‌گویند، همچنین بیشتر مردم آستارا مسلمان و سنی مذهب می‌باشند.

واژه آستارا در واقع برگرفته از عبارت تالشی آسته‌راه یا هاسته‌راه به معنی آهسته‌راه یا راهی که باید آن را آهسته طی کرد است. برخی نیز ریشه آن را از واژه تالشی اوستورو می‌دانند که به‌معنی راه قابل گذر با استر و قاطر است. احتمالا دلیل این نامگذاری وجود مرداب‌های پرشمار در این منطقه است.

آستارا شهری بندری و خوش‌منظر در کنار دریای مازندران و در مرز با ایران است. در آن سوی مرز، شهر آستارای استان گیلان در ایران قرار دارد. رود آستارا چای بخش ایران و جمهوری آذربایجان را از هم جدا می‌کند. هنگامی که از شمال و از سمت لنکران به بخش آستارا نزدیک می‌شوید، سماوری بزرگ در کنار جاده قرار دارد. شهر آستارا میان دریا و کوه‌های تالش قرار گرفته و ساحل شنی دارد. کشتزارهای برنج و باغ‌های مرکبات در این ناحیه خودنمایی می‌کنند.

دوران باستان

بطلمیوس ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و جغرافی‌دان مشهور یونانی یکی از قدیمی‌ترین محققانی بود که از نواحی جنوبی قفقاز بازدید کرد. وی با تهیه نقشه‌ای از دریای کاسپین در سده دوم میلادی، مروری واضح بر نام‌های جغرافیایی، اشیا و آبادی ‌های واقع در سواحل آن داشته است. نام بسیاری از شهرها و روستاهای متعلق به آلبانیای قفقاز و همچنین نام آستارا (به یونانی: Astarata) در این نقشه یافت می‌شود.

استرابون یکی دیگر از محققان جهان باستان نیز در کتاب خود به نام Historicahypomnemata از نام آستارا یاد کرده است. آنتونی جنکینسون گردشگر و سیّاح انگلیسی (۱۵۲۹ - ۱۶۱۰/۱۶۱۱) در سال ۱۵۵۹ میلادی از سواحل دریای کاسپین بازدید کرد تا روابط تجاری میان انگلیس و بخارا را برقرار کند. او در سال ۱۵۶۲ به لندن بازگشت و کتاب روسیه و پارس را منتشر کرد. وی در کتاب خود به نام روستاها، آبادی‌ها و مناطق مسکونی واقع در سواحل دریای کاسپین اشاره کرده است. نام آستارا در این کتاب با نام آستارا یاد شده است.

آستارا که در بخشی از راه جاده ابریشم واقع شده بود، روابط تجاری گسترده‌ای با خاورمیانه، آسیای میانه و آسیای کوچک، چین، هند و جهان عرب داشت. کاروانسرایی با قدمت بسیار بالا در روستای قاپوچی محله واقع در بخش جنوب‌غربی شهرستان آستارا وجود دارد. نتایج تحقیقات از بخش‌های به جای مانده از این کاروانسرا نشان داد که این کاروانسرا متعلق به سده ۷ میلادی است.

هانس شیلربرگر، جهانگرد آلمانی (۱۳۹۴-۱۴۲۷ میلادی) که به کشورهای پرشمار شرق و همچنین به اران و شروان سفر کرده است، در یادداشت‌های خود اطلاعاتی در مورد روابط تجاری بین‌المللی آستارا ارائه کرده است. او چنین ذکر کرده است که: آستارا یکی از مراکز تولید ابریشم در قفقاز است. بهترین نوع ابریشم تولید شده در آستارا به دمشق، بورسا، کاشان و ونیز صادر می‌شد.

در قرون وسطی آستارا یکی از مراکز مذهبی، فرهنگی و تجاری در قفقاز بود. سفالگری یکی از پیشروترین صنایع این شهر به شمار می‌رفت. در منابع تاریخی از روستای مشخان در حومه آستارا یاد شده است که در اواخر سده سیزدهم و اوایل سده چهاردهم میلادی میان مردم پول رد و بدل می‌شد. دانشمند روس ا.م مارکوف بر روی سکه‌های ضرب‌شده در دربند (روسیه)، شماخی، تبریز و همچنین آستارا تحقیق کرد. وی اطلاعات مفصلی درباره پول و ضرب سکه در آستارا ارائه داد. این دانشمند ثابت می‌کند که شهرهایی که روی سکه‌ها نامگذاری شده‌اند، شهرهای امروزی قفقاز هستند. سکه‌های ضرب‌شده در آستارا متعلق به دوره هلاکو، جلایریان، تیمور و جانشینان آن‌ها است. شماری از این سکه‌ها امروزه در انستیتوی تاریخی آکادمی ملی علوم تاجیکستان نگهداری می‌شود.

پس از سده ۱۷ میلادی

از سال ۱۷۴۷ آستارا مرکز خانات تالش بود. سپس پایتخت این خانات از آستارا به لنکران منتقل شد. در حین جابجایی بسیاری از اشیای ساختمانی و معماری باستانی و استحکامات ویران شد. مسافر و دانشمند آلمانی آدام اوله‌آری (۱۵۹۹-۱۶۷۱) در سال ۱۶۳۸ میلادی از آستارا دیدن کرد و اطلاعات جالبی در مورد قلمرو، ساکنان و فرهنگ آن ارائه کرد. او در یادداشت‌های خود اشاره کرد که آستارا در ساحل دریای کاسپین جای دارد. او همچنین از محصولات کشاورزی و باغی به‌ویژه انگور و باغ‌های بزرگ درخت انگور یاد کرده است. همچنین استرابون نیز در نوشته‌های خود به این مورد اشاره کرده بود.

ژاک دمورگان، دانشمند، باستان‌شناس و جهانگرد مشهور فرانسوی (۱۸۵۶-۱۹۳۴) نیز از آستارا دیدن کرده است. او که از منابع زمینی و زیرزمینی آستارا دچار شگفت‌زدگی شده بود: "آستارا یک شهر باستانی در امپراتوری روسیه است. این شهر نقش ترانزیتی میان ایران و آذربایجان شوروی را ایفا می‌کند و ویژگی‌های تاریخی پیشین خود را هم حفظ می‌کند. آستارا محل خروج کاروانسراها و کشتی‌ها از آذربایجان شوروی به ایران است. الکساندر دوما، نویسنده مشهور فرانسوی نیز اطلاعات جالبی در مورد آستارا نیز ارائه کرد.

آستارا تا سال (۱۸۱۳) بخشی از ایران بود و در آن سال برپایه عهدنامه گلستان از خاک استان گیلان و ایران جدا گشت. در سال ۱۲۲۸ قمری. آستارا به موجب عهدنامه گلستان که میان دولت ایران و روسیه منعقد شد به دو قسمت تقسیم گردید و با تعیین رودخانه آستاراچای به عنوان خط مرزی، مناطق وسیع شمالی این رودخانه به دولت روسیه واگذار گردید و با این ترتیب قسمتی از این شهر که شهر قدیمی آستارا و مسکونی بوده متعلق به ایران گردیده و دشت‌های شمالی که تقریباً غیر مسکونی ولی از نظر کشاورزی بسیار با ارزش بود در اختیار آن دولت قرار گرفت.

آستارا یکی از مناطق اصلی صنعت ماهی‌گیری در جمهوری آذربایجان است. این شهرستان با داشتن خط ساحلی طولانی و دسترسی به شمار بالایی از رودخانه‌ها، به بسیاری از انواع ماهی‌های قابل فروش دسترسی دارد. آستارا یک مرکز مهم ترابری و گمرکی میان ایران و جمهوری آذربایجان برای ترانزیت کالاها به شمار می‌رود. همچنین خط لوله گازرسانی ایران که از آغاجاری می‌آید، از آستارا وارد خاک جمهوری آذربایجان می‌شود.

• تقسیمات کشوری جمهوری آذربایجان
• شهرستان آستارا
• شهرستان لنکران
• شهرستان لریک
• خانات تالش
• تالش شمالی
• تالشستان
• اسپهبدان گیلان

https://web.archive.org/web/20160405162034/http://www.talblog.blogfa.com/

• تلاش مردم آستارا برای سفر به ایران برای خرید نوروزی (۱۳۹۰ خورشیدی).