بار (نیشابور)

شهر بار دارای آبشاری زیباست که در دل کوه و میان باغهای گردو قرار گرفته‌است که به‌عنوان جاذبه‌های بار می‌توان نام برد.

از میوه‌های اصلی و وافر آن می‌توان به سیب، هلو، گردو، گلابی، زردآلو و آلو اشاره کرد. مردم بار به چهار طایفه تقسیم می‌شوند: قاضی، عرب، غضنفری، عام و به سه دسته سید حسینی، سید رضوی و عام (باری) تقسیم می‌شوند. زنان در بار با رنگ شالهایشان شناخته می‌شوند، بدین صورت که کسانیکه شال سبز سر می‌کنند سید و شال سفید، آبی، و قهوه‌ای نشانه عام بودن آنهاست. بار دارای ۴ امامزاده می‌باشد. شهر بار از سطح دریا ۱۶۷۰ متر ارتفاع دارد و آب و هوای آن، معتدل و کوهستانی با زمستان‌های سرد و تابستان‌های معتدل است. آرامگاه‌های چندین امام‌زاده در داخل و اطراف شهر بار، پیدایش اشیاء قدیمی در درون این شهر و همچنین منابع مکتوب باقی مانده قبل از حمله مغول، به قدمت بیش از هزار سال این شهر اشاره دارد.

گویش و دین

مردم شهر بار امروزه به زبان فارسی با لهجه نیشابوری سخن می‌گویند، مسلمان و پیرو مذهب شیعه دوازده امامی هستند.

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۰ جمعیت این شهر ۴٬۱۲۱ نفر (در ۱٬۱۴۵ خانوار) بوده‌است.

درآمد مردم شهر بار از فعالیت‌های زراعی، باغداری و دامداری تأمین می‌شود. گروهی نیز، در امور خدماتی و صنایع دستی اشتغال دارند. زمین‌های زراعی به شیوه آبی و دیم کشت می‌شوند. مهم‌ترین محصولات زراعی و باغی شهر شامل گندم، جو و میوه‌های آلوسیاه، آلوزرد، گیلاس، هلو، گلابی، شلیل، آلبالو، و سیب است. سیب شهر بار شهرت فراوانی دارد و به خارج از ایران صادر می‌شود. مراتع غنی و سرسبز پیرامون شهر موجبات رونق دامداری و تولید گوشت و فراورده‌های لبنی را فراهم آورده‌است. پرورش زنبور عسل نیز، در این شهر رواج دارد. مردم شهر بار به ویژه زنان، ضمن همکاری در فعالیت‌های زراعی و دامداری به تولید صنایع دستی قالی و فرت می‌پردازند.

شهر بار در دامنه کوه استقرار یافته و پیرامون آن را ارتفاعات فراگرفته‌اند. این شهر، بافت مسکونی متراکم و فشرده‌ای دارد و از دو بافت سنتی و مدرن تشکیل شده‌است. معابر و کوچه‌های شهر، در قسمت قدیمی عموماً کم عرض و پیچ در پیچ، و در محله‌های جدید پهن با امکان تردد وسائط نقلیه موتوری است.

شرایط اقلیمی و نوع فعالیت و معیشت خانوارها، از عوامل مؤثر در شکل‌گیری خانه‌های این شهر می‌باشند. از فضاهای مشترک خانه‌های شهر می‌توان به اتا ق‌های خواب و استراحت، آشپزخانه، سرویس بهداشتی، انبار علوفه اشاره کرد. سقف اغلب خانه‌ها مسطح است و با کاهگل یا قیرگونی، اندود شده‌اند. مصالح به کار رفته در ساخت بناهای قدیمی، سنگ، خشت، آجر، گل و چوب است. در ساخت خانه‌های جدید از مصالحی مانند سیمان، گچ، آجر و تیرآهن استفاده شده‌است.

باغ‌های فراوان میوه گرداگرد شهر را فراگرفته‌اند. تنوع رنگ‌های طبیعی در باغ‌ها، در فصول مختلف سال، تابلوهای طبیعی رنگارنگ و رؤیایی پدید می‌آورند. ارتفاعات اطراف شهر با پوششی از انواع گیاهان مرتعی و دارویی در تمام طول سال، کوهنوردان بسیاری را به سوی خود جلب می‌کنند. آبشار زیبای بار در ارتفاعات شمال شهر قرار دارد. طبیعت سرسبز و پرطراوت حواشی آبشار همراه با موسیقی ریزش آب، فضای دلپذیری پدیدآورده و در فصول مساعد سال، گردشگران بسیاری را به سوی خود فرامی‌خواند. شهر بار، در مسیر حرکت ایل توپکانلو واقع شده‌است. ایل توپکانلو در اوایل فروردین ماه در ییلاقات منطقه سرولایت نیشابور مستقر می‌شود، در تیر ماه به «میان بند» نقل مکان می‌کند و در مهر ماه به سمت قشلاق (منطقه سرخس و کاشمر) رهسپار می‌شود.

منظره استقرار چادرهای عشایر، زنان و مردان در حال کار و کوچ بهاره و پاییزه، از جلوه‌های زندگی عشایری است که جاذبه گردشگری منحصربه‌فرد این شهر نیز محسوب می‌شود. آرامگاه امام‌زاده آبکوزه در ۵ کیلومتری شهر قرار دارد. مردم این شهر برای انجام مراسم مذهبی و نیایش و دعا به این امام‌زاده مراجعه می‌کنند. آرامگاه امام‌زاده بنام در داخل شهر و مقبره امام‌زاده باغ چاه نیز در میان باغ‌های شهر قرار دارند. مردم شهر بار در اعیاد ملی و مذهبی به جشن و سرور و در ایام محرم و شهادت ائمه به عزاداری می‌پردازند. از مراسم ویژه این شهر می‌توان به مراسم شبیه‌خوانی در ماه محرم و مراسم دعای باران در هنگام خشکسالی اشاره کرد.

بهره‌گیری از انواع آوازها و آهنگ‌های محلی و موسیقی مقامی و ترانه‌های دشتی، با همراهی سازهای محلی سرنا، دهل و قوشمه در مراسم و جشن‌های مردم شهر متداول است. دوبیتی خوانی نیز، در شهر رواج دارد. از رقص‌های محلی این شهر می‌توان به رقص اسب چوبی، چوب بازی و رقص محلی اشاره کرد.

یک قل دو قل، تیله بازی، جوز بازی (بازی با گردو)، خر بلقیس، کبدبدی و کشتی باچوخه، از بازی‌ها و ورزش‌های محلی شهر بار به‌شمار می‌روند.

بیشتر مردم شهر بار از لباس محلی استفاده می‌کنند. پوشاک معمول مردان شهر، شامل عرقچین، شال سبز و جلیقه است. لباس محلی زنان نیز مشتمل بر شلوار مشکی (معمولاً کج‌راه)، دامن چین‌دار (شلیته) از جنس کرباس با تزیینات زیبا در حاشیه و الخاق (نوعی کت از جنس مخمل زری دوزی) می‌باشد. سربند زنان به رنگ مشکی با حاشیه‌ای قرمز و از جنس ساتن است که به آن کلاغی می‌گویند. زنان شهر از روسری سبز رنگی که به صورت بال بالی می‌بندند نیز استفاده می‌کنند.

از صنایع دستی شهر بار می‌توان به قالی و قالیچه با طرح و نقش زیبا و خوش رنگ اشاره کرد. معروف‌ترین سوغات شهر بار، روغن حیوانی، نان محلی و خشکبار است. از غذاهای محلی و خوش‌طعم شهر بار می‌توان به انواع اشکنه، خورش کنگر، خوراک زْمَرُقْ (قارچ کوهی)، کشته جوش، زیرک جوش، بلغور شیر، حلوا، حلیم، حلوا برنج، فطیر مسکه (فطیر کره ای)انواع نان تافتون و کشک اشاره کرد.