اورنگزیب
اورنگزیب عالمگیر یا عالمگیر اعظم (زادهٔ ۳ نوامبر ۱۶۱۸ – درگذشتهٔ ۳ مارس ۱۷۰۷)، عنوان و لقب محیالدین محمد، ششمین امپراتور گورکانی هند بود که بین سالهای ۱۰۶۷ تا ۱۱۱۸ ه.ق/۱۶۵۸ تا ۱۷۰۷م حکومت کرد. اورنگزیب به معنای زیبنده اورنگ (تخت پادشاهی) است. در دوره حکومت عالمگیر دولتی بسیار وسیع، جنگ طلب و مذهبی جلوهگر شد. او یک شخص بسیار مذهبی بود که تمام تلاش خود را کرد که هندوستان را متحد و به یک کشور اسلامی تبدیل کند. همچنین در دوره وی امپراتوری گورکانی آخرین امپراتوری عصر طلایی اسلام در جهان بود، او سومین پسر شاهجهان و همسر ایرانیاش ارجمندبانو ملقب به ممتاز محل بود که بنای زیبای تاجمحل بیاد او ساخته شد.
اورنگزیب محیالدین محمد | |||||
---|---|---|---|---|---|
ششمین پادشاه امپراتوری گورکانی | |||||
سلطنت | ۳۱ ژوئیه ۱۶۵۸ – ۳ مارس ۱۷۰۷ | ||||
تاجگذاری | ۱۳ ژوئیه ۱۶۵۹ شیملار باغ دهلی | ||||
پیشین | شاه جهان | ||||
جانشین | اعظم شاه | ||||
زاده | محیالدین محمد ۳ نوامبر ۱۶۱۸ (در) داهود، امپراتوری گورکانی | ||||
درگذشته | ۳ مارس ۱۷۰۷ (۸۸ سال) احمدنگر، امپراتوری گورکانی | ||||
آرامگاه | آرامگاه اورنگزیب، خلدآباد | ||||
همسر | دلرس بانو بیگم | ||||
همسران | نواب بای اورنگآبادی محل | ||||
فرزند(ان) |
| ||||
| |||||
خاندان | گورکانیان | ||||
پدر | شاه جهان | ||||
مادر | ممتاز محل | ||||
دین و مذهب | اسلام تصوف |
به قدرت رسیدن
شاهجهان در رمضان ۱۰۶۸ ه.ق (۱۶۵۸م) بیمار شد و میان فرزندانش رقابتی خونین برای تصاحب تاج و تخت درگرفت. داراشکوه پسر بزرگتر بهطور طبیعی جانشین او شناخته میشد اما برادر دوم شاه شجاع در بنگال اعلام جانشینی پدر کرد. سپاهیان شاهجهان و دارا شکوه به نبرد با شاهشجاع پرداختند و او ناگزیر به عقبنشینی شد.
بلافاصله جوانترین پسر مرادبخش با قول نهانی حمایت از اورنگزیب که پسر سوم بود، در گجرات اعلام پادشاهی کرد. اورنگزیب به ظاهر در حمایت از مرادبخش از اورنگآباد به سمت شمال تاخت. شاهجهان رسماً اعلام کرد که داراشکوه جانشین اوست و تاج و تخت را به او سپردهاست اما اورنگ زیب اعلام کرد که داراشکوه حکومت را غصب کردهاست و بهسوی پایتخت تاخت. حاکم راجپوت برای جلوگیری از پیشروی اورنگزیب و مرادبخش به نبرد با آنان پرداخت. اورنگ زیب او را شکست داده و تمرکز خود را بر سپاه داراشکوه افزایش داد. پس از آن با مجموعهای از جنگهای خونین، سپاه دارا شکوه را درهم کوبید. او از ترس جان به دهلی گریخت و شاهجهان را در آگره پشت سر گذاشت. پادشاه پیر در قلعه آگره به محاصره قوای پسرش اورنگزیب درآمد. اورنگ زیب از ملاقات با پدر سرباز زد و اعلام کرد برادرش داراشکوه از دین خارج شدهاست. سپس با وعده اهدای هدایای ارزشمند، همپیمان خود مرادبخش را فراخواند اما او را گرفته و به زندان افکند و خود به دهلی رانده به سلطنت نشست.
اورنگزیب پس از سهسال زندانی کردن مرادبخش او را کشت. او نبردهای سنگینی با داراشکوه کرد که عاقبت با خیانت یکی از سران سپاه داراشکوه، توانست او را اسیر کند و پس از چند سال زندان و تحقیر، از آنجایی که هنوز او را رقیبی برای خود میدید اعلام کرد که مرتد است و عدهای از متعصبین شبانه او را کشتند. اورنگزیب به شاهشجاع در ابتدا فرمانروایی بنگال را پیشنهاد کرد. اما از آنجایی که شاهشجاع میدانست وعده برادرش توخالی است به نبرد با او ادامه داد اما شکست خورد و به برمه گریخت تا از آنجا به مکه و سپس به ایران برود اما به دست فرمانروای برمه کشته شد؛ و شاهجهان نیز در سال ۱۰۷۶ ه.ق / ۱۶۶۶م در حبس درگذشت.
روش حکومتداری
اورنگزیب در توسعهٔ قلمرو خویش کوشید. او سنت تساهل و تسامح که اکبر شاه برقرار کرده بود را زیر پاگذاشت و در برپایی قوانین شریعت اصرار بهخرج داد؛ در مذهب سنت بسیار تعصب داشت و دوباره دستور داد از هندوها جزیه گرفته شود. او درباری باشکوه ترتیب داد و بعد از نزدیک به ۵۰ سال سلطنت، عاقبت در احمدنگر از شهرهای مهم آن زمان دکن درگذشت.
جانشین
بعد از او دومین پسرش محمد معظم با لقب شاه عالم بهادرشاه بهسلطنت نشست. در واقع با اورنگ زیب دوران پرشکوه امپراتوری گورکانی که آخرین امپراتوری عصر طلایی اسلامی در جهان بود به پایان رسید و از او بهعنوان آخرین پادشاه بزرگ سلسله گورکانیان هند یا امپراتوری مغول کبیر هند یاد میشود.
جستارهای وابسته
- یاقوت اورنگ زیب
- فهرست پادشاهان گورکانی هند
- جویای کشمیری
منابع
- ↑ Sarkar, Sir Jadunath (1912). History of Aurangzib Vol. I (PDF). Calcutta: M.C. Sarkar & Sons. p. 61.
- ↑ «اورنگ زیب؛ چرا این پادشاه مغول که ۳۰۰ سال پیش مردهاست در هند بحثبرانگیز شده؟». BBC News فارسی. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۶-۰۶.
مشارکتکنندگان ویکیپدیا. «Aurangzeb». در دانشنامهٔ ویکیپدیای انگلیسی، بازبینیشده در ۶ ژوئن ۲۰۲۲.
- لاهوری، عبدالحمید. پادشاهنامه.