بئاتریس پورتیناری

جووانی بوکاچیو اولین کسی بود که بئاتریس پورتیناری را همان بئاتریسی دانست که دانته بارها از آن صحبت کرده‌بود. او فرزند بانکدار فلورانسی، فولکو پورتیناری بود و ۵ برادر و ۶ خواهر داشت. بئاتریس در سال ۱۲۸۷ میلادی با سیمون دی باردی که یک جوان بانکدار بود ازدواج کرد و سه سال بعد در سال ۱۲۹۰ در سن ۲۴ سالگی درگذشت.

اولین باری که دانته بئاتریس را دیده هنگامی بوده که هر دو ۹ ساله بودند (در حدود سال ۱۲۷۴) و در جشن روز اول ماه مه شرکت کرده‌بودند. دانته به محض دیدن بئاتریس (بیچه) که پیراهنی به رنگ قلب (سرخی بسیار عفیفانه و محجوبانه) به تن داشت احساس کرد که روح حیات و هستی که در پنهان‌ترین قسمت قلبش سکنی داشت شروع به لرزیدن کرد و شیفتهٔ او شد. او برای بیان این مطلب در کتاب زندگانی نو از جمله‌ای لاتین استفاده کرده بدین مضمون که روحش با دیدن بئاتریس به او گفته که «احتیاط پیشه کن! زینهار که قدرتی تواناتر از من، برای حکومت بر من، از راه رسیده‌است» (به لاتین: ECCE DEUS FORTIOR ME, QUI VENIENS DOMINABITUR MIHI) که «قدرت تواناتر» کنایه از عشق است.

دانته پس از آن بارها پنهانی بئاتریس را می‌نگرد ولی اولین باری که بئاتریس با او سخن می‌گوید، هنگامی است که ۹ سال از ملاقات اول گذشته و بئاتریس به همراه دو بانوی مسن‌تر در حال عبور از کنارهٔ رود آرنو است و به دانته درود می‌گوید. دانته چنین می‌گوید:

نخستین بار بود که با من سخن می‌گفت! چنان سراپا آکنده از شادمانی شدم گوئیا عالم به دور سرم می‌گردید، چنان‌که ناگزیر گشتم از برابر دیدگان دیگران دوری گزینم.

راهی که دانته در برابر عشق بئاتریس در پیش گرفت به عشق شهسوارانه (courtly love) شهرت دارد که در قرون وسطی مرسوم بود و با احترام بسیار زیاد به معشوق همراه بود. دانته او را منجی خود می‌دید و به نظر می‌رسد چندان به ظاهر او توجهی نشان نداده‌است. در نوشته‌هایش تنها دو بار از ظاهر او سخن گفته که یک بار به وصف رنگ چهره‌اش و بار دیگر از چشمان سبز او گفته‌است.

• آلیگیری، دانته (چاپ دوم ۱۳۸۲). زندگانی نو. ترجمهٔ فریده مهدوی دامغانی. تهران: مؤسسه نشر تیر. شابک ۹۶۴-۹۰۷۷۳-۷-۵.