اقوام ایران‌زمین
اقوام ایران‌زمین به مردمانی گفته می‌شود که در زمان باستان در حیطه شاهنشاهی ایران زندگی می‌کردند. این قلمرو شاهنشاهی در زمان‌های گوناگون یکسان نبوده (در دوران هخامنشی گسترده‌تر بوده‌است). ولی، قلمرو اشکانی و ساسانی با تغییرات کمی به مدت حدود ۹۰۰ سال یکسان بوده‌است. این تاریخ مشترک موجب اشتراک این اقوام در برخی رسوم و آیین‌ها شده‌است. از نظر زبانی نیز، اکثر این اقوام ایرانی‌زبان بوده‌اند و رواج زبان پهلوی (یا پارسی میانه) در این قلمرو باعث نزدیکی بیشتر زبانی این اقوام شده‌است بطوریکه در ادامه، شاخهٔ غربی زبانهای ایرانی را به وجود آورده‌است.
در مورد شاهنشاهی هخامنشی، با توجه به گستردگی‌اش (و زمان کوتاه‌تر آن)، این اشتراک فرهنگی در مورد اقوام آن قلمرو کمتر دیده می‌شود. بطوریکه برخی از آن اقوام نه ایرانی‌زبان بوده‌اند و نه ایرانی‌تبار. هخامنشیان و ساسانیان مردمان ایرانی‌تبار شاهنشاهی خود را اِیران (آریاییان) و دیگر مردمان شاهنشاهی را انیران می‌نامیدند و عبارت «شاهنشاه ایران و انیران» یکی از لقب‌های شاهنشاهان هخامنشی و ساسانی بود. فهرستی از اقوام قلمروی هخامنشی در سنگ‌نوشته‌های تخت جمشید و دیگر جاها آمده‌است که این فهرست بدین شرح است:
- پارس‌ها
- مادها
- لیدی‌ها
- مُکرانی‌ها (جنوب بلوچستان امروزی)
- عرب‌ها
- یونانی‌ها
- ارمنی‌ها