بالهایی
بالهائه یا بالهایی (۶۹۸–۹۲۶) یک پادشاهی کره‌ای بود که پس از سرنگونی گوگوریو به دست نیروهای متحد شیلا و سلسله چینی تانگ، ژنرالی از گوگوریو به نام ته جویونگ بنیان نهاد.پادشاهی بالهائه در دوران قلمروهای جنوب-شمال کره در کنار شیلا برقرار بود.
بال هائه | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ۶۹۸–۹۲۶ | |||||||||||||||||
سبز تیره بال هائه - سبز روشن گوگوریو کوچک | |||||||||||||||||
| پایتخت | کوهستان دانگمو (۶۹۸–۷۴۲) جونگ گیونگ (۷۴۲–۷۵۶) سانگ گیونگ (۷۵۶–۷۸۵) دانگ گیونگ (۷۸۵–۷۹۳) سانگ گیونگ (۷۹۳–۹۲۶) | ||||||||||||||||
| زبان(های) رایج | زبان گوگوریو یا زبان‌های تونگوزی یا هر دو | ||||||||||||||||
| دین(ها) | آیین بودایی، کنفسیوس‌گرایی، تائوئیسم، شمن‌باوری | ||||||||||||||||
| حکومت | پادشاهی | ||||||||||||||||
| شاه | |||||||||||||||||
• ۶۹۸–۷۱۹ | دائه جویونگ (اولین) | ||||||||||||||||
• ۷۱۹–۷۳۷ | دائه مویه | ||||||||||||||||
• ۷۳۷–۷۹۴ | دائه هیوم مو | ||||||||||||||||
• ۷۹۴–۸۰۹ | گانگ | ||||||||||||||||
• ۸۰۹–۸۱۲ | جونگ | ||||||||||||||||
• ۹۰۶–۹۲۶ | دائه اینسون (آخرین) | ||||||||||||||||
| دوره تاریخی | تاریخ باستان | ||||||||||||||||
• تأسیس | ۶۹۸ | ||||||||||||||||
• سقوط سانگ یئونگ | ۱۴ ژانویه ۹۲۶ | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| امروز بخشی از |  چین روسیه کره شمالی | ||||||||||||||||
| Balhae/Bohai | |||||||||
| Chinese name | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| زبان‌های چینی | 渤海 | ||||||||
| |||||||||
| Original name in Chinese | |||||||||
| زبان‌های چینی | 震 | ||||||||
| |||||||||
| Korean name | |||||||||
| هانگول | |||||||||
| هانجا | |||||||||
| |||||||||
| Original name in Korean | |||||||||
| هانگول | |||||||||
| هانجا | |||||||||
| |||||||||
پیشینه
پس از فروپاشی گوگوریو در سال ۶۶۸ میلادی، نیروهای بازمانده به صورت پراکنده در سرزمین‌های همسایه شبه جزیره حضور داشتند. دائه جویونگ (تجویونگ) به همراه پدرش و بازمانده‌های گوگوریو حزبی برای احیای گوگوریو تشکیل داد. او بعدها برای مبارزه با امپراطوری تانگ با نیروهای خیتان و همچنین خاقانات گوگ ترک متحد شد. بالهایی توسط دائه جویونگ در سال ۶۹۸ میلادی تأسیس شد. دائه جویونگ توانست با کمک بازماندگان گوگوریو کشور جدید را که جانشین گوگوریو بود، به وجود آورد. این پادشاه بعد از نابودی گوگوریو مردم رو جمع کرده و بال هه را تأسیس نمود.
سرانجام تهاجمی از خیتان‌ها در سال ۹۲۶ میلادی، بعد از ۲۵ روز محاصره به سقوط پایتخت انجامید. بعد از سقوط این سلسله، شورش‌هایی برای احیای مجدد بالهه صورت گرفت که به ایجاد سه پادشاهی نوظهور انجامید. اما این سه پادشاهی هم عمر چندانی نداشتند و توسط خیتان‌ها (سلسلهٔ لیائو) تصاحب شدند. بعد از اینکه شورش «ته گوانگ هیون”(آخرین شاهزاده بالهه) برای احیای بالهه به شکست انجامید وی به همراه ده هزار مهاجر به گوریو گریخت. بعضی از نوادگان این ده هزار مهاجر نام خانوادگی “ته» را برای خود انتخاب کردند در حالی که به شاهزادهٔ بالهه نام خانوادگی «وانگ» که مخصوص خانواده سلطنتی بود داده شد. این اتفاق باعث قطع رابطهٔ گوریو با لیائو شد
نبرد در چون مون ریونگ
ته جویونگ درسال۶۹۵ میلادی توانست با ارتش ۳۰۰۰۰ نفری اش قلعه‌های شین و یودونگ و پگام و انشی را تصرف کند؛ ولی چون آن‌ها به جای مناسبی برای گسترش نیاز داشتند پس با مردم قلعه‌ها به طرف کوهستان دونگمو (محل سکونت گوگوریویی‌های آواره شده) حرکت کردند. در این هنگام تانگ چین یک ارتش ۱۰۰۰۰۰ نفری را به طرف آن‌ها که مشغول عبور از کوهستان چون مون ریونگ بودند به رهبری «شه لینگوِی (Xue Ringui)» به طرف آن‌ها فرستاد. بین آن‌ها چندین جنگ بزرگ درگرفت که در نهایت از ارتش گوگوریو فقط ۵۰۰۰ نفر باقی‌ماند. آن‌ها دریک دره حدود یک روز شجاعانه جنگیدند و آن‌ها را شکست دادند.
در طی این جنگ برادر و پدر جویونگ (ژنرال ته جونگ سانگ) و فرمانده ارتش چین کشته شدند. بعد از این پیروزی ته جویونگ کشور جدیدش را برپا کرد. اندازه کشور او ۴ برابر اندازه گوگوریو قبلی بود.
شرایط مدنی
مردم بیشتر پیرو ادیانی مانند بودا، کنفوسیوس و شمن باور بودند. در طول دوران پال هه پانزده نفر از خاندان سلطنتی ته بر کشور فرمان راندند. مردم نیز بیشتر به زبان کره باستان صحبت می‌کردند. پال هه روابط تجاری خود را بسیار گسترش داد و حتی با ژاپن و خلفای عباسی نیز ارتباط برقرار کرد.
فهرست پادشاهان بالهایی
| شماره | نام امپراتور | دوره زندگانی (میلادی) | نسبت با امپراتورهای قبلی | دوره حکومت (میلادی) | پایتخت |
|---|---|---|---|---|---|
| ۱ | دائه جویونگ | ۶۴۵- ۷۱۹ | مؤسس سلسله بالهایی | ۶۹۸–۷۱۹ | کوهستان دانگمو |
| ۲ | دائه مویه | ؟ - ۷۳۷ | پسر دائه جویونگ | ۷۱۹–۷۳۷ | کوهستان دانگمو |
| ۳ | دائه هیوم مو | ؟ - ۷۹۳ | پسر دائه مویه | ۷۳۷–۷۹۳ | کوهستان دانگمو از سال ۷۴۲ م جونگ گیونگ از سال ۷۵۶ م سانگ گیونگ از سال ۷۸۵ م دانگ گیونگ |
| ۴ | دائه وون یی | ؟ - ۷۹۳ | پسر دائه مویه | ۷۹۳ | دانگ گیونگ |
| ۵ | سونگ | ؟ - ۷۹۴ | نوه دائه هیوم مو | ۷۹۳–۷۹۴ | از سال ۷۹۳ سانگ گیونگ در استان هیلونگ‌جیانگ چین |
| ۶ | گانگ | ؟ - ۸۰۹ | پسر دائه هیوم مو | ۷۹۴–۸۰۹ | سانگ گیونگ در استان هیلونگ‌جیانگ چین |
| ۷ | جونگ | ؟ - ۸۱۲ | پسر گانگ | ۸۰۹–۸۱۲ | سانگ گیونگ در استان هیلونگ‌جیانگ چین |
| ۸ | هوی | ؟ - ۸۱۷ | پسر گانگ | ۸۱۲–۸۱۷ | سانگ گیونگ در استان هیلونگ‌جیانگ چین |
| ۹ | گان | ؟ - ۸۱۸ | پسر گانگ | ۸۱۷–۸۱۸ | سانگ گیونگ در استان هیلونگ‌جیانگ چین |
| ۱۰ | سون | ؟ - ۸۳۰ | از نسل برادر دائه جویونگ | ۸۱۸–۸۳۰ | سانگ گیونگ در استان هیلونگ‌جیانگ چین |
| ۱۱ | دائه ایجین | ؟ - ۸۵۷ | نوه سون | ۸۳۰–۸۵۷ | سانگ گیونگ در استان هیلونگ‌جیانگ چین |
| ۱۲ | دائه گون هوانگ | ؟ - ۸۷۱ | برادر دائه ایجین | ۸۵۷–۸۷۱ | سانگ گیونگ در استان هیلونگ‌جیانگ چین |
| ۱۳ | دائه هیونسوک | ؟ - ۸۹۴ | نوه دائه گون هوانگ | ۸۷۱–۸۹۴ | سانگ گیونگ در استان هیلونگ‌جیانگ چین |
| ۱۴ | دائه ویهائه | ؟ - ۹۰۶ | --- | ۸۹۴–۹۰۶ | سانگ گیونگ در استان هیلونگ‌جیانگ چین |
| ۱۵ | دائه اینسون | ؟ - ۹۲۶ | --- | ۹۰۶–۹۲۶ | سانگ گیونگ در استان هیلونگ‌جیانگ چین |